PRESS REFLECTIONS OF THE EXTERNAL MIGRATIONS TO ÇEŞME IN THE 1930s

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 48, 179 - 203, 31.07.2024

Oğulcan Yücebaş

https://doi.org/10.18244/cttad.1453424

Öz

Migration has been among the events that have affected people’s lives socially,
economically and culturally throughout history, and Anatolia and the Balkan geography
have been among the regions most affected by migrations. Çeşme, one of the most important
districts of Izmir, was one of the places where immigrants were settled. At the same time,
after the 1923 Turkish-Greek Population Exchange, which can be described as the largest
migration movement of the Republican period, migrations from the Balkans to Anatolia and
specifically to Izmir and Çeşme, continued for a long time. These migrations took place in the
1930s and the immigrants settled in Çeşme generally came from Kos Island, Serbia, Romania,
Bulgaria and Yugoslavia. The state has taken many measures to ensure that these immigrants
can become productive after they were brought to Türkiye safely, and efforts have been
made to settle the immigrants in regions with similar conditions to where they came from.
Because of that, the state provided the immigrants with all kinds of agricultural tools, seeds,
foodstuffs and harness animals, and built immigrant houses where they could meet all their
needs, aiming for the immigrants to live without needing help. Çeşme was one of the regions
where the said policy was implemented, and especially in the newspapers of the period, there
was a lot of information about the immigrants settled in the district. This article is about the
migrations from different Balkan countries to Çeşme in the 1930s, about which there is very
little information in the literature, and the measures taken for the immigrants settled in the
district.

Anahtar Kelimeler

Immigration, Immigrant, Çeşme, Izmir, Balkans, Settlement, Agriculture

1930’LU YILLARDA ÇEŞME’YE YÖNELİK DIŞ GÖÇLERİN BASINA YANSIMALARI

Öz

Göç, tarih boyunca insanların hayatlarını sosyal, ekonomik ve kültürel anlamda
etkileyen olaylar arasında yer almıştır. Anadolu ile Balkan coğrafyası da göçlerden en fazla
etkilenen bölgelerin başında gelmiştir. İzmir’in önemli ilçelerinden Çeşme’de göçmenlerin
iskân edildikleri yerlerden biri olmuştur. Cumhuriyet döneminin en büyük göç hareketi
olarak ifade edilebilecek 1923 Türk – Yunan Nüfus Mübadelesi’nin ardından Balkanlardan
Anadolu’ya ve özelde İzmir ile Çeşme’ye yapılan göçler uzun bir süre daha devam etmiştir.
Söz konusu göçler 1930’lu yıllarda gerçekleştirilmiş ve Çeşme’ye iskân edilen göçmenler genel
olarak İstanköy Adası, Sırbistan, Romanya, Bulgaristan ve Yugoslavya’dan gelmişlerdir.
Devlet ise bu göçmenlerin güvenli bir şekilde Türkiye’ye getirilmelerinin ardından üretici bir
duruma gelebilmelerini sağlamak için pek çok tedbir almış ve göçmenler geldikleri yerlere
benzer şartları olan bölgelere iskân edilmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda devlet tarafından
göçmenlere her türlü tarımsal alet, tohumluk gıda maddeleri ve koşum hayvanları temin
edildiği gibi tüm ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri göçmen evleri inşa edilerek göçmenlerin
yardıma muhtaç olmadan yaşamaları amaçlanmıştır. Çeşme’de söz konusu politikanın
uygulandığı bölgelerin başında gelmiş ve özellikle dönemin gazetelerinde ilçeye yerleştirilen
göçmenlerle ilgili pek çok bilgi yer almıştır. Bu makale literatürde hakkında çok az bilgi
bulunan 1930’lu yıllarda Çeşme’ye farklı Balkan ülkelerinden yapılan göçleri ve ilçeye iskân
edilen göçmenler için alınan tedbirleri ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Göç, Göçmen, Çeşme, İzmir, Balkanlar, İskân, Tarım

Kaynakça

• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30-10-0-0/116-811-7, (12.03.1937).
• Genel Nüfus Sayımı 20 İlkteşrin 1935 Türkiye Nüfusu Vilayet, Kaza, Şehir ve Köyler İtibarile, Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Genel Direktörlüğü, Ulus Basımevi, Ankara, 1935.
• İzmir Vilayeti 1926 Senesi İstatistiği, Hafız Alı Matbaası, İzmir, 1927.
• 28 Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri Fasikül III Usuller Kanun ve Talimatnameler Neticelerin Tahlili, Başvekâlet Müdevvenat Matbaası, Ankara, 1929.
• ARI, Kemal, Büyük Mübadele Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, Mart 2000.
• ÇAPA, Mesut, Kızılay (Hilâl-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Türk Kızılay Derneği Yayınları, Ankara, 2010.
• AKÇA, Bayram, AKÇA, Seher, “Cumhuriyet Dönemi Muğla Vilayeti’nde Görülen Depremler (1923-1960)”, Turkish Studies Historical Analysis, C.14, S.1, 2019, ss. 17-30.
• ARI, Kemal, “1923 Türk-Rum Mübadele Anlaşması Sonrasında İzmir’de “Emvâl-i Metrûke” ve “Mübâdil Göçmenler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.6, S.18, 1990, ss. 627-657.
• ARI, Kemal, “Mübadele Göçmenlerini Türkiye’ye Taşıma Sorunu ve İzmir Göçmenleri (1923-1924)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.1, S.1, 1991, ss. 13-46.
• ÇOLAK, Filiz, “Bulgaristan Türklerinin Türkiye’ye Göç Hareketi (1950-1951)”, Tarih Okulu Dergisi, S.XIV, İlkbahar–Yaz 2013, ss. 113-145.
• KARA, Nilgün Nurhan, “Bulgaristan’dan Türkiye’ye Yapılan Göçün 1951 Yılı İzmir Basınına Yansımaları”, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi, C.II, S.3, 2016, ss. 87-116.
• KARA, Nilgün Nurhan, “Türk-Yunan Mübadele Meselesinde Dr. Nansen”, Tarih Okulu Dergisi, S.XXXVIII, Şubat 2019, ss. 491-511.
• KARAYAMAN, Mehmet, “İzmir’e Bağlı Kazalarda 1923 Yılında Yapılan Rum ve Ermenilere Ait Emval-i Metruke Sayımı ve Sonuçları”, İzmir Göç ve Mübadele Sempozyumu Bildiri Kitabı, Ankara, 2018, ss. 151-174.