THE EFFECTS OF COLD WAR TO MIDDLE EAST MILITARY COUPS IN 1950s

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 34, 373 - 394, 08.09.2017

Alpaslan Öztürkci

Öz

The Cold War has had important influence on the Middle East, as on every part of the

world, from Asia Pacific to South America and from Europe to the Caucasus. Undoubtedly,

one of the important manifestations of the Cold War is the military coups that occurred in

the Middle East in the 1950s.The aim of this study is to determine the symbiotic relationship

between the cold war and these coups.

In the introduction of the study, the conflicts between the US, the USSR and Arab

Nationalism, the three major power centers in the Middle East, which fuelled instability

and formed the ground for military coups in the 1950s, were discussed.Then, the outlines

of the coups in Syria, Iraq, Egypt and Iran that took place in this period were examined and

the impacts of global and regional power struggles on these coups were evaluated.Finally,

the “defacto” effects of the blocs of the blockades between the states of the region have been

examined in the context of “Baghdad Pact” and “Great Syrian Project”.

Anahtar Kelimeler

Cold War, Middle East, Military Coup, Egypt, Irag, Syria

SOĞUK SAVAŞ’IN 1950’Lİ YILLARDA ORTA DOĞU’DA YAŞANAN ASKERİ DARBELERE ETKİLERİ

Öz

Soğuk Savaş’ın Asya Pasifik’ten, Güney Amerika’ya, Avrupa’dan Kafkaslara kadar

dünyanın her bölgesine olduğu gibi Orta Doğu’ya da önemli etkisi olmuştur. Şüphesiz bu etkinin

önemli göstergelerinden biri 1950’li yıllarda Orta Doğu’da yaşanan askeri darbelerdir.Çalışmanın

amacı, soğuk savaş ile bu darbeler arasındaki sembiyotik (yaşamsal) ilişkiyi tespit etmektir.

Çalışmanın giriş bölümünde, Orta Doğu’da 1950’li yıllarda istikrarsızlığı

körükleyen ve askeri darbelerin zeminini oluşturan üç önemli güç merkezi olan ABD, SSCB

ve Arap Milliyetçiliği arasındaki çatışmalar ele alınmıştır. Ardından Suriye, Irak, Mısır ve

İran’daki bu dönem gerçekleşen darbeler ana hatlarıyla irdelenmiş, küresel ve bölgesel

güç mücadelelerininbu darbelere etkileri değerlendirilmiştir.Son olarak da bölge devletleri

arasındaki bloklaşmaların darbe süreçlerine “de facto” etkileri, “Bağdat Paktı” ve “Büyük Suriye

Projesi” bağlamında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Soğuk Savaş, Orta Doğu, Askeri Darbe, Mısır, Irak, Suriye

Kaynakça

• BCA, 030.01/63.389.2.28.3.1962.
• BCA, 030.01/104.648.2.25.2.1954.
• BCA, 030,01/104.650.3. 13.11.1954.
• BCA, 030.01/104.649.4. 8.7.1954.
• BCA, 030.01/35.215.4.9.11.1956.
• BCA, 030.01/ 69.434.15.23.7.1958.
• BCA, 030.01/103.645.5.12.6.1953.
• BCA, 030.01/102.637.9. 11.10.1952.
• Ayın Tarihi
• TBMM Tutanak Dergisi
• Akşam
• Cumhuriyet
• Hürriyet
• Milliyet
• Sabah
• Tan
• Tanin
• Tasvir
• Ulus
• Vatan
• Yeni Sabah
• Yeni İstanbul
• Zafer
• Akademik Ortadoğu
• Alternative Politics
• AnkaraAvrupa Çalışmaları Dergisi
• Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi
• Doğu-Batı
• Orta Doğu Analiz
• Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi
• Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi
• ARI, Tayyar, Geçmişten Günümüze Ortadoğu, Siyaset, Savaş, Diplomasi, Dora Basım Yayın, Bursa,2014.
• ARMAOĞLU, Fahir, 20. yy. Siyasi Tarihi,(1914-1995), Alkım Yayınevi, İstanbul,2007.
• BAĞCI,Hüseyin, Türk Dış Politikasında 1950’li Yıllar, ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık, Ankara,2007.
• CLEVELAND,William Modern Orta Doğu Tarihi, Çev. Mehmet Harmancı, Agora Kitaplığı, İstanbul,2008.
• DAVUTOĞLU, Ahmet, Stratejik Derinlik, Küre Yayınları, İstanbul, 2001.
• DUMAN,Sabit, Modern Orta Doğu’nun Oluşumu, Doğu Kütüphanesi, İstanbul,2010.
• ESPOSİTO,John L, Kutsal Olmayan Savaş /İslâmcı Terör, çev. Nuray Yılmaz-Ertan Yılmaz), Oğlak Yayıncılık, İstanbul, 2003.
• HALLİDAY,Fred, TheMiddle East in International Relations, Cambridge Press,2005.
• HARVEY, David, Yeni Emperyalizm, çev. Hür Güldü, Everest Yayınları, İstanbul, 2008.
• HOURANİ, Albert, Arap Halkları Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
• KARPAT, Kemal, Türk Dış Politikası Tarihi, çev. Güneş Ayas, Timaş Yayınları, İstanbul, 2012.
• KISSENGER,Henry, Diplomasi, çev. İbrahim H. Kurt, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2004.
• KÜRKÇÜOĞLU,Ömer, Türkiye’nin Arap Orta Doğusuna Karşı Politikası (1945- 1970 ), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1972.
• LEWİS,Bernard, Orta Doğu, Çev. Selen Y. Kölay, Arkadaş Yayınevi, Ankara,2006.
• ORTAYLI,İlber, Yakın Tarihin Gerçekleri, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
• PEHLİVANOĞLU, Öner, Ortadoğu ve Türkiye, Kastaş Yayınları, İstanbul 2004.
• RUBİN, Barry, The Tragedy Of TheMiddle East, Cambridge UniverstyPress,2002.
• SARAY, Mehmet, Türkiye ve Yakın Komşuları, Divan Yayıncılık, Ankara,2006.
• YAHUDA, Michael, The İnternational Politics of The Asia-Pacifik, Taylor- Francis Grup Press, LondonandNewyork, 2004.
• YEŞİLBURSA, Behçet Kemal Ortadoğu’da Emperyalizm, Sentez Yayıncılık, Bursa, 2017.
• KROKER, Arthur-Marilouise, “Viritük Gücün Terörizmi”, der. Ahmet Demirel, ABD Terörİslam, Vadi Yayınları, Ankara, 2001, ss.89-91.
• AYTUL, Turhan, “Bağdat ve Ötesi”, Milliyet 3 Ağustos 1958.
• HERMAN, Edward S., “Terörizm İçin Bir Örtü Terörizmle Savaş”, der. Ahmet Demirel, ABD Terör İslam, Vadi Yayınları, Ankara,2001, ss.24-28.
• EFE, Haydar , “Soğuk Savaş Döneminde Avrupa’da Ortak Dış Politika Oluşturma Çabaları”, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, c.9, No:1, ( 2010), ss.19-28.
• EFEGİL, Ertan , “Mısır ve Ürdün’ün Dış Politikasını Şekillendiren Unsurlar”, Ortadoğu Analiz, C.V, S.51, (Mart 2013), ss.20-23.
• ERDOĞDU, A.Teyfur,”1958 Irak Krizi ve 14 -31 Temmuz Arası Türk Dış Politikası”, Doğu-Batı, Tarih Araştırmaları Armağanları – Halil İnancık Armağanı, C. I, ss.439 -470.
• ERHAN, Çağrı -Ömer Kürkçüoğlu, “Orta Doğu Devletleriyle ilişkiler”, Türk Dış Politikası, C.I, Ed. Baskın Oran, İletişim yayınları, İstanbul, 2002, ss.615-652.
• ERKMEN, Serhat, “1945-1989 Yılları Arasında ABD’nin Kuzey Irak Politikası”, Akademik Ortadoğu, C.III, S.1, 2008, ss.67-96.
• ESMER, A.Şükrü, “İngiltere Ürdün’den Çekiliyor.”, Ulus, 20 Mart 1957.
• FENİK, Mümtaz Faik, “Suriye’de Gelip Giden Albaylar”, Zafer, 21 Aralık 1949.
• FİLDİŞ, Ayşe Tekdal, “Günümüzde Suriye’de Yaşanan Sorunların Tarihsel Arka Planına Kısa Bir Bakış”, Orta Doğu Analiz, C.VI, S.52, (Nisan 2013), ss.55-62.
• HANİOĞLU, Şükrü, “Orta Doğuda Yeni Düzen”, Sabah, 29 Haziran 2014.
• HUNGTINGTON, Samuel P., ”Demokrasinin Yönetilemezliği”, Medeniyetler Çatışması, der. Murat Yılmaz, Vadi Yayınları, Ankara, 2006, ss. 128-133.
• HUNGTINGTON, Samuel P. , ”Üçüncü Demokrasi Dalgası” Medeniyetler Çatışması,der. Murat Yılmaz, Vadi Yayınları, Ankara, 2006, ss. 137-163.
• KOLASİ, Klevis ,”Soğuk Savaşın Barışçıl Olarak Sona Ermesi ve Uluslararası İlişkiler Teorileri”, SBFD, C.LXVIII, No:2, 2013, ss.149-179.
• TURAN, İlter -Dilek Barlas, “Batı İttifakına Üye Olmanın Türk Dış Politikası Üzerindeki Etkileri”, Ed. Faruk Sönmezoğlu, Türk Dış Politikası, Der Yayınevi, İstanbul, 2004, ss.151-167.
• ÖZTÜRKCİ, Alpaslan, “Suriye’nin Bağımsızlığına Türkiye’nin Bakışı”, History Studies, Vol. 8, ıssue.3, (September-2016), ss.111-133.
• YEŞİLBURSA, Behçet Kemal, “Demokrat Parti Dönemi Türkiye’nin Ortadoğu Politikası (1950- 1960)”, History Studies, International Journal of History, Ortadoğu Özel Sayısı / Middle East Special Issue 2010, ss. 67-98.
• YEŞİLBURSA, Behçet Kemal, “Britain’s Post-War Defence Policy in the Middle East and Its Impact on Turkey, 1945–50”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XV, Sayı: 45, (Kasım 1999), ss.1121-1148.
• YEŞİLBURSA, Behçet Kemal, “A General Revıev Of Turkey’s Foreing Affairs During The Democrat Party Era (1950-1960), Alternative Politics, Vol.1, no:2,(September2009), s.142-193.
• YEŞİLBURSA, Behçet Kemal, “Bağdat Paktı (1955-1959)”, Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.6,2011, s.85-100.