5510 Sayılı Kanun Kapsamında Anne veya Babasına Ait İşyerinde 18 Yaşını Doldurmadan Önce İş Sözleşmesi ile Çalışanların Sigortalılığı

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 84

Didem Yardımcıoğlu

https://doi.org/10.54752/ct.1624194

Öz

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda, anne veya babasına ait işyerinde iş sözleşmesi ile çalışan çocukların sigortalılığına dair bir düzenleme yer almamaktadır. Bunun yerine konu Sosyal Güvenlik Kurumunun 2013/11 sayılı Genelgesinde düzenlenmiştir. Genelgedeki düzenleme uyarınca, anne veya babalarına ait işyerinde 18 yaşını doldurmadan önce iş sözleşmesi ile çalışan çocukların sigortalı sayılabilmeleri için iş sözleşmelerinin vasinin katılımı ile yazılı olarak yapılması ve sözleşmenin hakim tarafından onaylanması gerekmektedir. Belirtilen şartları taşıyan bir iş sözleşmesinin bulunmaması durumunda ise çocuğun yapmış olduğu çalışmalar sigortalı çalışma olarak kabul edilmemektedir. Genelgede yer alan düzenlemenin kaynağını ise 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun m. 345 hükmü oluşturmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumunun bu düzenlemesi uygulamada adaletsiz sonuçlar doğurmakta ve hem 5510 sayılı Kanundaki temel düzenlemelerle hem de Yargıtay içtihadı ile uyum göstermemektedir. Bu nedenle çalışmamızda 18 yaşından küçük çalışanların özellikle de uzun vadeli sigorta kollarından talep edecekleri yardımlara ulaşmalarında problem yaratan Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamasının ayrıntılı bir şekilde incelenmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

18 yaşından küçüklerin sigortalılığı, Ücretsiz aile çalışanlarının sigortalılığı, Sigortalı sayılmayanlar, İş sözleşmesi ile çalışma, 5510 sayılı Kanun

Insurance of Those Who Work With an Employment Contract Before The Age of 18 at Workplace of His/Her Mother Or Father Under The Scope Of Law Number 5510

Öz

There is no regulation in the Social Insurance and General Health Insurance Law No. 5510 regarding the insurance of children working under an employment contract at their mother’s or father’s workplace. Instead, the issue is regulated in the Circular No. 2013/11 of the Social Security Institution. In accordance with the regulation in the Circular, in order for children who work under an employment contract at their mother’s or father’s workplace before reaching the age of 18 to be considered insured, their employment contracts must be made in writing with the participation of the guardian and the contract must be approved by the judge. If there is no employment contract that meets the specified conditions, the work done by the child is not considered insured work. The source of the regulation in the Circular is Article 345 of the Turkish Civil Code No. 4721. This regulation of the Social Security Institution creates unfair results in practice and does not comply with both the basic regulations in Law No. 5510 and the jurisprudence of the Court of Cassation. For this reason, our study aims to examine in detail the Social Security Institution practice, which creates problems for employees under the age of 18 to access the benefits they request, especially from long-term insurance branches.

Anahtar Kelimeler

Insurance of persons under the age of 18, Insurance of contributing family workers, Those who are not considered insured, Working with an employment contract, Law No. 5510

Kaynakça

• Akın, L. (2006). Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun Tasarısının Kişiler Açısından Kapsamında Yeni Gelişmeler. Çalışma ve Toplum, 1(8), 26-49.
• Akıntürk, T., Ateş, D. (2024). Türk Medeni Hukuku Aile Hukuku İkinci Cilt (25. Baskı). İstanbul: Beta.
• Akyılmaz, B., Sezginer, M., Kaya, C. (2021). Türk İdari Yargılama Hukuku (5. Baskı). Ankara: Savaş.
• Akyiğit, E. (2020). Bireysel İş Hukuku Ders Kitabı. Ankara: Seçkin.
• Alper, Y. (2019). Sosyal Sigortalar Hukuku (10. Baskı). Bursa: Dora.
• Arıcı, K. (2022). Türk Sosyal Güvenlik Hukuku (2. Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Aydın, U. (2016). Sosyal Sigortaların Genel Hükümleri ve Türleri. Yargıtayın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2015. İstanbul: On İki Levha, 557-868.
• Bakırcı, K. (2004). Çocuk ve Genç İşçilerin Haklarının Korunması. İstanbul: Beta.
• Başterzi, S. (2007). Çalışmanın Kesintiye Uğramasının Sosyal Sigorta İlişkisine Etkisi. Ankara: 72 Tasarım.
• Bozkurt Gümrükçüoğlu, Y. (2013). Mevzuatımızda Çocuk ve Genç İşçilerin Çalışma Yaşamında Korunmasına İlişkin Düzenlemelere Genel Bir Bakış. Prof. Dr. M. Polar Soyer’e Armağan. DEÜHFD, C.15, Özel Sayı, 481-545.
• Bue, M. C. L., Le, T. T. N., Silva, M. S., Sen, K. (2022). Gender and Vulnerable Employment in the Developing World: Evidence from Global Microdata. World Development, 159, 1-26.
• Burrone, S., Giannelli, G. C. (2019). Does Child Labor Lead to Vulnerable Employment in Adulthood? Evidence for Tanzania. Bonn/Germany: IZA Institute of Labor Economics.
• Caniklioğlu, N. (2006). 5510 Sayılı Kanuna Göre Malullük Aylığı. Sicil İş Hukuku Dergisi, Eylül 2006, 145-161. Centel, T. (2021). Türk Sosyal Güvenlik Hukuku. İstanbul: On İki Levha.
• Chen, M., Bonner, C., Carré, F. (2015). Organizing Informal Workers: Benefits, Challenges and Successes. Background Paper. UNDP Human Development Report Office.
• Civan, O. E. (2019). Sosyal Güvenlik Hukuku ve Toplumsal Cinsiyet. Uygur, G., Özdemir, N. (Ed.) Hukuk ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları (2. Baskı). Ankara: Seçkin, 513-567.
• Çelik, N., Caniklioğlu, N., Canbolat, T., Özkaraca, E. (2023). İş Hukuku Dersleri (36. Baskı). İstanbul: Beta.
• Çenberci, M. (1985). Sosyal Sigortalar Kanunu Şerhi. Ankara: Olgaç Matbaası.
• Demir, F. (2016). En Son Yargıtay Kararları Işığında İş Hukuku ve Uygulaması. İzmir: Albi.
• Doğan Yenisey, K. (2014). Türk Borçlar Kanununun Genel Hizmet Sözleşmesine İlişkin Hükümleri ve İş Hukuku Açısından Önemi. İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Akademik Forumu. İstanbul: Legal, 78-110.
• Doğan Yenisey, K., Kabakcı, M. (2017). Gönüllü Emeği ve İş Hukuku. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Doğan, S. (2016). İş Sözleşmesinde Bağımlılık Unsuru. Ankara: Seçkin.
• Dural, M., Öğüz, T., Gümüş, M. A. (2024). Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku (19. Baskı). İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Ekmekçi, Ö., Aslan, V., Yılmaz, H. H. (2022). Anayasa Mahkemesinin İşverenin İşyerinde Ücretsiz Çalışan Eşin Sigortalı Sayılmayacağına Dair Kuralın Anayasallığını İncelediği Norm Denetimi Kararının Değerlendirilmesi. Çimento İşveren, 36(5), 8-45.
• Ertürk, Ş. (2022). İş Hukuku Dersleri Bireysel İş Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları. Eyrenci, Ö., Taşkent, S., Ulucan, D., Baskan, E. (2020). İş Hukuku (10. Baskı). İstanbul: Beta.
• Frosch, M., Gardner, J. (2022). Defining Informality for Contributing Family Workers. Geneva: ILO.
• Gözler, K., Kaplan, G. (2021). İdare Hukuku Dersleri (23. Baskı). Bursa: Ekin.
• Günday, M. (2022). İdari Yargılama Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Güzel, A. (1997). Fabrikadan İnternete İşçi Kavramı ve Özellikle Hizmet Sözleşmesinin Bağımlılık Unsuru Üzerine Bir Deneme. Prof. Dr. Kemal Oğuzman’a Armağan. Kamu-İş, 4(2), 83-126.
• Güzel, A. (2004). Sosyal Sigortaların Genel Hükümleri ve Primleri Açısından Yargıtayın 2002 Yılı Kararlarının Değerlendirilmesi. Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 2002. Ankara: İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi.
• Güzel, A., Okur, A. R., Caniklioğlu, N. (2021). Sosyal Güvenlik Hukuku (19. Baskı). İstanbul: Beta.
• Heintz, J. (2010). Defining and Measuring Informal Employment and the Informal Sector in the Philippines, Mongolia, and Sri Lanka. United Nations Development Account Project: “Interregional Cooperation on the Measurement of the Informal Sector and Informal Employment”. Working Paper No. 3.
• Helvacı, S., Erlüle, F. (2023). Medeni Hukuk (9. Baskı). İstanbul: Legal.
• Kaplan, G. (2022). İdari Yargılama Hukuku (8. Baskı). Bursa: Ekin.
• Korkusuz, M. R., Uğur, S. (2018). Sosyal Güvenlik Hukuku (6. Baskı). Bursa: Ekin.
• Kökkılınç Eraltuğ, A., Fırat Şimşek, A. (2009). Çocuk ve Genç İşçinin İş İlişkisinde Veli ve Vasinin Rolü. Legal İSGHD, 21, 89-117.
• Mollamahmutoğlu, H., Astarlı, M., Baysal, U. (2022). İş Hukuku (7. Baskı). Ankara: Lykeion.
• Narmanlıoğlu, Ü. (2014). İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri I (5. Baskı). İstanbul: Beta.
• Nazlı, S. (2015). Anayasanın Çalışma Hak ve Özgürlüğüne İlişkin Düzenlemelerinin İş Hukukuna Etkileri. Ankara: Seçkin.
• Öğüz, T. (2008). Çocuk ve Genç İşçiler İle Özürlülerin İş Sözleşmesi Yapma Ehliyetine İlişkin Esaslar. Sicil İş Hukuku Dergisi, Mart 2008, 23-26.
• Özkaraca, E., Ünal, C. (2014). Küçüklerin Çalışmasına İlişkin Yasak ve Sınırlamalar İle Bunlara Aykırılık Halinde İş Sözleşmesinin Geçersizliği Sorunu. Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı, 355-410.
• Öztan, B., Gürpınar, D. (2022). Medeni Hukuk’un Temel Kavramları (47. Baskı). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Seçer, Ö. (2010). Çocuk ve Genç İşçilerle İş Sözleşmesinin Kurulması ve Bu Sözleşmeden Doğan Ücret Üzerinde Çocuk ve Genç İşçilerin Tasarruf Hakkı. Legal İSGHD, 28, 1425-1452.
• Senyen Kaplan, E. T. (2023). Bireysel İş Hukuku (13. Baskı). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Sözer, A. N. (2023). Türk Sosyal Sigortalar Hukuku (6. Baskı). İstanbul: Beta.
• Sözer, A. N., Tuaç Yılmaz, P. (2021). “Ücretsiz Çalışanların Hukuki Konumu İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Bakımından Bir Değerlendirme”, Hekimler, A. (Ed.) Festschrift für Otto Kaufmann Armağanı, İstanbul: Legal, 547-617.
• Sümer, H. H. (2022). İş Hukuku (26. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Sümer, H. H. (2010). İş Sözleşmesinin Bağımlılık Unsuru. Sicil İş Hukuku Dergisi, Eylül 2010, 63-73.
• Sümer, H. H. (2023). Sosyal Güvenlik Hukuku (4. Baskı). Ankara: Seçkin. Süzek, S. (2021). İş Hukuku (21. Baskı). İstanbul: Beta.
• Süzek, S. (2014). Yeni Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde İş Akdinin Geçersizliği. Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı, 123-141.
• Şakar, M. (2020). İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku (13. Baskı). İstanbul: Beta.
• Tekinay, S. S. (1992). Medeni Hukukun Genel Esasları ve Gerçek Kişiler Hukuku (6. Baskı). İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Tuncay, A. C. (2015). Sosyal Sigortaların Genel Hükümleri ve Türleri Açısından Yargıtayın 2013 Yılı Kararlarının Değerlendirilmesi. Yargıtayın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2013. İstanbul: İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği/Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası, 463-602.
• Tuncay, A. C., Ekmekçi, Ö. (2005). Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri (11. Baskı). İstanbul: Beta.
• Tuncay, A. C., Ekmekçi, Ö., Gülver, E. (2023). Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri (22. Baskı). İstanbul: Beta.
• Tunçomağ, K. (1975). Sosyal Güvenlik Kavramı ve Sosyal Sigortalar. İstanbul: Sermet Matbaası.
• Tunçomağ, K., Centel, T. (2022). İş Hukukunun Esasları (10. Baskı). İstanbul: Beta.
• Ulusoy, A. D. (2022). İdari Yargılama Hukuku (3. Baskı). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Urhanoğlu Cengiz, İ. (2012). 4857 Sayılı İş Kanununa Göre Çocuk ve Gençlerin İş Sözleşmesi Ehliyetlerinin Sınırlandırılmasına Yönelik Düzenlemeler. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 98, 203-230.
• Uşan, M. F., Erdoğan, C. (2021). İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku (2. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Üçışık, F. (2015). Sosyal Güvenlik Hukuku. İstanbul: Ötüken.
• https://ilostat.ilo.org/methods/concepts-and-definitions/classification-status-at-work/
• https://kararlar.ombudsman.gov.tr/
• https://www.kazanci.com.tr