KÖY ENSTİTÜLERİYLE İLGİLİ MECLİSTE YAPILAN YASAL DÜZENLEMELER (1937-1966)

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 48, 319 - 354, 31.07.2024

Recep Büyüktolu , Oral Ateş

https://doi.org/10.18244/cttad.1421949

Öz

Köy enstitüleri Cumhuriyet Türkiye’sinin değerlerini ülkenin en ücra köşelerine
kadar ulaştıran, köylüleri yeni rejimle buluşturan, kaynaştırmayı ve kırsal kalkınmayı
amaçlayan önemli bir eğitim hamlesidir. Köylerde ihtiyaç duyulan öğretim faaliyetlerinin
yanı sıra taşradaki yaşamı kolaylaştıracak ekonomik, sosyal ve kültürel faaliyetleri modern
ve evrensel bir bilinçle gerçekleştirme, geliştirme düşüncesinin ürünüdür. 1939 yılında
toplanan Birinci Maarif Şurası’nda alınan kararların ardından köy enstitüleri, ilk olarak 17
Nisan 1940 tarihinde açılmıştır. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün ve Cumhuriyet Halk Partisi
iktidarının özel önem verdiği bu okullar Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’in bakanlığı
döneminde faaliyetlerine başlamış olsa da okulların mimarı İlköğretim Genel Müdürü
İsmail Hakkı Tonguç’tur. İlerleyen yıllarda bu okulların sayısı 21’e ulaşmıştır. Beş yıllık
bir eğitim öğretim süresine sahip bu okullarda uygulanan müfredat; kültür dersleri, tarım
dersleri ile uygulamaları, teknik dersler ile uygulamaları, müzik ve folklor uygulamaları
gibi çalışmalardan oluşmaktaydı. Faaliyetleri ve mezunları üzerine zaman zaman büyük
tartışmaların yaşandığı bu okullar Celal Bayar’ın cumhurbaşkanlığı ve Demokrat Parti
iktidarı döneminde, 1954 yılında, ilk öğretmen okullarına dönüştürülerek kapatılmıştır.
Çalışmada 1930’lu yılların ilk yarısında tartışılmaya başlanan ve 1940-1954 yılları arasında
Türkiye’nin pek çok yerinde eğitim ve öğretim faaliyetlerini sürdüren köy enstitülerinin
açılması, teşkilatlanması, yaşanan aksaklıkların giderilmesi ve bu okulların kapatılması gibi
gerekçelerle Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılan yasal düzenlemelere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Köy Enstitüleri, Yasalar, Öğretmen Okulları, İsmail Hakkı Tonguç, Eğitim ve Öğretim

LEGAL REGULATIONS MADE FOR THE ESTABLISHMENT OF VILLAGE INSTITUTE (1937-1966)

Öz

The village institutes were an important educational move that brought the values of Republican Turkey to the remotest corners of the country, brought the villagers together with the new regime, and aimed to integrate them and rural development. It is the product of the idea of realizing and developing economic, social and cultural activities that will facilitate life in the countryside with a modern and universal consciousness, as well as the educational activities needed in the villages. After the decisions taken in 1939 at the First Education Council, village institutes were first opened on April 17, 1940. Although these schools, which were given special importance by President İsmet İnönü and the Republican People's Party government, started their activities during Hasan Ali Yücel's Ministry of National Education, the architect of the schools was İsmail Hakkı Tonguç, the General Director of Primary Education. In the following years, the number of these schools reached 21. The program implemented in these schools, which had a five-year education period, consisted of cultural courses, agricultural courses and practices, technical courses and practices, music and folklore practices. These schools, whose activities and graduates were the subject of great controversy from time to time, were closed down in 1954, during the presidency of Celal Bayar and the Democrat Party government, by being transformed into primary teacher schools. In our research, the legal arrangements made in the Grand National Assembly of Turkey for the reasons such as the opening, organization,elimination of the problems experienced and closure of the village institutes, which started to be discussed in the first half of the 1930s and continued their education and training activities in many parts of Turkey between 1940-1954, are included.

Anahtar Kelimeler

Village Institutes, Laws, Teacher Training Schools, İsmail Hakkı Tonguç, Education and Training

Kaynakça

• AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Alfa Basım Dağıtım, Ankara, 2001.
• Birinci Maarif Şurası (17-29 Temmuz 1939), MEB Basımevi, İstanbul, 1991
• BÜYÜKTOLU, Recep, Milletvekili Genel Seçimlerinde DP’nin Seçim Propagandaları (1946- 1957), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2021.
• GAZALCI, Mustafa, Köy Enstitülerinin Meclis Süreci: (Kuruluş, Gelişme, Karalama, Kapanış ve Sonrası), Bilgi Yayınevi, İstanbul 2019.
• GEDİKOĞLU, Şevket, Evreleri, Getirdikleri ve Yankılarıyla Köy Enstitüleri, İş Matbaacılık ve Ticaret, Ankara, 1971.
• KIRBY, Fay, Türkiye’de Köy Enstitüleri, Yay. Haz. Engin Tonguç, Güldikeni Yayınları, Ankara, 2000.
• Köy Eğitmeni Yetiştirme Kursları Müfredat Programı Taslağı, Devlet Basımevi, İstanbul, 1938.
• OĞUZKAN, A. Ferhan, “Köy Enstitüleri Öğretim Programı”, Kuruluşunun 50. Yılında Köy Enstitüleri, Eğit-Der Yayınları, Ankara, 1990.
• TAŞDEMİRCİ, Ersoy, “Hasan Ali Yücel’in Türk Milli Eğitimine Hizmetleri”, 100.Doğum Yıldönümünde Hasan Ali Yücel, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1998.
• TONGUÇ, Engin, Bir Eğitim Devrimcisi İsmail Hakkı Tonguç, Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği Yayınları, İzmir, 2007.
• UYAR, Bahattin, Tonguç’un Eğitmenleri, Aktaş Matbaası, Ankara, 2000.
• ALTUNYA, Niyazi, “Köy Enstitüsü Uygulamalarından Çıkan Sonuçlar”, Mülkiye Dergisi, C.25, S.229, ss. 323-338.
• ARMAN, Hürrem, “Köy Enstitülerinin Kuruluşu ve Düzeni”, Eğitim Mücadelesi Köy Enstitüleri Özel Sayısı, İstanbul, 1980, ss. 25-29.
• ARMAN, Hürrem, “Köy Enstitüleri ve Getirdikleri”, Kuruluşunun 36. Yıldönümünde Köy Enstitüleri, Yeni Toplum Dergisi, S.5, Nisan 1976, ss. 5-14.
• BAHADIR, Ziynet, “Köy Enstitüsü”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.26, Ankara, 2002, ss. 283-285.
• BİNBAŞIOĞLU, Cavit, “Hasan Ali Yücel’in Bakanlığı Döneminde Uygulanan ‘Köy İlkokul Programı Projesi” İle Köy ve Bölge Meslek Kursları Öğretim Programı Taslağının Eğitim Bilimleri Açısından Değerlendirilmesi”, Doğumunun 100. Yıldönümünde Hasan Ali Yücel Sempozyumu Aralık 1997, İzünider Yayınları, İzmir, 1997, ss. 147-158.
• BİNBAŞIOĞLU, Cavit, “Köy Enstitülerinde Öğretim Programları”, Abece, S. 49, 1990, ss. 46-60.
• BÜTÜNER, Zübeyir, “Eğitim Devrimcisi İsmail Hakkı Tonguç ve Köy Enstitüleri”, Kuruluşunun 70. Yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu (14-17 Nisan 2010), Kastamonu, 2010, ss. 102- 121.
• ÇAKMAK, Fevzi, “Kuruluşundan Kapatılışına Kadar Türkiye Büyük Millet Meclisi İçerisinde Köy Enstitülerine Yönelik Muhalefet”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.VI, S.15, 2007, ss. 221-250.
• KALYONCUOĞLU Zeynep, “Köy Enstitüleri’nde Hasan Ali Yücel’in Yeri”, Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Folklor Edebiyat Dergisi, C.16, S.64, 2010, ss. 237-244.
• SAZAK, Mehmet, “Köy Enstitülerinin Evreleri”, Kuruluşunun 70. Yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu (14-17 Nisan 2010), Kastamonu, 2010, ss. 208-224.
• TANİLLİ, Servet, “Köy Enstitüleri ve Mirası: Gerçekler ve Gelecek”, Kuruluşunun 70. Yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu (14-17 Nisan 2010), Kastamonu, 2010, ss. 12-27.
• TÜRKMEN, İsmet, TBMM Zabıt Cerideleri (Tutanakları) Işığında Köy Enstitüleri’nin Kapatılış Sürecine Dair Bir Değerlendirme”, Kuruluşunun 70. Yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu (14-17 Nisan 2010), Kastamonu, 2010, ss. 752-774.
• YILMAZ, Mehmet Serhat, “TBMM Zabıt Ceridelerine (Tutanaklarına) Göre Köy Enstitülerinin Kuruluş Süreci”, Kuruluşunun 70. Yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu (14-17 Nisan 2010), Kastamonu, 2010, ss. 102-121.
• AKTAŞ, Ayşe, İvriz Köy Enstitüsü, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2006.