Karabük’te Tanıklıklar: Demir Çelik Fabrikalarının Özelleştirilmesinde Tarihi Bir Gün (8 Kasım 1994)

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 78, 2151 - 2186, 19.07.2023

Adem Sağır Fatih Kaya

https://doi.org/10.54752/ct.1325496

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma 1937 yılında Karabük’te kurulan Demir-Çelik İşletmeleri’nin 1980’li yılların ikinci yarısından itibaren küresel ölçekte kabul edilen neoliberal ekonomi politikaları doğrultusunda özelleştirilmesi sürecine odaklanmaktadır. Karabük Demir Çelik İşletmeleri’nin tarihi boyunca ve Karabük’ün kuruluş ve gelişim süreci boyunca karşılaştığı en önemli dönüm noktalarından birisi, 1989- 1994 yılları arasında yaşanan grevler ve işçi hareketleri olmuştur. Karabük, işçi grevleriyle ve grevleri takiben gelen özelleştirme kararıyla sancılı bir süreç geçirmiştir. Süreci özgünleştiren temel nokta benzeri hareketlerin içerisinde bütün şehrin katılımıyla 8 Kasım 1994 günü Karabük’te hayatın dört saat boyunca durmasıdır. İşçi ve sendikaların harekete geçirdiği şehir, siyasi temsilcileri, yerel yönetimi, meclis üyeleri, iş adamları, oda başkanları, gazetecileri, esnafı ve yerel halkıyla özelleştirmeye topyekûn karşı çıkmıştır. Bu bağlamdan hareketle araştırmanın amacı 1989 yılında Demir Çelik İşletmeleri bünyesinde 139 günlük grevin ardından Ocak-1995 günü dönemin hükümetinin yaptığı açıklamaya kadar yaşanan olayları şahitlerin anılarıyla ortaya koymaktır. Araştırmada nitel araştırma deseni kullanılmış ve bilgiler sözlü tarih yöntemiyle toplanmıştır. Çalışmanın sonunda Karabük’ün fabrikanın kapatılmasına karşı yürütülen mücadelenin işçi hareketleri tarihinde özgün bir yöntemle sonuca ulaştığı tespit edilmiştir. Kazanımlar hem işçiler hem de yerel halk tarafından bir başarı olarak görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalizm, Grev, İşçi, Demir-Çelik İşletmeleri, Karabük.

Witnesses in Karabuk: A Historical Day the Privatisation of Karabük Iron And Steel Enterprises (8 November 1994)

Öz

This study focused on the process of privatization of Iron and Steel Works, which was established in Karabük in 1937, in line with neoliberal economic policies since the second half of the 1980s. One of the most important turning points faced by the Karabuk Iron and Steel Works throughout its development process was the strikes and labour movements between 1989 and 1994. The main point that makes the process unique is the four-hour general strike in Karabük on November 8, 1994, with the participation of all the people of the city in the labor movements. The city, which the employees and unions mobilized, opposed privatization altogether with its political representatives, local administration, council members, businessmen, chamber presidents, journalists, tradesmen, and local people. The research used a qualitative research design, and the data were collected using the oral history method. As a result of the study, it has been determined that the struggle of Karabük against the closure of the factory has reached a conclusion with a unique method in the history of workers' movements. The achievements were considered a success by both the employees and the local people, and the employees became owners of the place where they worked.

Anahtar Kelimeler

Neoliberalism, Strike, Employee, Iron and Steel Enterprises, Karabük.

Kaynakça

• Akçalı, A. A. & Aslan, E. (2012). Tarih Öğretiminin İyileştirilmesi Yolunda Alternatif Bir Yöntem: Sözlü Tarih. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20 (2) , 669-688.
• Arslan, S. & Uludağ, Z. (2020). Dilde Mekanı (Yeniden) Kurgulamak: Yer İsimleri, Kolektif Bellek ve İdeoloji. İDEALKENT, 11 (31) , 1422-1455.
• Assman, J. (2015). Kültürel Bellek (çev: A. Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Bakioğlu, A. (2022). Büyük Madenci Yürüyüşü, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bilgin, N. (2013). Tarih ve Kolektif Bellek, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Boratav, K. (2015). Türkiye İktisat Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Bourdieu, P. (1998). “Sınırsız Sömürü Ütopyası: Neoliberalizmin Özü”, Neoliberalizmin Marksist Eleştirisi içinde, (Der:G. Akalın ve U. Selçuk), İstanbul: Kalkedon Yayıncılık, 23-31.
• Clarke, S. (2005). The Neoliberal Theory of Society. Neoliberalism: A critical reader, 50, 59.
• Coals, A. (2014) (der.) Neoliberalizm (çev. Ş.Başlı ve T. Öncel), İstanbul: Yordam Kitap.
• Connerton, P. (2014). Toplumlar Nasıl Anımsar (çev. A. Şenel), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Creswell, J.W. (2018). Nitel Araştırma Yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni (çev: M. Bütün ve S.B. Demir), Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Cumhuriyet Gazetesi, Dijital Arşiv, 1989-1995.
• Çağlav, A. T, & Koç, Y. (1987). 137 Gün Süren Grevimiz, Ankara: Çelik-İş Yayınları.
• Çakır, S. (2004). “Tarih Yazımında Kadın Deneyimlerine Ulaşma Yolları”, Toplumsal Tarih, 99, 28-35.
• Çakmak, F. (2010). Sözel Tarihçilikte Saptamalar ve Sorunlar: Bursa Örneği”, Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Tarihçilik ve Tarih Yayıncılığı Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara, 18(20), 556.
• Çelik, A. (1996). “Bahar Eylemleri”, Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, 103-104.
• Çelik, A. (2008). “Milli Güvenlik Gerekçeli Grev Ertelemeleri”, Çalışma ve Toplum, 18(3), 87-132.
• Çetinkaya, Y. D. (2014). “Sefaletten İhyaya: Türkiye İşçi Sınıfı Tarihi ve E.P. Thompson”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, 17, 201-221.
• Erişçi, L. (1951). Türkiye’de İşçi Sınıfının Tarihi, İstanbul: Kutulmuş Basımevi.
• Erman, T. ve Özaloğlu, s. (2017). Bir Varmış Bir Yokmuş Toplumsal Bellek, Mekan ve Kimlik Üzerine Araştırmalar. İstanbul: KÜY Yayınları.
• Ersöz, H. Y. & Özdemir, S. & Yavuz, A. & Akgeyik, T. & Şenocak, H. (2003). Özeleştirmede Çalışanların Mülkiyet Sahipliği: Kardemir Örneği”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 46, 3-42.
• Güvenç, K. (2019). Emek Platformu Belgeleri, Ankara: TMMOB.
• Halbwachs, M. (2019). Kollektif Bellek (çev. Z. Karagöz), İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• İleri, H. (2014). “Türkiye’de Özelleştirme”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 1 (1), 149-162
• Kahraman, Ö. (2019). “1987 Kazlıçeşme Deri İşçilerinin Grev Öyküsü”, Çalışma ve Toplum, 4, 2611-2638.
• Kalyoncu, H. (2007). Cumhuriyet Kenti Karabük, İstanbul: Alioğlu Yayınevi.
• Karabük Postası, 1994 Ekim ve Kasım Arşivi.
• Koçak, M. H. & Çelik, A. (2016). “Türkiye İşçi Sınıfının Ayağa Kalktığı Gün: Saraçhane Mitingi”, Çalışma ve Toplum, 2, 647-678.
• Köse, A. H. ve E. Yeldan (1998) “Dışa Açılma Sürecinde Türkiye Ekonomisinin Dinamikleri”, Toplum ve Bilim, Yaz, 77, 45-68.
• Kütükçüoğlu, M. (2012). Türkiye’nin İlk Ağır Sanayi Kenti Karabük, Ankara: Karabük Valiliği Yayınları.
• Lehane, S. & Goldman, R. (1977). “Oral History: Research and Teaching Tool for Educators”, The Elementary School Journal, 77(3), 173-181. Mills, Amy. (2014). Hafızanın Sokakları İstanbul’da Peysaj, Hoşgörü ve Ulusal Kimlik (çev. C. Soydemir), İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Mutlu, E. & Tanrıverdi Kaya, A. (2019). “Kent Kimliğinin Korunması ve Kolektif Bellek Mekânlarının Tespiti”, İleri Teknoloji Bilimleri Dergisi, 8 (2) , 42-50
• Öngen, T. (2011) “Yeni Liberal Dönüşüm Projesi ve Türkiye’nin Deneyimi”, Küresel Düzen: Birikim, Devlet ve Sınıflar (der. A. H. Köse, F. Şenses ve E. Yeldan), İstanbul: İletişim Yayınları, 161-190.
• Poyraz, D. P. (2020). Neoliberal Dönemde Sınıf-Sendika-Siyaset İlişkisi: DİSK Örneği(1981-2000). İstanbul: SAV.
• Rozaliyev, Y. N. (1978). Türkiye’de Kapitalizmin Gelişe Özellikleri, İstanbul: Onur Yayınları.
• Saad-Filho, A. (2012). Neoliberalizm Krizde Mi? Yoksa Neoliberalizmin Krizi Mi?. Panicth, L. Albo, G. & Chibber, V. (Ed.), Sosyalist Register 2011 Bu Defaki Kriz (Çev. Umut Haskan) içinde (s. 268-285), İstanbul:Yordam.
• Sağır, A. & Canayaz, M. (2017). “Sanayileşmenin Toplumsal Yansımaları: Safranbolu’da Toplumsal Değişme Üzerine Nitel Bir Araştırma”, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(3), 531-564.
• Sağır, A. (2016). “İktisadi Hayatın Değişimi ve Kayıp Mesleki Kodlar Üzerine Sosyolojik Bir Çözümleme: Zonguldak/Bartın/Karabük Örneği”, The Journal of Academic Social Science Studies, 48(2), 27-45.
• Sancar, M. (2016). Geçmişle Hesaplaşma Unutma Kültüründen Hatırlama Kültürüne, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sarıkamış, C. (2005). “Türkiye’de Özelleştirme Çalışmaları”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 28, 9-12.
• Sarıköse, B. (2020). “Köyden Şehre: Karabük’ün Kuruluşu ve Şehirleşme Süreci”, Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5, 57-83.
• Sencer, O. (1969). Türkiye’de İşçi Sınıfı-Doğuşu ve Yapısı, İstanbul: Habora Kitabevi.
• Silverman, D. (2018). Nitel Verileri Yorumlama (çev: E. Dinç), Ankara: Pegem Akademi.
• Şnurov, A. ve Rozaliyev, Y. (1970). Türkiye’de Kapitalistleşme ve Sınıf Kavgaları, İstanbul: Ant Yayınları.
• Şnurov, A. (2021). Türkiye Proleteryası, İstanbul: Yar Yayınları.
• Sülker, K. (1968). 100 Soruda Türkiye’de İşçi Hareketleri, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Theodore, N., Peck, J. ve Brenner, N. (2012). “Neoliberal Kentçilik: Kentler ve Piyasaların Egemenliği”(Çev.Ş. Geniş), İdealkent, 7, 21-37.
• Thompson, P. (1999). Geçmişin Sesi Sözlü Tarih (çev: Ş. Layıkel), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Toprak, Z. (2016). Türkiye’de İşçi Sınıfı(1908-1946), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yurtoğlu, N. (2017). “Cumhuriyet Döneminin En Önemli Ağır Sanayi Hamlesi: Karabük Demir Ve Çelik Fabrikası (1939-1960)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 33 (96) , 155-204.
• Türk İş Çıkmazı (1967). İstanbul: DİSK Yayınları, https://www.tustav.org/yayinlar/kutuphane/emek-hareketi-kutuphanesi/disk-yayinlari-01-turkis-cikmazi.pdf
• Wacquant, L. (2012). Three steps to historical anthropology of actually existing neoliberalism. Social Anthropology, 20, 66-79