KIRGIZİSTAN’DA YAPILAN DEDE KORKUT ÇALIŞMALARI

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 2, 1 - 15, 29.11.2022

Sedat Adıgüzel , Akmaral Şeyşenbekova

Öz

Kâdim Türkler hem sözlü hem de yazılı kültürü ile tüm dünyaya nam salmıştır. Türklerin ortak mirası olan Kitab-ı Dede Korkut, Türklü-ğün bir ansiklopedisidir. Eser hakkında ilk bilgilere İlhanlı veziri Reşi-düddin’in Camiü’t-Tevarih’inde rastlamaktayız. Destan, Türklerin ya-şam tarzı, örf ve adetleri, dili, diniyle ilgili zengin kaynakları içerir. Türk dünyasında Orhun Yazıtları, Divanü Lügati’t-Türk, Kutadgu Bilig, Atâbe-tü’l-Hakayık ve Codex Cumanicus gibi tarihimizi, dilimizi, örf-adetlerimizi ve inancımızı içeren ortak eserlerimiz vardır. Dede Korkut destansı hikâyeleri de Türklüğü konu alan eşsiz ortak mirasımızdır.
Dede Korkut ve hikâyeleri diğer Türk destanlarına göre daha ge-niş bir alana yayılmış, Kazaklar, Kırgızlar, Özbekler, Türkmenler, Türki-ye ve Azerbaycan Türkleri arasında özünü muhafaza ederek yaşatılmış-tır. Türkiye, Azerbaycan ve Kazakistan tarafından 2018 yılında UNES-CO’ya sunulan Dede Korkut veya Korkut Ata dosyası UNESCO İnsanlı-ğın Somut Olmayan Kültürel Miras Temsil Listesine kaydedilmiştir.
Dede Korkut’la ilgili ilk çalışmalar iki yüz sene önce başlamış olsa da günümüzde hala araştırmacıların dikkatini çekmektedir. Bilim in-sanları tarafından yeni nüshaları ve hikâyeleri keşfedilmektedir. Çalış-mamızda Dede Korkut’un nüshaları, Türk dünyasındaki varyantları ve Kırgızistan’da yapılan Dede Korkut çalışmaları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut destansı hikayeleri, Türk Dünyası, Kırgız Türkleri, Kırgızistan.

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

DEDE KORKUT RESEARCHES IN KYRGYZSTAN

Öz

Ancient Turks became famous all over the world with their oral and written culture. Kitab-ı Dede Korkut, which is the common heritage of the Turks, is an encyclopedia of Turkishness. We come across the first information about the work in Camiü't-Tevarih of the Ilkhanid vizier Reşidüddin. The epic contains rich resources about the life style, cus-toms, language and religion of the Turks. In the Turkish world, we have common works that include our history, language, customs and beliefs such as Orkhon Inscriptions, Divanü Lügati't-Türk, Kutadgu Bilig, Atâbetü'l-Hakayık and Codex Cumanicus. The epic stories of Dede Korkut are also our unique common heritage, which is about Turkish-ness.
Dede Korkut and his stories spread over a wider area than other Turkish epics and were kept alive among Kazakhs, Kyrgyz, Uzbeks, Turkmens, Turkey and Azerbaijan Turks. The Dede Korkut or Korkut Ata file, which was submitted to UNESCO by Turkey, Azerbaijan and Ka-zakhstan in 2018, has been registered in the UNESCO Intangible Cultural Heritage Representation List of Humanity.
Although the first studies on Dede Korkut started two hundred years ago, it still attracts the attention of researchers today. New copies and stories are being discovered by scientists. In our study, copies of De-de Korkut, its variants in the Turkish world and Dede Korkut studies in Kyrgyzstan are discussed.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut epic stories, Turkish World, Kyrgyz Turks, Kyrgyzstan

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• ıgüzel, S. (2013). Modern Azerbaycan Edebiyatında Dede Korkut. Erzu-rum: Fenomen Yayınları.
• Akmataliyev, A. (2012). Kırgız Adabiyatının Tarıhı 4.cilt. Bişkek: Poligrafbumre-sursı Yayınevi.
• Anar. (1999). Dede Qorqud. İstanbul: Ötüken.
• Bekki, S. (2015). Dedem Korkut Kitabı Araştırmalarının 100 Yıllık Tarihi. Dü-şünce Hayatımızda ve Kültürümüzde Dede Korkut Uluslararası Sempozyu-mu (s. 179-198). Bayburt: Bayburt Üniversitesi Yayınları. Bulduk, Ü. (2019). Dede Korkut'ta Geçen Oğuz Elleri . Uluslararası Dede Kor-kut'un İzinde/Sözünde Çalıştayı, 11-19.
• Daşdemir, M. (2010). Dedem Korkut Kitabı (Genel Değerlendirme). Belleten, 67-90.
• Efe, K. (2019). Dede Korkut Oğuznâmeleri Üzerine Yeni Araştırmalar. Uluslara-rası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 292-309.
• Efendiyef, E. (1999). Kitabı Dede Korkut Aliliyi. Bakü: Sultan Graphics Neşriyatı.
• Ergin, M. (200). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Ergin, M. (2018). Dede Korkut Kitabı 58.baskı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• İbraim, A., T. A. (2004). Korkut Ata Kitebi. Bişkek: Kırgız Fond Aribi.
• Jirmunskiy, V. (1962). Oğuz Kahramanlık Destanı ve Kitab-ı Korkut. SSCB: AH.
• Kebekova, B. (1994). Arstanbek s. 14-15. Bişkek.
• Kelimbetov, N. (1986). Kazak Edebiyatının Başlangıç Devri. Almatı.
• Kelimbetov, N. (2010). Türk Haklarının Ortak Edebi Eserleri. İstanbul: Halk Ki-tabevi.
• Kononov, A. N. (1958). Rodoslovnayz Türkmen. Leningrad: AH SSSR.
• Köseoğlu, M. T. (2019). Dede Korkut Nüshaları/Türkmen Sahra-Günbet Yazması İncelenmesi ve Yeni Boylar Üzerine. Uluslararası Dede Korkut İzin-de/Sözünde Çalıştayı, 97-114.
• Margulan, A. (2000). Korkut: Efsane ve Hakikat. A. Nısanbayev içinde, Kazakis-tan'da Dede Korkut (s. 123-147). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Rossi, E. (2021). Dede Korkut Destanı Üzerinde Araştırma. G. P. Fikret Türkmen içinde, Korkut Bitig (s. 39-42). İstanbul: Ötüken.
• Şahin, H. İ. (2016). Türkmenistan'da Dede Korkut Araştırmaları: Dönemler, İsim-ler ve Eğilimler. Türk Dünyası Dergisi 42, 99-116.
• Sarı, R. (2020). Aalı Tokombayev'in "Kanlı Yıllar" Romanında Kültürel Düzey (Yüksek Lisans Tezi). Erzurum.
• Tokombayev, A. (1991). Kanduu Cıldar. Bişkek: Uçkun.
• Urhan, İ. S. (2019). Dede Korkut Kitabında Bey Oğullarının Alp Kavranı Etrafın-da İncelenmesi. Uluslararası Dede Korkut'un İzinde/ Sözünde Çalıştayı, 161-172.