Occupations and Gender Stereotypes in Turkish Children’s Literature

Yıl 2021, Cilt: 50 Sayı: 1, 1 - 30, 29.04.2021

Osman Turhan , Fatma Karaca Turhan , Bayram Baş

Öz

Children are affected by messages in novels in terms of gender identity and occupational development, hence this research aims to examine occupational stereotypes. Accordingly, it was designed as a holistic single case study and ninety Turkish children's novels selected by criterion sampling were examined. Document analysis was administered on selected children's novels according to occupational investigation and classification criteria. Data were analyzed through content analysis and findings were presented descriptively. Findings reveal that in Turkish children's novels men have more various occupations than women. Additionally, more detailed information is given about men's occupations. There are occupational areas in which men and women converge and diverge in terms of frequency and variety. Men and women have both high- and low-profile occupations. However, men are more closely associated with high-profile occupations and women with low-profile occupations. Men and women have both traditional and non-traditional occupations. However, men are mostly associated with traditional occupations and women with non-traditional occupations. Consequently, it is observed that in Turkish children's novels, occupations are processed in line with gender stereotypes. However, counter examples displaying that women are occupationally breaking gender stereotypes and that occupational stereotypes and gender segregation between men and women is reduced also exist.

Anahtar Kelimeler

Children’s literature, Turkish children’s novels, Occupations, Occupational stereotypes, Gender stereotypes

Türk Çocuk Edebiyatında Meslekler ve Toplumsal Cinsiyet

Öz

Çocuklar edebiyat kitaplarındaki iletilerden cinsiyet kimliği ve mesleki gelişim açısından etkilendiği için çalışma kapsamında mesleki kalıp yargıların incelenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda bütüncül tek durum deseninin kullanıldığı bu çalışmada, ölçüt örneklem ile seçilen doksan Türk çocuk romanı incelenmiştir. Seçilen çocuk romanları, meslek inceleme ve meslek sınıflandırma ölçütlerine göre doküman incelemesine tabi tutulmuştur. Toplanan veriler içerik analiziyle incelenmiş ve bulgular betimsel olarak sunulmuştur. Bulgulara göre Türk çocuk romanlarında erkekler, kadınlara göre daha çok ve daha çeşitli mesleğe sahiptir. Ayrıca erkeklerin meslekleri hakkında daha detaylı bilgi verilmektedir. Mesleklerin sıklığı ve çeşitliliği açısından erkeklerin ve kadınların ortak paydada buluştuğu ve birbirinden ayrıştığı mesleki alanlar bulunmaktadır. Erkekler ve kadınlar hem yüksek hem de düşük itibarlı mesleklere sahiptir. Ancak erkekler yüksek itibarlı mesleklerle, kadınlarsa düşük itibarlı mesleklerle daha çok ilişkilendirilmektedir. Erkekler ve kadınlar hem geleneksel hem de geleneksel olmayan mesleklere sahiptir. Ancak erkekler daha çok geleneksel mesleklerle, kadınlar ise geleneksel olmayan mesleklerle ilişkilendirilmektedir. Sonuç olarak Türk çocuk romanlarında mesleklerin toplumsal cinsiyet rolleri doğrultusunda işlendiği görülmektedir. Ancak kadınların mesleki olarak toplumsal cinsiyet rollerinden sıyrıldığını, erkekler ve kadınlar arasındaki mesleki ayrışmanın ve kalıplaşmanın azaldığını gösteren örnekler de mevcuttur.

Anahtar Kelimeler

Çocuk edebiyatı, Türk çocuk romanları, Meslekler, Mesleki kalıplar, Toplumsal cinsiyet

Kaynakça

• Aina, O. E., & Cameron, P. A. (2011). Why does gender matter? Counteracting stereotypes with young children. Dimensions of Early Childhood, 39(3), 11-20.
• Alderman, J. J. (2015). Middle school girls and the gender stereotypes we teach them: Can girls be saved by proper pedagogy and The Hunger Games? (Unpublished master thesis). St. Cloud State University, USA.
• Allen, A. M., Allen, D. N., & Sigler, G. (1993). Changes in sex-role stereotyping in Caldecott Medal Award Picture Books 1938—1988. Journal of Research in Childhood Education, 7(2), 67–73.
• Asan, H. T. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması. Fe Dergisi, 2(2), 65-74.
• Aslan, C. (2010) An analysis of the presentation of women in 100 basic literary works in Turkey. Eurasian Journal of Educational Research, 10(38), 19-36.
• Balcı, E. ve Sel, B. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan çocuk edebiyatı ürünlerinde toplumsal cinsiyet eşitsizliğine ilişkin bir araştırma. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(3), 723-740.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Berry, T., & Wilkins, J. (2017). The Gendered Portrayal of Inanimate Characters in Children's Books. Journal of Children's Literature, 43(2), 4-15.
• Boster, M.A. (2005). Gender equity of traditional and non-traditional career roles in Newbery awardwinning and honor books (Unpublished doctoral dissertation). Liberty University Department of Education, USA.
• Brugeilles, C., Cromer, I., & Cromer, S. (2002). Male and female characters in illustrated children’s books or how children’s literature contributes to the construction of gender. Population (English edition), 57(2), 237–267.
• Bush, A. J., Martin, C. A., & Bush, V. D. (2004). Sports celebrity influence on the behavioral intentions of generation Y. Journal Of Advertising Research, 44(1), 108-118.
• Chick, K. A., & Corle, S. (2012). A Gender Analysis of NCSS Notable Trade Books for the Intermediate Grades. Social Studies Research & Practice, 7(2), 1-14.
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Siyasal Kitabevi.
• Crisp, T., & Hiller, B. (2011). “Is this a boy or a girl?” Rethinking sex-role representation in caldecott medal-winning picturebooks, 1938–2011. Children’s Literature in Education, 42(3), 196-212.
• Çeçen, M. A. (2015). Türkçe Ders kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Rolleri. Duygu, U. ve Ahmet, B. (Ed.), Akademik hayatının 25. yılında Türkçe eğitimi alanının ilk profesörü Murat Özbay’a Armağan içinde (ss.211-228). Ankara: Pegem.
• Çer, E. (2015). One step forward and two steps back: A study of the image of woman in the 100 Basic Works of literature in Turkey. Universal Journal of Educational Research, 3(12), 1008-1014.
• Çer, E. (2017). Çocuk edebiyatında toplumsal cinsiyetsiz karakterler: Bir araştırma örneği. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 389-408.
• Çolak, G. (2018). Türk edebiyatında kelimelerin toplumsal cinsiyeti. Türklük Bilimi Araştırmaları, 43, 87-125.
• Çubukçu, H., & Sivaslıgil, P. (2007). 7. Sınıf İngilizce ders kitaplarında cinsiyet kavramı. Dil Dergisi, 137, 7-17.
• Demir, Y., & Yavuz, M. (2017). Do ELT coursebooks still suffer from gender inequalities? A case study from Turkey. Journal of Language and Linguistic Studies, 13(1), 103-122.
• Diekman, A. B., & Murnen, S. K. (2004). Learning to be little women and little men: The inequitable gender equality of nonsexist children's literature. Sex roles, 50(5-6), 373-385.
• Dilek, A. (2014). 4-6 yaş çocuk öykülerindeki kadın kahramanların mesleksel analizi. Journal Of Qafqaz University, 2(1), 94-102.
• Doğan Güldenoğlu, B. N. (2018). Çocuk romanlarındaki kadın karakter çerçevelerinin sosyal ve kültürel yaşamdaki yerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 2018; 17(2), 926-946.
• Dökmen, Z. Y. (2019). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi
• Evans, L., & Davies, K. (2000). No sissy boys here: A content analysis of the representation of masculinity in elementary school reading textbooks. Sex Roles, 42(3-4), 255–270.
• Fox, M. (1993). Men who weep, boys who dance: The gender agenda between the lines in children's literature. Language Arts, 70(2), 84-88.
• Frasher, R., & Walker, A. (1972). Sex roles in early reading textbooks. The Reading Teacher, 25(8), 741- 749.
• Galda, L., & Cullinan, B. E. (2006). Literature and the child. Belmont, CA: Thomson Learning.
• Gooden, A. M., & Gooden, M. A. (2001). Gender representation in notable children’s picture books: 1995–1999. Sex Roles, 45, 89–101
• Göl, M. (2011). Çocuk edebiyatında cinsiyet rolleri: Mustafa Ruhi Şirin ve Ayla Çınaroğlu’nun eserleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Gürşimşek, I., & Günay, V. D. (2005). Çocuk kitaplarında cinsiyet rollerinin işlenişinde kullanılan dilsel ve dildışı göstergelerin değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 53-63.
• Hamilton, M. C., Anderson, D., Broaddus, M., & Young, K. (2006). Gender stereotyping and under-representation of female characters in 200 popular children’s picture books: A twenty-first century update. Sex Roles, 55(11-12), 757-765.
• Hillman, J. S. (1976). Occupational roles in children’s literature. The Elementary School Journal, 77(1), 1–4.
• International Labor Organization. (2012). International standard classification of occupations: ISCO-08. Geneva, Switzerland: International Labour Office.
• Jackson, S. (2007). ‘She might not have the right tools… and he does’: children’s sense‐making of gender, work and abilities in early school readers. Gender and Education, 19(1), 61-77.
• Jacobs, K. (2004). Gender issues in young adult literature. Indiana Libraries, 23(2), 19-24.
• Kahraman, P. B., & Özdemir, H. (2019). Resimli çocuk kitaplarının toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(27), 64-85
• Kandilli, E. (2020). Beşinci sınıf matematik ders kitabındaki ve sosyal bilgiler ders kitabındaki toplumsal cinsiyet eşitliği ve toplumsal cinsiyet rollerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karaaslan, A., Kangal, S. B., & Arslan, S. (2018). Okul öncesi dönem resimli çocuk kitaplarında yer alan baba figürünün incelenmesi. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 18-31.
• Kaynak, D., & Aktaş, E. (2017). Okul öncesi hikâye ve masal kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri. EKEV Akademi Dergisi, 21(72), 67-85.
• Kılıçoğlu, E, B. (2016). Ayla Kutlu’nun çocuk edebiyatı ürünlerinde toplumsal cinsiyet rolleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırklareli.
• Kırbaşoğlu Kılıç, L. & Eyüp B. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(3), 129-148.
• Kolbe, R., & Voie, J. C. L. (1981). Sex-role stereotyping in preschool children's picture books. Social Psychology Quarterly, 44(4), 369-374.
• Kortenhaus, C. M., & Demarest, J. (1993). Gender role stereotyping in children's literature: An update. Sex roles, 28(3-4), 219-232.
• Köseler, F. (2009). Okul öncesi öykü ve masal kitaplarında toplumsal cinsiyet olgusu (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütüsü, Aydın.
• Kuzgun, Y. (2009). Meslek gelişimi ve danışmanlığı. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Kükrer, M. (2015). Toplumsal cinsiyet eşitliği yönüyle ortaokul Türkçe ders kitaplarının incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Liben, L. S., Bigler, R. S., & Krogh, H. R. (2001). Pink and blue collar jobs: Children's judgments of job status and job aspirations in relation to sex of worker. Journal of experimental child psychology, 79(4), 346-363.
• Lynch-Brown, C., & Tomlinson, C. (1999). Essentials of children’s literature. Boston: Allyn & Bacon
• McCabe, J., Fairchild, E., Grauerholz, L., Pescosolido, B. A., & Tope, D. (2011). Gender in twentieth-century children’s books: Patterns of disparity in titles and central characters. Gender & society, 25(2), 197-226.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). An expanded sourcebook qualitative data analysis. California: Sage Pablications, Inc
• Narahara, M. M. (1998). Gender stereotypes in children’s picture books (Report No. NCRTL-RR-92- 4). Long Beach: University of California. (ERIC Document Reproduction Service No. ED419248)
• Nhundu, T. J. (2007). Mitigating gender-typed occupational preferences of Zimbabwean primary school children: The use of biographical sketches and portrayals of female role models. Sex Roles, 56(9-10), 639-649.
• O*NET Online. (t.y.). Occupational information network. Erişim adresi: https:// https://www.onetonline.org/find/ Erişim tarihi: 29.06.2020.
• Özdemir, E., & Karaboğa, A. B. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(3), 760-781
• Özkan, R. (2013). İlköğretim ders kitaplarında kadın figürü. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(5), 617-631.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Peker, A. (2019). A comparative content analysis of gender portrayals in children’s picture story books: The case of books written for preschool children (Ages 3-6) (Unpublished master thesis). Middle East Technical University The Institute of Social Sciences, Ankara.
• Phipps, B. J. (1995). Career dreams of preadolescent students. Journal of Career Development, 22(1), 19-32.
• Reid, G. M. (1995). Children’s occupational sex-role stereotyping in 1994. Psychological Reports, 76, 1155-1165.
• Rollas, B. O. (2017). 0-6 yaş resimli çocuk hikaye kitaplarında toplumsal cinsiyet inşası (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yaşar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Satılmış, S. (2019). 5. sınıf Türkçe ders kitabının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 1249-1262.
• Saydam, (2019). Türkçe ders kitaplarında toplumsal cinsiyetin farklı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Serbin, L. A., Powlishta, K. K., & Gulko, J. (1993). The development of sex typing in middle childhood. Monographs of the Society for Research in Child Development, 58 (Serial No. 232).
• Sever, S. & Aslan, C. (2011). Çocuk Edebiyatı Yapıtlarında Karakter Çerçevesinin Oluşturulmasında Cinsiyet Rollerinin Sunuluşu. Sedat S. (Ed.), 3. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu içinde (s.691-704), Ankara Üniversitesi.
• Sivaslıgil, P. (2006). Gender ideology in 6th, 7th and 8th grade coursebooks publıshed by the Turkish ministry of national education (Unpublished master thesis). The University of Cukurova the Institute of Social Sciences, Adana.
• Smith, S. L., Choueiti, M., Prescott, A., & Pieper, K. (2013). Gender roles & occupations: A look at character attributes and job-related aspirations in film and television. Los Angeles, CA: Geena Davis Institute on Gender in the Media.
• Soyer, A. Ç. (2009). Okul öncesi dönem çocuk hikâye kitapları: Stereotipler ve kimlikler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 13-27.
• Kanat Soysal, Ö. (2012). Türk Çocuk Edebiyatında Kahramanın Tanıklığında Kadın İmgesi (1980-2010 Örneği). I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu (Yay. Haz.: Sedat Sever) Ankara: Eğitim Bilimleri Fak. ve Tömer Dil Öğretim Merkezi Yay. No:1.
• Söğüt, S. (2018). Gender representations in high school efl coursebooks: an investigation of job and adjective attributions. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1722-1737.
• Stevinson Hillman, J. (1974). An analysis of male and female roles in two periods of children’s literature. The Journal of Educational Research, 68(2), 84-88.
• Sunar, L. (2015). Developing a socioeconomic status ındex for Turkey. The Scientific and Technical Research Council of Turkey (TUBITAK), Project No:106O113K506.
• Taylor, F. (2003). Content analysis and gender stereotypes in children's books. Teaching sociology, 300-311.
• Thomas, D. R. (2006). A general inductive approach for analyzing qualitative evaluation data. American Journal of Evaluation, 27(2), 237-246.
• Tognoli, J., Pullen, J., & Lieber, J. (1994). The privilege of place: Domestic and work locations of characters in children’s books. Children’s Environments, 11, 272–280.
• Trepanier-Street, M. L., & Romatowski, J. A. (1999). The influence of children's literature on gender role perceptions: A reexamination. Early Childhood Education Journal, 26(3), 155-159.
• Tsao, Y. L. (2008). Gender issues in young children’s literature. Reading Improvement, 45(3), 108-114.
• Turhan, O., & Baş, B. (2019). Kurgusal çocuk edebiyatının mesleki boyutu. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(1), 1-10.
• Turhan, O., & Baş, B. (2020). Children’s literature as a source of information: Turkish children’s novels introducing the occupations. Milli Eğitim Dergisi, 49(226), 401-431.
• Turner-Bowker, D. M. (1996). Gender stereotyped descriptors in children's picture books: Does “Curious Jane” exist in the literature?. Sex roles, 35(7-8), 461-488.
• Türkiye İş Kurumu. (t.y.). Meslekleri tanıyalım. Erişim adresi: https://esube.iskur.gov.tr/Meslek/ MeslekleriTaniyalim.aspx. Erişim tarihi: 29.06.2020.
• Türkiye İş Kurumu. (t.y.). Türk meslekler sözlüğü. Erişim adresi: https://esube.iskur.gov.tr/Meslek/ meslek.aspx. Erişim tarihi: 29.06.2020.
• Usluer, E. (2005). Meslek inceleme kılavuzu. Yıldız, K. ve Feride, B. (Ed.), Rehberlik ve psikolojik danışmada kullanılan ölçme araçları ve programlar dizisi: Pdr’de kullanılan ölçekler içinde. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Ünelöz, G. (2017). Ödüllü çocuk romanlarının toplumsal cinsiyet kalıp yargıları bağlamında incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 35, 29-56.
• Williams, J. A., Vernon, J. A., Williams, M.C., & Malecha, K. (1987). Sex role socialization in picture books: An update. Social Science Quarterly, 68 (1), 148-156.
• Yaylı, D. ve Kitiş Çınar, E. (2014). Ortaokul ders kitapları görsellerinde toplumsal cinsiyet. Turkish Studies, 9(5), 2075-2096.
• Yeşil, F. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında cinsiyet ifadeleri ve toplumsal cinsiyet rolleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yeşilyaprak, B. (2013). 21.yüzyılda eğitimde rehberlik hizmetleri. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin yayıncılık.
• Yiğit, B. (2018). Ortaokul 7 ve 8. sınıf İngilizce ders kitaplarının toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erciyes.
• Yin, R. K. (1994). Designing single- and multiple-case studies. in N. Bennett, R. Glatter and R. Levacic (eds) Educational Management through Research and Consultancy (pp.135-155). London: Paul Chapman Publishing
• Yin, R. K. (2003). Case study research: Design and method. Thousand Oaks, London, New Delhi: SAGE Publications
• Zivtçi, F. (2005). Türk ve Alman çocuklarına seslenen kitaplardaki yetişkin kahramanların karakter çerçeveleri açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.