İZMİR RADYOSUNUN KURULUŞU VE İLK YILLARINDAKİ FAALİYETLERİ

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 37, 563 - 588, 15.02.2019

Mehmet Karayaman

Öz

19.yüzyılda
Avrupa kıtasında atılan bilimsel adımlar, toplumların gündelik yaşamlarında
büyük değişimler yaratan icatlarla taçlandırılmıştır. 20.yüzyılın ilk yarısında
yaygınlaşan ve gündelik hayatın bir parçası haline gelen radyo, geleneksel
iletişim anlayışında köklü bir değişim yaratmıştır. Radyo, Cumhuriyetin ilk
yıllarından itibaren Türkiye’de de kullanılmaya başlanmış, 1927 yılında İstanbul
ve Ankara Radyosunun faaliyete geçmesi ile birlikte, radyo dinleyicilerinin
sayısı hızla artmıştır.

Radyo yayınlarına büyük ilgi
gösteren İzmir şehri, şehir radyosuna 1950 yılında kavuşmuştur. 1950 yılında,
İzmir Fuarı süresince yayın yapması için kurulan radyo istasyonu, 1951 yılında
İzmir Belediyesi tarafından satın alınarak sürekli yayın yapan bir kuruma
dönüştürülmüştür. Fuar alanında bulunan Kültürpark’taki bir barakada faaliyete
başlayan İzmir Radyosu, 1951 yılında yine Fuar alanı içinde bulunan Atlıspor
Kulübünün binasına taşınarak, daha geniş imkânlara kavuşmuştur. 1952 yılında
Basın Yayın ve Turizm Genel Müdürlüğüne devredilen ve 1953 yılında yapılan
yasal düzenleme ile devlet radyosu haline getirilen İzmir Radyosu, günümüzde de
faaliyetlerini sürdürmektedir.

Çalışmada, Başbakanlık
Cumhuriyet Arşivi belgeleri, radyo tarihi üzerine kaleme alınan eserler,
dönemin basınında yer alan makale ve haberler kullanılarak, İzmir Radyosunun
kuruluş sürecinde yaşanan gelişmeler, yayın faaliyetleri, radyo çalışanları ve
radyo binası olarak kullanılan yapılar hakkında bilgi verilmeye çalışılacaktır.
İzmir şehrinin önemli sembollerinden biri haline gelen İzmir Radyosunun
kuruluşu, faaliyetleri ve gelişimi hakkında verilecek bilgilerle, İzmir kent
tarihi üzerine yapılacak çalışmalara küçük de olsa bir katkı yapılması amaçlanmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Radyo Tarihi, İzmir, İzmir Radyosu, İzmir Şehir Tarihi

FOUNDATION OF THE İZMİR RADIO AND ITS ACTIVITIES IN ITS FIRST YEARS

Öz

Scientific
developments of the 19th century Europe brought out inventions that caused
major changes in the daily lives of societies. Radio as one of the inventions
of this period became widespread and part of daily life in the first half of
the 20th century and created a radical change in the traditional communication
perception. Radio also began to be used in Turkey beginning from the first
years of the Republic. In 1927 with the foundation of İstanbul and Ankara
radios, the number of radio listeners increased.

City of İzmir showed great interest
in radio broadcastings and the city radio was founded in 1950. A radio station
was established to broadcast during the İzmir Fair, but the İzmir Municipality
bought this radio station and changed it into a permenant broadcaster. İzmir
Radio began its activities in a shed in fairground of Kültürpark. In 1951 İzmir
Radio relocated to the building of Atlıspor Club also in fairground of
Kültürpark and attained larger and better conditions. In 1952 İzmir Radio was
transferred to the Directorate General of Press and Tourism and with a
legislative regulation passed in 1953 İzmir Radio became a state radio and
still continues its activities at the present time.

In this study, information on developments
during the foundation process of İzmir Radio, broadcasting activities, radio
personnel and buildings used for İzmir radio will be given based on archival
documents from the Republican Archive of the Prime Ministry, various sources on
the history of radio, articles and news from the press of the period in
question. This study aims to contribute to urban history studies of İzmir by
giving information on foundation, history and activities of the İzmir Radio,
which has become an important symbol of İzmir.

Anahtar Kelimeler

History of Radio, İzmir, İzmir Radio, City History of İzmir

Kaynakça

• BCA., 30.10/24.138.16.
• BCA., 30.18.01.02/133.73.3.
• BCA., 30.18.01.02/67.70.7.
• BCA., 30.18.1.2/106.76.8.
• BCA., 30.18.1.2/123.63.12.
• BCA., 30.18.1.2/99.77.5.
• BCA., 490.01/1239.125.1.
• TRT İzmir Radyosu Arşivi
• Cumhuriyet
• Demokrat İzmir
• Milliyet
• Yeni Asır
• Zafer
• AKAGÜNDÜZ, Ümüt, “Radyoculuğumuzun Cumhuriyet’in İlk Yıllarındaki Serüveni ve Telsiz Mecmuası”, Kebikeç, Sayı:37, 2014.
• AZİZ, Aysel Aziz, Radyo ve Televizyona Giriş, A.Ü. SBF Yay., Ankara, 1981.
• Cüneyd Orhon Anlatıyor: Radyo Günlerim, Yayına Hazırlayan: Bülent Aksoy, İstanbul, 2009.
• ÇANKAYA, Özden, Bir Kitle İletişim Kurumunun Tarihi TRT 1927-2000, Ankara, 2015.
• DOĞANER, Yasemin, “Atatürk Döneminde Radyo”, Türkler Ansiklopedisi, Cilt:18, Ankara, 2002.
• GEDİKLER, Hülya Gölgesiz, 1950’li Yıllarda İzmir, İzmir, Şenocak Yayınları, 2012.
• Haftalık Program, İzmir, TC Başvekâlet Basın-Yayın ve Turizm Gn. Md. İzmir Radyosu Md., 1952.
• HOŞKAN, Mehmet Ali, “İzmir Radyosu Spikerleri”, Radyo Âlemi, Cilt: 1, Sayı:15, 4 Haziran 1953.
• HOŞKAN, Mehmet Ali, “İzmir Radyosu Temsil Kolu”, Radyo Âlemi, Cilt:1, Sayı:14, 28 Mayıs 1953.
• HOŞKAN, Mehmet Ali, “Ümit Halid Demiriz’in Müdürlüğünde İzmir Radyosu”, Radyo Âlemi, Cilt:1, Sayı:8, 16 Nisan 1953.
• HOŞKAN, Mehmet Ali, “İzmir Radyosu Spikerleri”, Radyo Âlemi, Cilt: 1, Sayı:15, 4 Haziran 1953.
• http://telsizci.blogcu.com/hiltak-bolulu/1008631 (Erişim tarihi: 04.02.2018)
• “İzmir Programlarında Kimler Okuyup Çalıyor?”, Radyo Âlemi, Cilt:11, Sayı:153, 9 Şubat 1956.
• “İzmir Radyosu Yurttan Sesler Ekibini Tanıyalım”, Radyo Âlemi, Cilt:12, Sayı:185, 6 Ağustos 1956.
• “İzmir Radyosu”, Reklam Satış Dergisi 1951 Radyo Televizyon Yıllığı.
• “İzmir Radyosu”, Reklam Satış Dergisi 1952 Radyo Televizyon Yıllığı.
• “İzmir Radyosuna Müdür Aranıyor”, Radyo Âlemi, Cilt:13, Sayı:192, 25 Ekim 1956.
• KOCABAŞOĞLU, Uygur, Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna, TRT Önceci Dönemde Radyonun Tarihsel Gelişimi ve Türk Siyasal Hayatı İçindeki Yeri, İstanbul, İletişim Yayınları, 2010.
• KOÇ, Nurgün, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Radyo”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl:8, Sayı: 15, Bahar 2012.
• OSKAY, Ünsal, Toplumsal Gelişmede Radyo ve Televizyon, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1971.
• ÖZAKMAN, Turgut, Radyo Notları, Ankara, 1969.
• Radyo Âlemi, Cilt:1, Sayı:1, Yıl:1.
• Radyo Âlemi, Cilt:10, Sayı:141, 3 Kasım 1955.
• Radyo Haftası, Sayı:50, Cilt:5, 5 Mayıs 1951.
• Radyo Televizyon Tarihi, www.megep.meb.gov.tr, (Erişim Tarihi: 3.04.2018)
• Telsiz Telefon Şirketi Vilayetlerdeki Aboneler, İstanbul, 1936.
• VOLKAN, Pürnur, “İzmir Radyosunda Yapılan Ses ve Saz Sanatkârları İmtihanları Neticesi”, Radyo Âlemi, Cilt.2, Sayı:20, 9 Temmuz 1953.