I. DÜNYA SAVAŞI’NDA İZMİR BOMBARDIMANI (5-9 Mart 1915)

Yıl 2019, Cilt: 19 - İzmir'in İşgali, 5 - 27, 26.07.2019

Alper Bakacak

Öz

I. Dünya Savaşı’nın Türkiye açısından askeri tarihi incelendiğinde İtilaf güçlerinin,
İzmir ve çevresini, hem savaş gemileri hem de savaş uçakları ile birçok kez bombardımana
tabii tuttukları görülecektir. Bu bombalamaların ilki 5 Mart 1915 tarihinde, Çanakkale Deniz
Harekâtı’nın hemen öncesinde, çoğunluğu İngiliz savaş gemilerince gerçekleştirilmiştir.
İngiliz Amirallik Dairesi tarafından planlanan bu harekâtı yürütmek için, Suriye
kıyılarında bulunan, Euryalus adlı sancak gemisi komodoru Amiral Peirse, 2 Mart 1915’de
görevlendirilmiştir. Bu görev için Çanakkale açıklarından İzmir kıyılarına gelecek olan iki
adet İngiliz savaş gemisi ile birlikte üç savaş gemisi ile hareket etmesi söz konusu olacak olan
Amiral Peirse’ın hedefleri İzmir Limanı ve çevresidir.
İngiliz donanmasının İzmir Bombardımanı Harekâtını gerçekleştirilmesinde üç
amacı olduğu söylenebilir. Bunların ilki İzmir Limanı’nı, Osmanlı deniz gücü (özellikle
denizaltıları) için kullanılmaz hale getirmektir. Bu sayede Çanakkale Boğazı harekâtından
önce cephenin arka tarafından gelebilecek bir saldırıya karşı önlem alınmış olacaktır. İkinci
amaç ise XIX. yüzyılın ortalarından beri Doğu Akdeniz’in önemli ticari merkezlerinin başında
gelen, özellikle ihracat limanı olarak Osmanlı ekonomisine artı değer üreten bir merkez olan
İzmir’in ekonomisine darbe vurmaktır. Üçüncü amaç ise psikolojik harekâttır. Bombardımanın
yoğunluğuna bakıldığında burada İngilizlerin asıl amacının İzmir’i işgal etmek değil, İzmirlileri
aynı zamanda psikolojik olarak olumsuz şekilde etkilenmelerini sağlamaktır.
Bombardıman 9 Mart gününe kadar sürmüştür. Harekâtın sonunda Amiral Pierse,
İzmir Valiliği ile temasa geçerek İzmir’deki Osmanlı askeri savunma tesislerin tamamen
tahribini ve limanın kendilerine teslim edilmesini talep etmişlerse de dönemin İzmir Valisi
Rahmi Bey bu istekleri reddetmiştir. Bu reddedişe rağmen İngilizler bu taleplerde çok da
ısrarcı olmadan çekilmişler ve asıl hedefleri olan Çanakkale harekâtına ağırlık vermişlerdir.

Anahtar Kelimeler

İzmir, İngiltere, İzmir Limanı, Amiral Peirse, İzmir Valisi Rahmi Bey

THE BOMBARDMENT OF IZMİR IN WORLD WAR I (MARCH 5-9th 1915)

Öz

When military history of Turkey in World War I is studied it can be seen that Izmir and
its surroundings were subjected to bombings many times by both battleships and warplanes
of Allied forces. The first bombing had been done just before Dardanelles Campaign by the
majority of English Battleships on March 5th, 1915.
On March 2nd 1915 Admiral Peirse, the Commodore of the flagship Euryalus that was
located on the shores of Syria, was assigned to carry out this mission planned by the British
Admiralty Office. For this task two other British Battleships coming to Izmir shores from
Gallipoli would join Admiral Peirse’s command. These three battleships’ target were Port of
Izmir and its surroundings.
It can be stated that The British Navy’s bombardment of Izmir had three objectives.
First was to make sure the port of Izmir becomes nonfunctioning for Ottoman Naval Forces,
especially for submarines. By doing so any attacks coming from the rear of the front before
the Dardanelles Operation would be prevented. The second objective was to strike a blow
to the economy of Izmir which had been one of the most important commercial centers in
the Eastern Mediterranean producing surplus for the Ottoman economy as an export port
since the mid-19th century. The third objective is in the form of psychological operations.
Considering the intensity of the bombardment the main purpose of the British was not to
occupy Izmir but to lower the morale of its residents.
The Bombardment lasted until March 9th. At the end of the operation Admiral Peirse
contacted Governor of Izmir, Rahmi Bey, and requested for Ottoman military defense facilities
to be destroyed and Port of Izmir to be handed over. Even though all these requests were
rejected by Governor Rahmi Bey the British retreated without being too persistent on their
demands and concentrated on their main objective which was the Dardanelles campaign. 

Anahtar Kelimeler

Izmir, UK, Port of Izmir, Admiral Peirse, Governor of Izmir Rahmi Bey

Kaynakça

• İkdam
• New York Herald
• The Day Book
• The Evening Sun
• The New York Times
• AKSOY, Yaşar, Bir Kent, Bir İnsan, İzmir’in Son Yüzyılı, S. Ferit Eczacıbaşı’nın Yaşamı ve Hatıraları, İstanbul, Teknografik Matbaacılık, 1986.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, C.III, Kısım: 2, Ankara, TTK (1955).
• BÜYÜKTUĞRUL, Afif, Osmanlı Deniz Harb Tarihi, C.IV, İstanbul, Deniz Basımevi, 1974.
• CHURCHILL, Winston, The World Crisis, The Macmillian Company of Canada, Toronto, 1923.
• CORBETT, Julian S., Naval Operations, History of the Great War Based on Official Documents, vol. II, The Naval & Military Press Ltd., Unkfield, 2005.
• GÜNDEM, Naci, Günler Boyunca, Hatıralar, İzmir, İlhan Gümüşayak Matbaası, 1955.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, c. V, TTK, Ankara, 2007.
• ÖCAL, Celal, I. Dünya Harbinde İzmir Körfezi Savunması, İstanbul, İleri Yayınları, 2015.
• RENOUVIN, Pierre, Birinci Dünya Savaşı Tarihi (1914-1918),çev. Adnan Cemgil, c. I, Altın Kitaplar, İstanbul, 1968.
• UZ, Behçet, Atatürk’ün İzmir’i, Bir Kentin Yeniden Doğuşu, Yay. Haz. L. Ece Sakar, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2007.
• ÇELİK, Birten, “Çanakkale Savaşı’nın İlk Evresinde İzmir Basını”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, c.II, sy.4-5, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, 1994-1995.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat, “Osmanlı Dış Ticaretinin Gelişmesinde İzmir Limanı ve Gümrüklerinin Rolü”, İzmir Tarihinden Kesitler, İzmir Yayıncılık, İzmir, 2000.
• McLEAN, D., “British Finance and Foregn Policy in Turkey: Smyrna-Aidin Railway Settlement 1913-1914”, The Historical Journal, vol. 19, no. 2 , Cambridge University Press, Jun., 1976.
• MEHMETEFENDİOĞLU, Ahmet, “Rahmi Bey’in İzmir Valiliği”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, c.I, sy.3, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, 1993.
• SMITH, Jay. Jr., “Great Britain and the 1914-1915 Straits Agreement with Russia: The British Promise of November 1914”,The American Historical Rewiew, vol. 70, no.4, Oxford University Press Jul., 1965.
• SÜRGEVİL, Sabri, “Çanakkale Savaşları ve İzmir”, Askeri Tarih Bülteni, y.15 sy: 28, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Şubat, 1990.
• TRAVERS, Tim, “Liman von Sanders, the Capture of Lieuntenant Palmer, and Ottoman Anticipation of the Allied Landings at Gallipoli on 25 April 1915”, The Journal of Military History, vol.65, no.4, Society for Military History, Oct., 2001.
• TRUMPENER, Ulrich, “Turkey’s Entry into Wolrd War I: An Assssment of Responsibilities”, The Jornal of Modern History, vol. 34, no. 4, The University of Chicago Press, (Dec. 1962).
• http://www.levantineheritage.com/note23.htm (Erişim tarihi: 20 Mayıs 2019)
• http://www.donanmatarihi.com/wp-content/uploads/2014/11/0486_0037-85_Page_02.jpg (Erişim Tarihi: 20 Mayıs 2019)