FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENLERİ VE ÖĞRETMEN ADAYLARININ GÖZÜYLE BİLİMİN DOĞASI

Yıl 2017, Cilt: 46 Sayı: 2, 472 - 503, 15.10.2017

Fatma Adak Selda Bakır

https://doi.org/10.14812/cuefd.273857

Cited By: 3

Öz

Fen bilimleri öğretmenlerinin ve fen bilgisi öğretmen
adaylarının epistemolojik inançlarını ve bilimin doğasının özelliklerine dair
görüşlerini belirlemek için yapılan bu araştırmanın çalışma grubunu 236 fen
bilgisi öğretmen adayı ve ortaokullarda görev yapan 61 fen bilimleri öğretmeni
oluşturmaktadır. Karma araştırma deseniyle yapılan bu araştırmada veri toplama
aracı olarak, “Bilimsel Epistemolojik İnançlar Ölçeği” ve “Bilimsel
Epistemoloji Üzerine Görüşler Anketi” kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, “Bilimsel Epistemolojik Ölçeği” nden elde edilen
bulgulara göre fen bilimleri öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının geleneksel
bilim anlayışına sahip oldukları bulunsa da, “Bilimsel Epistemoloji
Üzerine Görüşler Anketi” nden elde edilen bulgulara göre, her iki grubun da
bilimin doğasının “bilimsel bilginin doğası deneye dayalıdır, bilimsel teoriler
ve kanunlar” özelliklerine yönelik geleneksel bilim anlayışına, “bilimsel
bilginin değişebilirliği, bilimsel bilginin doğası kanıta ve gözleme dayalıdır,
gözlemler, çıkarımlar ve bilimde teorik başlıklar, bilimsel bilginin yaratıcı
doğası, öznellik ve bilimsel bilginin sosyal ve kültürel yapısı” özelliklerine
yönelik geleneksel olmayan bilim anlayışına sahip oldukları tespit edilmiştir.
Ayrıca fen bilimleri öğretmenleri ile fen
bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel epistemolojik inançları arasında anlamlı
bir farka rastlanmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilimin doğası, epistemolojik inanç, fen bilgisi öğretmen adayları

Science Teachers and Pre-Service Science Teachers’ Scientific Epistemological Beliefs and Opinions on the Nature of Science

Öz

Fen
bilimleri öğretmenlerinin ve fen bilgisi öğretmen adaylarının epistemolojik inançlarını
ve bilimin doğasının özelliklerine dair görüşlerini belirlemek için yapılan bu araştırmanın
çalışma grubunu 236 fen bilgisi öğretmen adayı ve ortaokullarda görev yapan 61
fen bilimleri öğretmeni oluşturmaktadır. Karma araştırma deseniyle yapılan bu
araştırmada veri toplama aracı olarak, “Bilimsel Epistemolojik İnançlar Ölçeği” ve “Bilimsel
Epistemoloji Üzerine Görüşler Anketi” kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, “Bilimsel Epistemolojik Ölçeği” nden elde edilen
bulgulara göre fen bilimleri öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının geleneksel
bilim anlayışına sahip oldukları bulunsa da, “Bilimsel Epistemoloji
Üzerine Görüşler Anketi” nden elde edilen bulgulara göre, her iki grubun da
bilimin doğasının “bilimsel bilginin doğası deneye dayalıdır, bilimsel teoriler
ve kanunlar” özelliklerine yönelik geleneksel bilim anlayışına, “bilimsel
bilginin değişebilirliği, bilimsel bilginin doğası kanıta ve gözleme dayalıdır,
gözlemler, çıkarımlar ve bilimde teorik başlıklar, bilimsel bilginin yaratıcı
doğası, öznellik ve bilimsel bilginin sosyal ve kültürel yapısı” özelliklerine
yönelik geleneksel olmayan bilim anlayışına sahip oldukları tespit edilmiştir.
Ayrıca fen bilimleri öğretmenleri ile fen
bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel epistemolojik inançları arasında anlamlı
bir farka rastlanmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilimin doğası, epistemolojik inanç, fen bilgisi öğretmen adayları

Kaynakça

• Abd-El-Khalick, F. (2002). The development of conceptions of the nature of scientific knowledge and knowing in the middle and high school years: A cross-sectional study. Paper presented at the annual meeting of the National Association for Research in Science Teaching, New Orleans, LA.
• Abd-El-Khalick, F. (2001). Embedding nature of science instruction in preservice elementary science courses:Abandoning scientism, But… Journal of Science Teacher Education, 12(3), 215-233.
• Abd-El-Khalick, F. And Akerson, V.L. (2004). Learning as conceptual change: Factors mediating the development of preservice elementary teachers’ views of natüre of science. Science Education, 88 (5), 785-810.
• Abd-El-Khalick, F. And BouJaoude, S. (1997). An exploratory study of the knowledge base for science teaching. Journal of Research in Science Teaching, 34(7), 673-699.
• Abd-El-Khalick, F.and Lederman, N. (2000). The influence of history of science courses on students’ views of natüre of science. Journal of Research in Science Teaching, 37(10), 1057-1095.
• Akçay, B. (2011)Fen ve teknoloji öğretmenlerinin bilimin doğasına yönelik inanışları. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 145-164
• Akgün, Z. (2015). Sınıf öğretmenlerinin bilimin doğasına yönelik görüşleri: Söke ilçe örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Alpan, G. ve Erdamar, G. (2014). Uygulama öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının epistemolojik inançlarının karşılaştırılması. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (2), 241-257.
• Arı, Ü. (2010). Fen bilgisi öğretmen adaylarının ve sınıf öğretmen adaylarının bilimin doğası hakkındaki görüşlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Aslan, O. (2009). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin bilimin doğası hakkındaki görüşleri ve bu görüşlerin sınıf uygulamalarına yansımaları (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Aslan, O. &Tasar, M.F. (2013). How do science teachers view and teach the nature of science? A classroom ınvestigation. Education & Science, 38 (167), 65-80.
• Ayaz, F. (2009). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Epistemolojik İnançlarının Yordanması (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Ayvacı, H.Ş. ve Nas, S. (2010) Fen ve Teknoloji Öğretmenlerinin Bilimsel Bilginin Epistemolojik yapısı hakkındaki Temel Bilgilerini Belirlemeye Yönelik Bir Çalışma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(3), 691-704.
• Bayır, E. (2016). Fen bilimleri öğretmenlerinin bilimin doğasına ilişkin görüşleri: Bilişsel harita örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1419-1436.
• Bianchini, J. A., & Colburn, A. (2000). Teaching the nature of science through inquiry to prospective elementary teachers: A tale of two researchers. Journal of Research in Science Teaching, 37, 177–209.
• Cevizci, A. (2010). Felsefe Ansiklopedisi (6. Baskı). İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Chan, K-W. (2002). Students’ epistemological beliefs and approaches to learning. Paper presented at the AARE Conference. Brisbane, Australia. Available at: http://www.aare.edu.au/02pap/cha02007.htm
• Christensen, L.B., Johnson, R.B. & Turner, L.A. (2015). Araştırma Yöntemleri Desen ve Analiz (A. Aypay, Çev.Edt.). Ankara: ANI Yayıncılık.
• Çoban, G.Ü. ve Ergin, Ö. (2008). The instrument for determining the views of primary school students about scientific knowledge. Elementary Education Online, 7(3), 706-716.
• Çüçen, K. A. (2001). Bilgi Felsefesi. Bursa: Asa Kitapevi.
• Deryakulu, D. ve Bıkmaz, H.F. (2003). Bilimsel Epistemolojik İnançlar ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 2(4), 243-257.
• Deryakulu, D. (2004). Üniversite öğrencilerinin öğrenme ve ders çalışma stratejileri ile epistemolojik inançları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 10(38), 230-249.
• Deryakulu, D. ve Büyüköztürk, Ş. (2005). Epistemolojik inanç ölçeğinin faktör yapısının yeniden incelenmesi: cinsiyet ve öğrenim görülen program türüne göre epistemolojik inançların karşılaştırılması. Eğitim Araştırmaları, 18, 57–70.
• Deryakulu, D. (2006). Epistemolojik inançlar, eğitimde bireysel farklılıklar (2.Baskı). Editör: Yıldız Kuzgun ve Deniz Deryakulu (s. 261-290). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Dickinson, V. L., Abd-El-Khalick, F. S. & Lederman, N. G. (2000). Changing Elementary Teachers’ Views of the NOS: Effective Strategies for Science Methods Courses (Research Reports No: ED441680).
• Doğan, N. (2010). Farklı Lisede Okuyan 11. Sınıf öğrencilerinin bilimin doğası hakkındaki bakış açılarının karşılaştırılması. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 533-560.
• Doğan, N. & Abd-El-Khalick, F. (2008). Turkish grade 10 students’ and science teachers’ conceptions of nature of science: A national study. Journal of Research in Science Teaching, 45 (10), 1083-1112.
• Doğan Bora, N., Arslan, O. Ve Çakıroğlu, J. (2006). Lise öğrencilerinin bilim ve bilim insani hakkındaki görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 32-44
• Doğan, N., Çakıroğlu, J., Bilican, K. Ve Çavuş, S. (2009). Bilimin doğası ve öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Doğan N., Çakıroğlu J., Çavuş S., Bilican K. ve Arslan O. (2011). Öğretmenlerin bilimin doğası hakkındaki görüşlerinin geliştirilmesi: Hizmetiçi eğitim programının etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 127-139.
• Dursun, B. (2015). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimin doğası ve teknoloji hakkındaki görüşlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Eroğlu, S. E. ve Güven, K. (2006). Üniversite öğrencilerinin epistemolojik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 295-312.
• Evcim, İ. (2010). İlköğretim 8. Sınıf öğrencilerinin epistemolojik inanışlarıyla, fen kazanımlarını günlük yaşamlarında kullanabilme düzeyleri ve akademik başarıları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gürol, A., Altunbaş, S. ve Karaaslan, N. (2010, Mayıs). Öğretmen adaylarının öz-yeterlilik ve epistemolojik inançları üzerine bir çalışma. 9. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, Elazığ.
• Hançerlioğlu, O. (1996). Felsefe sözlüğü. (10. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hofer, B. K. (2001). Personal Epistemology Research: Implications for Learning and Teaching. Journal of Educational Psychology Review. 13 (4), 353-83.
• Hofer, B.K & Pintrich P.R. (1997). The development of epistemological theories: Beliefs about knowledge and knowing and their relation to learning. Review of Educational Research. 67(1) , 88-140
• Irez, S. (2008). Nature of science as depicted in Turkish biology textbooks. Science Education, 93,( 3), 422-447.
• Izgar, H. ve Dilmaç, B. (2008). Yönetici adayı öğretmenlerin özyeterlilik algıları ve epistemolojik inançlarının incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 437-446.
• Karabulut, E.O. ve Ulucan, H. (2012). Beden eğitimi öğretmen adaylarının bilimsel epistemolojik inançlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 3 (2), 39-44.
• Karhan, A. (2007). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin epistemolojik inançlarının demografik özelliklerine ve bilgi teknolojilerini kullanma durumuna göre incelenmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kaygın, B., Baş, F., Kanbolat, O. ve İneç, Z. F. (2010). Sınıf Öğretmenlerinin Bilimsel Epistemolojik İnanışlarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. 9. Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu içinde (1108-1110). Elazığ.
• Khishfe, R. & Abd-El-Khalick, F. (2002). Influence of Explicit and Reflective versus Implicit Inquiry-Oriented Instruction on Sixth Graders’ Views of Nature of Science. Journal Of Research In Scıence Teachıng, 39(7), 551–578 .
• Köseoğlu, F., Tümay, H. ve Budak, E. (2008). Bilimin doğası hakkındaki paradigma değişimleri ve öğretimi ile ilgili yeni anlayışlar. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 221-237.
• Kurt,C. (2010) Öğretmenlerin epistemolojik inançları ve değişime direnme tutumları arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Lederman, N.G. (1992). Students’ and teachers’ conceptions about the nature of science: A review of the research. Journal of Research in Science Teaching, 29, 331–359.
• Lederman, N. G. (1999). Teachers’ understanding of the nature of science and classroom practice: factors that facilitate or impede the relationship. Journal of Research in Science Teaching. 36(8). 916-929
• MEB (2013). İlköğretim Kurumları (İlkokul ve Ortaokul) Fen Bilimleri Dersi (3,4,5,6,7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Meral, M. ve Çolak, E. (2009). Öğretmen adaylarının bilimsel epistemolojik inançlarının incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 129-146.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. (Second Edition). Thousand Oaks: Sage Publications.
• Muis, K. R., Bendixen, L. D.& Haerle, F. C. (2006). Domain-generality and domainspecificityin personal epistemology research: philosophical and empirical reflections in the development of a theoretical framework. Educational Psychology Review, 18(1), 3–54.
• Öngen, D. (2003). Epistemolojik inançlar ile problem çözme stratejileri arasındaki ilişkiler: eğitim fakültesi öğrencileri üzerinde bir çalışma. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3 (13), 155-162.
• Öztürk, G. (2009). Öğretmen adaylarının çevre okuryazarlıklarının epistemolojik inançları vasıtasıyla incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Öztürk, N. (2011) Fen bilimleri öğretmen adaylarının sosyalbilimsel konulara ilişkin kritik düşünme yeteneklerinin, epistemolojik inançlarının, üstbilişsel farkındalıklarının incelenmesi: Nükleer enerji santralleri örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,). Middle East Technical Universty, Ankara.
• Palmquist, B. C. & Finley, F. N. (1997). Preservice Teachers’ Views of the Nature of Science During a Postbaccalaureate Science Teaching Program. Journal of Research in Science Teaching. 34, 595-615.
• Patton, M.Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M.Bütün, S.B.Demir, Çev.Edts). Ankara: PegemA.
• Pomeroy, D. (1993). Implications of teachers’ beliefs about the nature of science: Comparison of the beliefs of scientist, secondary science teachers, and elemantery teachers. Science Education, 77(3), 261-278.
• Saraç, E. & Cappellaro, E. (2015). Views of the elementary teachers and pre-service elementary teachers on the nature of science. Mediterranean Journal of Humanities, 2, 331-349.
• Schommer, M. (1990). Effects of beliefs about the nature of knowledge on comprehension. Journal of Educational Psychology, 82 (3), 498-504.
• Schommer, M. & Walker, K. (1997). Epistemological beliefs and valuing school: considerations for college admissions and retention. Research in Higher Education, 38 (2), 173–186.
• Schwartz, R.S., Akom, G., Skjold, B., Hong, H.H., Kagumba, R.&Huang, F. (2007, April). A change in perspective: Science education graduate students’ reflections on learning about NOS. Paper presented at the international meeting of the National Association for Reserach in Science Teaching, New Orleans, LA. https://www.researchgate.net/publication/241089670_A_CHANGE_IN_PERSPECTIVE_SCIENCE_EDUCATION_GRADUATE_STUDENTS'_REFLECTIONS_ON_LEARNING_NOS [accessed Nov 17, 2016].
• Terzi, A. R. (2005). Üniversite öğrencilerinin bilimsel epistemolojik inanışları üzerine bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (2), 298-311.
• Türköz, G.Ö. (2015). Bilimin doğası etkinliklerinin öğrencilerin kavramsal anlama, bilimsel süreç becerileri ve bilimin doğası anlayışlarına etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Yazıcı, S. (1999). Felsefeye giriş. İstanbul: Alfa Yayınları
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, K. ve Delice, A. (2007, Eylül). Öğretmen adaylarının epistemolojik ve problem çözme inançlarının problem çözmeye sürecine etkisi. XVI. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongreleri, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.