Kayıp Burjuvazinin Peşinde: İlk Kemalistler Üzerine Bir Sınıf Analizi

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 77, 991 - 1023, 14.04.2023

Gökhan Atılgan

https://doi.org/10.54752/ct.1280827

Öz

Bu makale, ilk Kemalistlerin sınıfsal konumları üzerinedir. Millî Mücadele ile Cumhuriyetin kuruluş sürecinde gerçekleşen Türkiye’deki burjuva devriminin öncüleri olan ilk Kemalistlerin toplumsal sınıflarla ilişkisi hakkında iki tür yaklaşım geliştirilmiştir. Birinci yaklaşıma göre ulusu kurtaran ve cumhuriyeti kuran ilk Kemalistler sınıf-aşırı bir konumdadır. İkinci yaklaşıma göre ise ilk Kemalistler bağımsız bir sınıftır. Modern Türkiye’nin kuruluş sürecinde bir burjuva sınıfının olmadığı konusunda birleşen bu yaklaşımların ortak yanı ilk Kemalistlere toplumsal sınıfların oluşumunu engelleme ya da toplumsal sınıfları yaratma gücü atfetmeleridir. “Kayıp burjuvazi”nin peşine düşen bu makale ise daha farklı bir yaklaşıma sahiptir ve ilk Kemalistleri toplumsal sınıfların içinde konumlandırmayı önermektedir. Makalede Türkiye’deki burjuva devrim süreci Karl Marx’ın sınıf kavramını kullanımındaki esneklikten, Eşitsiz ve Bileşik Gelişme Kuramının geliştirdiği geniş bakış açısından ve Althusserci okulun bazı kavramlarının adaptasyonundan yararlanılarak yeniden tartışılmıştır. Bu tartışma çerçevesinde İlk Kemalistler Türkiye burjuvazisinin asli bir bileşeni olarak konumlandırılmıştır. Ancak bu konum sabit ve ebedi bir konum olarak değerlendirilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye’de burjuva devrimi, Türkiye burjuvazisi, Kemalistler, toplumsal sınıflar

Kaynakça

• Acaroğlu, O. (2019) “Paris 1871 and Fatsa 1979: Revisiting the Transition Problem”, Globalizations, 16(4), 404-423.
• Açıkel, F. (2007b) “Model-Bağımlı Modernleşme: Seçkinler ve Osmanlı-Türk Modernliğinin Bilişsel-Kurumsal Repertuarı Üzerine Kavramsal Bir Deneme”, Ferdan Eregut & Ayşen Uysal (Ed.), Tarihsel Sosyoloji: Stratejiler, Sorunsallar ve Paradigmalar içinde, Ankara: Dipnot Yayınları: 91-130.
• Ahmad, F. (1993) The Making of Modern Turkey, New York: Routledge.
• Althusser, L. (1970) “From Capital to Marx’s Philosophy”, L. Althusser & É. Balibar (Ed.), Reading Capital içinde, London: New Left Books.
• Anievas, A., ve Nisancıoglu, K. (2015) How the West Came to Rule: The Geopolitical Origins of Capitalism, London: Pluto Press.
• Atılgan, G. (2010) “Sosyalist Soldan Kemalizme Olumlu Bakışlar (1920-1971): Nedenler, İmkanlar, Dönemler ve Bazı Sonuçlar”, Praksis, 21, 47-76.
• Atılgan, G. (2019) “Manzaralar’daki Burjuvalar : Nâzım Hikmet’in Kaleminden Türkiye Burjuvalarının Dünyası”, Çalışma ve Toplum, 60, 231-258.
• Avcıoğlu, D. (1968) Türkiye’nin Düzeni: Dün, Bugün, Yarın, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aydemir, Ş. S. (1932) İnkılap ve Kadro: İnkılabın İdeolojisi, Ankara: Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi.
• Balibar, É. (1970) “The Basic Concepts of Historical Materialism”, L. Althusser & É. Balibar (Ed.), Reading Capital içinde, London: New Left Books: 199–308.
• Bensaïd, D. (2009) Marx for Our Times: Adventures and Misadventures of a Critique (Çev. G. Eliot), London: Verso.
• Boran, B. (1962) “Marksist Metot Nedir?”, Yön, 50, 13.
• Boran, B. (2021) Türkiye ve Sosyalizm Sorunları, İstanbul: Yordam Kitap.
• Boratav, K. (2006) Türkiye’de Devletçilik, Ankara: İmge Kitabevi.
• Boratav, K. (2022) Emperyalizm, Sosyalizm ve Türkiye, İstanbul: Yordam Kitap.
• Bottomore, T. B. (1964) Elites and Society, New York: Basic Books.
• Callinicos, A. (1989) “Bourgeois Revolutions and Historical Materialism”, International Socialism Second Series, 43, 113–171.
• Gay, P. (1998) Pleasure Wars: The Bourgeois Experience, Victoria to Freud, New York, London: W.W. Norton & Company.
• Frey, F. W. (1965) The Turkish Political Elite, Cambridge: M.I.T. Press.
• Karaosmanoğlu, Y. K. (2021) Ankara, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Keyder, Ç. (1987) State and Class in Turkey: A Study in Capitalist Development, London, New York: Verso.
• Kocka, J. r. (2015) “Avrupa Modeli ve Almanya’da Durum”, Kocka & A. Mitchell (Ed.), 19. Yüzyıl Avrupa’sında Burjuva Toplumu içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, 13-46,
• Löwy, M. (2010) The Politics of Combined and Uneven Development: The Theory of Permanent Revolution, Chicago: Haymarket Books.
• Mardin, Ş. (1973) “Center-Periphery Relations: A Key to Turkish Politics?” Daedalus, 102(1), 169-190.
• Marx, K. (1853) “The Future Results of British Rule in India”, New York Daily Tribune, August 8.
• Marx, K. (2014) Kapital Cilt 1 (Çev. N. Satlıgan ve M. Selik), İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx, K. (2016) Fransa’da Sınıf Mücadeleleri 1848-1850 (Çev. E. Özalp), İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx, K. (2021) Kapital Cilt 3 (Çev. M. Selik ve E. Özalp), İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx, K. ve Engels, F. (1995) Collected Works Vol.35, Karl Marx: Capital, Vol.1. London: Lawrence & Wishart.
• Marx, K., & Engels, F. (1998) The German Ideology, Amherst, New York: Prometheus Books.
• Marx, K., & Engels, F. (2010) Collected Works, Vol. 40, London: Lawrence & Wishart.
• Marx, K., & Engels, F. (2018) Komünist Manifesto (Çev. N. Satlıgan) İstanbul: Yordam Kitap.
• Meriggi, M. (2015). “İtalyan ‘Borghesia’sı”, J. Kocka ve A. Mitchell (Ed.) 19. Yüzyıl Avrupa’sında Burjuva Toplumu (Çev. U. Kocabaşoğlu) içinde, İstanbul: İletişim Yayınları, 409-422.
• Ollman, B. (2011a) Diyalektiğin Dansı: Marx’ın Yönteminde Adımlar (Çev. C. Saraçoğlu), İstanbul: Yordam Kitap.
• Ollman, B. (2011b) Diyalektik Soruşturmalar (Çev. C. Saraçoğlu, Trans.), İstanbul: Yordam Kitap.
• Savran, S. (2014) “İslamcılık, AKP, Burjuvazinin İç Savaşı”, N. Balkan, E. Balkan, & A. Öncü (Ed.) Neoliberalizm, İslamcı Sermayenin Yükselişi ve AKP içinde İstanbul: Yordam Kitap.
• Savran, S. (2022) Türkiye'de Sınıf Mücadeleleri, İstanbul: Yordam Kitap. Tahir, K. (1992) Notlar: Çöküntü, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Timur, T. (1993) Türk Devrimi ve Sonrası, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Tanyol, C. (1962) “Türkiye’de Burjuva Meselesi”, Cumhuriyet, 17 Ekim.
• Toprak, Z. (2014) Tükiye’de Milli İktisat 1908-1918, İstanbul: Doğan Kitap.
• Toscano, A. (2014) “Transition Deprogrammed”, South Atlantic Quarterly, 113(4), 761–775.
• Trotsky, L. (1980) The History of Russian Revolution, New York: Pathfinder Press.
• Trotsky, L. (2010) “Introduction”, H. Isaacs (Ed.), The Tragedy of the Chinese Revolution içinde, Chicago: Haymarket Books, xi-xxii
• Weber, M. (2003), “Objectivity in Social Science”, G. Delanty and P. Strydom (Ed.), Philosophies Of Social Science içinde, Maidenhead: Open University Press, 107-120.
• Wood, E. M. (2000) Democracy Against Capitalism: Renewing Historical Materialism, Cambridge; Cambridge University Press.