MİLLİYETÇİ MUHAFAZAKÂR AYDINLARIN 12 MART’A BAKIŞINA BİR ÖRNEK: TÜRK AYDINLAR OCAĞI’NIN CUMHURBAŞKANI CEVDET SUNAY’A SUNDUĞU RAPOR

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 40, 253 - 287, 14.09.2020

İsrafil Karataş

Öz

Genel Kurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç ve kuvvet komutanlarının
imzasının bulunduğu 12 Mart 1971 Muhtırası, on yıl sonra Türkiye’de demokratik rejime
yeniden son veren bir gelişmedir. 12 Mart Muhtırası ile 27 Mayıs Darbesi’nde olduğu gibi
yönetime doğrudan doğruya el konulmamıştır. Muhtıra’yı veren asker kanat, dolaylı yönden
sivil idareye müdahale ederek ülkede asker ve sivil bir idareden oluşacak ortak bir yönetimi
öngörmüştür. Müdahaleyi yapan ordunun ülkenin içinde bulunduğu bunalımlı durumu
düzelttikten sonra yönetimi tekrar sivil idareye bırakacağı asker kanadın söylemlerinden
çıkartılabilir. Bu anlamda 12 Mart Muhtırası’nın istenen hedefine ulaşması için çalışmalara
başlanmış, fakat söz konusu hedefe ulaşmada ilerleyen aylarda büyük sorunlar meydana
gelmiştir.
12 Mart Muhtırası’nın verilmesinden birkaç ay sonra Muhtıra’nın hedefine ulaşması
anlamında ortaya çıkan sorunlara hem teşhis hem de çözüm mahiyetinde İbrahim Kafesoğlu
başkanlığındaki Türk Aydınlar Ocağı, 15 Temmuz 1971 tarihinde Cumhurbaşkanı Cevdet
Sunay ile görüşerek O’na bir rapor sunmuşlardır. Söz konusu rapor, Türk Aydınlar Ocağı
özelinde milliyetçi muhafazakâr aydınların, 12 Mart’a bakışını ve tutumunu gözler önüne
sermesinin yanında 12 Mart Muhtırası’nın hedefine ulaşması ve bir daha 12 Mart bunalımına
girilmemesi adına neler yapılması gerektiğine ilişkin ilgi çekici teklifleri içermektedir.

Anahtar Kelimeler

12 Mart, Muhtıra, Türk Aydınlar Ocağı, Cevdet Sunay, Milliyetçi Muhafazakâr

A CASE OF NATIONALIST CONSERVATIVE ENLIGHTENEDS’ VIEWS ON MARCH 12: THE REPORT OF TURKISH ENLIGHTENEDS ORGANIZATION TO PRESIDENT CEVDET SUNAY

Öz

The Memorandum of March 12 1971, which was signed by the Chief of General Staff
General Memduh Tağmaç and Force Commanders, is an incident that ended the democratic
regime in Turkey after ten years again. The administration was not directly seized with the
Memorandum of March 12 as in the coup of May 27. The army issuing the memorandum
envisaged a joint administration consisting of a military and civil administration in the country
by intervening indirectly in the civil administration. It can be understood from the statements
of the army that the administration will leave to the civil administration again after correcting
the depressive situation of the country in which the army engaged in the intervention. In this
sense, efforts have been started to reach the desired target of the 12 March Memorandum, but
some major problems have occurred in the following months in achieving this goal.
On July 15, 1971, Turkish Enlighteneds Organization headed by İbrahim Kafesoğlu
met President Cevdet Sunay and presented him a report that included both diagnosis
and solutions of problems arising for reaching the Memorandum goals after issuing the
Memorandum of March 12. In addition to revealing the attitude of the Nationalist Conservative
Intellectuals specific to Turkish Enlighteneds Organization on March 12, includes interesting
proposals on what should be done in order to achieve the goal of the March 12 Memorandum
and not to have the March 12 crisis again.

Anahtar Kelimeler

March 12, Memorandum, Turkish Enlighteneds Organization, Cevdet Sunay, Nationalist Conservative

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Cevdet Sunay Arşivi, Yer No:5/6-24; Fihrist No: 7963-1.
• Cumhurbaşkanlığı Cevdet Sunay Arşivi, Yer No:5/6-24; Fihrist No: 7963-2.
• Cumhurbaşkanlığı Cevdet Sunay Arşivi, Yer No: 5-6/24; Fihrist No: 7963-4.
• Cumhurbaşkanlığı Cevdet Sunay Arşivi, Yer No: 5/7-12; Fihrist No: 9009.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 3, Cilt:12, Toplantı: 2, Bölüm:80.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, TBMM Meclis Araştırması Komisyonu Raporu(Cilt:1, Dönem:24, Yasama Yılı:3, S. Sayısı: 376), TBMM Darbeleri Araştırma Komisyonu, Ankara, 2012.
• AHMAD, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, Baskı:4, Hil Yayınları, İstanbul, 2010.
• AHMAD, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2011.
• ALTUĞ, Kurtul, 12 Mart ve Nihat Erim Olayı, Yedigün Yayınları, Ankara, 1973.
• AYDIN, Suavi/Taşkın, Yüksel, 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
• Başbakanlık, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Kuruluşundan Günümüze Hükümetler, Mükremin Kocataşkın (Yay. Haz.), Başbakanlık Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü, Ankara, 1998.
• ÇETİNKAYA, Hikmet, 68’den 78’e Sancılı Yıllar Kuşatılmış Sokakla, Basım:6, Günizi Yayıncılık, İstanbul, 2006.
• DURSUN, Davut, 12 Mart Darbesi: Hatıralar, Gözlemler, Düşünceler, Şehir Yayınları, İstanbul, 2003.
• ERİM, Nihat, 12 Mart Anıları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2007.
• Erim, Nihat, Günlükler 1925-1979, Cilt: 2, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2005.
• EROĞUL, Cem, “Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945-1971”, Geçiş Sürecinde Türkiye, Derleme: Irvın C. Schink ve E. Ahmet Tonak, Baskı: 6, Belge Yayınları, İstanbul, 2013.
• KARAOSMANOĞLU, Atilla, İzmir Karşıyakada’dan dünya’ya, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2005, s. 261.
• KARATEPE, Şükrü, Darbeler, Anayasalar ve Modernleşme, Baskı: 4, İz Yayıncılık, İstanbul, 2009.
• ÖZDEMİR, Hikmet, “Siyasi Tarih (1960-1980)”, Sina Akşin (yay.yön.), Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908-1980, Cem Yayınevi, İstanbul, 2013.
• ÖZDEMİR, Hikmet, Kalkınmada Bir Strateji Araryışı Yön Hareketi, Bilgi Yayınevi, Birinci Basım, Ankara, 1986.
• ÖZCAN, Fatma Yurttaş, “27 Mayıs Sonrası Milliyetçi Muhafazakâr Aydınların Örgütlenme Çabaları ve Siyasi Gelişmeler Üzerindeki Etkileri: Aydınlar Ocağı”, Muhafazakâr Düşünce, Yıl:10, Sayı:40, Haziran 2014, ss. 107-134.
• AKARÇAY, Erhan, Bir Muhafazakarlaştırma Projesi Olarak Türk-İslam Sentezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir, 2008.
• DEMİR, Ebru, Türk Siyasi Tarihinde Milliyetçi-Muhafazakarlık ve Aydınlar Ocağı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2016.
• ÖZCAN, Fatma Yurttaş, Bir Aydın Hareketi Olarak Aydınlar Ocağı ve Türk Siyasetine Etkileri, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya, 2011.