Yükseköğretimde Kadın Akademik Yöneticilerin Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 64, 269 - 300, 01.01.2020

Zeynep Aktaş

Öz

Bu araştırmanın amacı, yükseköğretimde kadın akademik yöneticilerin karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerilerinin tespit edilmesidir. Bu araştırma nitel araştırma desenlerinden biri olan fenomenolojik desende gerçekleştirilmiştir. Fenomenolojik desende katılımcıların deneyimledikleri fenomeni nasıl anlamlandırdıkları ortaya koyulmaktadır. Bu araştırmanın fenomeni yönetici kadın akademisyenler olarak belirlenmiştir. Bu araştırmanın çalışma grubu belirlenirken amaçlı örneklem yönteminden ölçüt örnekleme tercih edilmiştir. Ölçüt ise 2018-19 akademik yılı itibariyle en az bir yıldır bir yükseköğretim kurumunda üst düzey yöneticilik yapmak olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda, araştırma çerçevesinde 13 kadın dekanla görüşme yapılmıştır. Araştırmada veri toplamak amacıyla araştırma kapsamında ilgili alan yazına ve uzman görüşlerine dayalı olarak geliştirilen yarı yapılandırılmış bir görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmanın verileri katılımcılarla yapılan yüz yüze görüşmelerle toplanmıştır. Araştırma verilerinin analizinde içerik ve betimsel analiz kullanılmış; fenomenolojik araştırma desenine uygun olarak temalar belirlenmiş, belirlenen temalar kategorilere ayrılmıştır. Araştırma sonucunda, akademinin erkek egemen kurum kültürüne sahip olduğu, yönetici kadın akademisyenlerin geleneksel cinsiyet rolleri nedeniyle sorunlarla karşılaştıkları, eş desteğinin önemli olduğu, çoklu rollerin etkilerinin iş ve özel hayatta belirgin olduğu, iş ve aile hayatında denge kurulmasının ve dengeli bir yönetim anlayışının yönetim sürecinin anlamlı bir şekilde deneyimlenmesine katkı sağladığı tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Yükseköğretim, Yönetici Kadın Akademisyen, Nitel Araştırma, Fenomenoloji, Toplumsal cinsiyet

Problems and Solution Suggestions Faced by Women Academic Administrator in Higher Education

Öz

The aim of this research is to determine the problems and solutions proposed by female academic administrators in higher education. This research was carried out in the phenomenological design which is one of the qualitative research designs. The phenomenological pattern shows how participants make sense of the phenomenon they experience. The phenomenon of this research was determined as female academicians. While determining the study group, criterion sampling was preferred from purposive sampling method. As of the academic year of 2018-19, the criterion was determined to be a senior executive at a higher education institution for at least one year. In this context, 13 women are being interviewed by the dean. In order to collect data, a semi-structured interview form based on the relevant literature and expert opinions was used. The data of the study were collected by face-to-face interviews with the participants. Content and descriptive analysis were used in the analysis of research data; themes are determined in accordance with the phenomenological research pattern and the themes are divided into categories. At the end of the study, it is concluded that the academy has male dominated corporate culture, female academicians face problems due to traditional gender roles, spousal support is important, the effects of multiple roles are evident in work and private life, balance of work and family life, and balanced management has been found to contribute to the experience

Anahtar Kelimeler

Higher Education, Administrator Women Academician, Qualitative Research, Phenomenology, Gender

Kaynakça

• Adak, N. (2007). Kadınların ikilemi: iş ve aile yaşamı. Sosyoloji Dergisi, 17,137-152.
• Anker, R. (1997). Theories of occupational segregation by sex: An Overview, International Labour Review, 136(3), 315-339.
• Arat, N. (1986). Kadın sorunu. İstanbul: Say Yayınları.
• Bağdatlı Vural, N. (2016). Sosyal Politika ve Toplumsal Cinsiyet. Toplumsal Cinsiyet Tartışmaları (der.) F. Sayılıgil, içinde ss (101-117), Ankara: Dipnot Yayınları.
• Başarır, F., & Sarı, M. (2015). Kadın akademisyenlerin" kadın akademisyen olma" ya ilişkin algılarının metaforlar yoluyla incelenmesi. Journal of Higher Education & Science/Yüksekögretim ve Bilim Dergisi, 5(1), 41-51.
• Baxter, J., & Wright, E. O. (2000). The glass ceiling hypothesis: A comparative study of the United States, Sweden, and Australia. Gender & Society, 14(2), 275-294.
• Berber, M., & Eser, B. Y. (2008). Türkiye'de kadın istihdamı: ülke ve bölge düzeyinde sektörel analiz. The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 10(2), 1-16.
• Berktay, F. (2018). Tarihin cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayınları.
• Burbridge, L. C. (1994). The reliance of African-American women on government and third-sector employment. The American Economic Review, 84(2), 103-107.
• Bora, A. (2016). Kadınların sınıfı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Biçerli, K., & Özer, M. (2003). Türkiye’de kadın işgücünün panel veri analizi. Sosyal Bilimler Dergisi, 2003-2004.
• Creswell, J.W. (2018). Nitel araştırma yöntemleri (Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni), (Çev. M. Bütün ve S.B. Demir), Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Connel Raewyn, W. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar: Toplum, Kişi ve Cinsel Politika (çeviren: Cem Soydemir), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Dedeoğlu, S. (2009). Eşitlik mi Ayrıcalık mı? Türkiye’de Sosyal Devlet, Cinsiyet Eşitliği Politikaları ve Kadın İstihdamı. Çalışma ve Toplum, 2009(2), 41-54.
• Demir, S. (2018). Akademide Kadın: Farklı Disiplinlerden Kadınların Akademideki Yeri ve Aile Yaşamlarıyla Etkileşimi. Siyasal Bilimler Dergisi, 6(1), 187-210.
• Demirbilek, S. (2007). Cinsiyet ayrımcılığının sosyolojik açıdan incelenmesi. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 44(511), 12-27.
• Doğramacı, E. (1989). Türkiye'de Kadının Dünü ve Bugünü. İstanbul : Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Er, D. (2008). Modern Türkiye’de kadın öğretim üyelerinin konumuna ve sorunlarına sosyolojik bir yaklaşım. Yayınlanmış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Giorgi, A. (1997). The theory, practice, and evaluation of the phenomenological method as a qualitative Research procedure. Journal of Phenomenological Psychology, 28(2), 235-260.
• Günindi-Ersöz, A. (1997). Cinsiyet rollerine ilişkin beklenti, tutum, davranışlar ve eşler arası sorumluluk paylaşımı: Kamuda çalışan yönetici kadınlar örneği. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara.
• Hartman, H. (2016). Marksizmle feminizmin mutsuz evliliği. G. Aygen, (Çev.), Gülnur Acar Savran, Nesrin Tura Demiryontan (Haz.), içinde Kadının Görünmeyen Emeği-Maddeci Bir Feminizmin Üzerine, İstanbul: Yordam Kitap.
• Husserl, E. (1990). Ideas pertaining to a pure phenomenology and to a phenomenological philosophy: Second book studies in the phenomenology of constitution (Vol. 3). Springer Science & Business Media.
• Karakuş, H. (2016). Delik boru: Türkiye’deki akademisyen kadınlar üzerine bir analiz. International Journal of Social Science, 53(2), 533-556.
• Kandiyoti, D. (2018). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar, (Çev. Aksu Bora vd.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Korkmaz, A., & Korkut, A. G. G. (2012). Türkiye’de kadının işgücüne katılımının belirleyicileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 41-65.
• Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü. (2008). Toplumsal cinsiyet eşitliği. Ankara: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.
• Marying, P. (2000). Qualitative Inhaltsanalyse. In Forum Qualitative Sozialforschung. Online-Journal (Vol. 1, No. 2).
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. New York: Sage.
• Molyneux, M. (2016). Ev Emeği Tartışması ve Ötesi G. Aygen, (Çev.), Gülnur Acar Savran, Nesrin Tura Demiryontan (Haz.), içinde Kadının Görünmeyen Emeği- Maddeci Bir Feminizmin Üzerine, İstanbul: Yordam Kitap.
• Urhan, B. (2016). Kadın Emeği ve Toplumsal Cinsiyet. Toplumsal Cinsiyet Tartışmaları (der.) F. Sayılıgil, içinde ss121-152, Ankara: Dipnot Yayınları.
• Özkaplan, N. (2009). Duygusal Emek ve Kadın İşi/ Erkek İşi, Çalışma ve Toplum, 2015(2), 15-23.
• Özkanlı, Ö. (2010). Türkiye'de Üniversitelerde Üst Düzey Kadın Yöneticilerin Karşılaştıkları Kültürel ve Yapısal Engeller/Structural and Cultural Barriers For Women in Senior Management in Turkish Universities. Mülkiye Dergisi, 34(268), 265-279.
• Öztan, E& Doğan, S, N. (2015). Akademinin Cinsiyeti : Yıldız Teknik Üniversitesi ve Toplumsal Cinsiyet. Çalışma ve Toplum, 2015(3), 191-221.
• Öztürk, U. C. (2017). Akademideki Topuk Sesleri: Cam Tavan Perspektifinde Göller Bölgesi Üniversitelerinin Betimsel Analizi. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(4), 202-213.
• Parlaktuna, İ. (2010). Türkiye’de cinsiyete dayalı mesleki ayrımcılığın analizi. Ege Akademik Bakış Dergisi, 10(4), 1217-1230.
• Peterson, H. (2014). An academic ‘glass cliff’? Exploring the increase of women in Swedish higher education management. Athens Journal of Education, 1(1), 32-44.
• Priola, V. (2007). Being female doing gender. Narratives of women in education management. Gender and Education, 19(1), 21-40.
• Sancar, S. (2016). Erkeklik: İmkansız İktidar: Ailede. Piyasada ve Sokakta Erkekler, İstanbul: Metis Yayınları.
• Sancar, S. (2017). Türk modernleşmesinin cinsiyeti: erkekler devlet. kadınlar aile kurar, İstanbul : İletişim Yayınları.
• Sari, M.& Van, A. (2004). Why the academic pipeline leaks: Fewer men than women perceive barriers to becoming professors. Sex Roles, 51(9-10), 511-521.
• Saygılıgil, F. (Ed.). (2016). Toplumsal cinsiyet tartışmaları. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Yapıcı, A. (2016). Toplumsal cinsiyet din ve kadın. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• YÖK İstatistik (2018). Yükseköğretim Kurumlarında Öğrenim Gören Kadın ve Erkek Akademisyen Sayıları (2018), Ankara.
• World Economic Forum Global Gender Gap Index 2014. (2014). (http://reports.weforum. 2014/economies/#economy= TUR) [30.10.2018] org/global- gender- gap- report