Sınıf Öğretmenlerinin Değer Kavramına İlişkin Bilişsel Kurguları

Yıl 2023, Cilt: 52 Sayı: 3, 953 - 982, 31.12.2023

Asuman Ergün , Sevgi Koç

https://doi.org/10.14812/cuefd.1301747

Öz

Bu çalışma, sınıf öğretmenlerinin değer kavramlarına ilişkin bilişsel kurgularını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini amaçlı örnekleme yöntemi ile ilkokullarda görev yapan 40 sınıf öğretmeni oluşturmuştur. Nitel araştırma desenlerinden olgubilim kullanılmıştır. Değer kavramına ilişkin bilişsel kurguları belirlemek amacıyla “Repertory Grid Görüşme Formu” kullanılarak veriler toplanmıştır. Elde edilen veriler, içerik analizi ile çözümlenmiştir. Verilerin çözümlenmesi sonucunda 400 bilişsel kurgu üretilmiştir. Üretilen bilişsel kurgular, Schwartz’ın değer sınıflandırmasında yer alan değer gruplarına göre benzerlikleri açısından 10 tane bilişsel kurgu grubu oluşturularak elde edilmiştir. Üretilen bilişsel kurgular, öğretmenlerin cinsiyeti ve değerler eğitimi ile ilgili eğitim alma değişkenlerine göre incelenmiştir. Bunun sonucunda sınıf öğretmenleri en çok “başarı”, “uyma” ve “özyönelim” değer gruplarını önemli görmüştür.

Anahtar Kelimeler

Değer, Değerler Eğitimi, Bilişsel Kurgu, Repertory Grid, Öğretmen

Classroom Teachers' Cognitive Fictions on the Concept of Value

Öz

This study investigated classroom teachers’ cognitive fictions on the concept of value. The sample consisted of 40 primary school classroom teachers using purposive sampling. The study adopted a qualitative phenomenological research design. Data were collected using a Repertory Grid Interview Questionnaire. The data were analyzed using content analysis. Four hundred cognitive fictions were developed and categorized into ten fundamental values theorized by Schwartz. The cognitive fictions were addressed based on participants’ gender and training in values education. As a result classroom teachers considered the value groups ‘‘achievement’’, ‘‘conformity’’, ‘‘self-direction’’ the most important.

Anahtar Kelimeler

Value, Values Education, Cognitive Fiction, Repertory Grid, Teacher

Kaynakça

• Abukan, F. (2019). Öğretmenlerin değerler eğitimine yönelik farkındalık düzeyleri materyal ve okul politikası oluşturulmasına yönelik görüşleri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Amasya Üniversitesi.
• Ateş, F. (2013). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin değerler eğitimi ve uygulamalarına yönelik görüşleri üzerine nitel bir araştırma [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Akhan, N. E., Subaşı, E., & Açıl, F. B. (2020). Öğretmen adaylarının kök değerlere ilişkin görüşleri. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 3(2), 115–134.
• Akıtürk, H. K., & Bağçeli Kahraman, P. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının değerler eğitimine yönelik görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(38), 267–294.
• Aksoy, E. (2017). İlkokullarda değerler eğitiminde etkili olan faktörlere ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşlerinin değerlendirilmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Siirt Üniversitesi.
• Aladağ, S., & Kuzgun, M. P. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının 'değer' kavramına ilişkin metaforik algıları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 163–193.
• Aydın, M. Z., & Akyol Gürler, Ş. (2020). Okulda değerler eğitimi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Balcı, F. A., & Yanpar Yelken, T. (2010). İlköğretim öğretmenlerinin ''değer'' kavramına yükledikleri anlamlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 81–90.
• Başçı, Z. (2012). Beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde değer eğitiminin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Erzurum örneği) [Yayınlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Bektaş, F. (2012). Cognitive fictions of classroom teachers about the values they possess: A phenomenological analysis. Educational Sciences: Theory & Practice, 12(2), 1233–1238.
• Brubacher, J. S., & Büyükdüvenci, S. (2019). Eğitimin amaçları. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 16(1), 413–426. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000928
• Creswell, J. W. (2018). Nitel araştırma yöntemleri beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (M. Bütün, & S. Demir, Çev.) Siyasal.
• Çelikkaya, T., & Filoğlu, S. (2014). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değere ve değer eğitimine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(4), 1541–1556.
• Deveci, H., & Ay, T. (2009). İlköğretim öğrencilerinin günlüklerine göre günlük yaşamda değerler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 167–181.
• Dilmaç, B., Bozgeyikli, H., & Çıkılı, Y. (2008). Öğretmen adaylarının değer algılarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 69–91.
• Durka, G. (2012). Değerleri sanat aracılığıyla öğretmek. R. Kaymakcan, S. Kenan, H. Hökelekli, Z. Ş. Arslan, & M. Zengin (Ed.), Değerler ve Eğitimi-II Sempozyum Bildirileri.
• Ekşi, H., & Katılmış, A. (2016). Uygulama örnekleriyle değerler eğitimi. Nobel Akademik.
• Gömleksiz, M. N., & Kılınç, H. H. (2015). Ortaokul öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin görüşleri, beklentileri ve önerileri. Researcher: Social Science Studies, 3(2), 35–45.
• Karamustafaoğlu, S., & Amanat, G. (2017). Sınıf öğretmenlerinin değerler eğitimi hakkındaki görüşleri. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(3), 1–15.
• Kaymakcan, R. (2012). Açılış konuşmaları. Değerler ve Eğitimi-II Sempozyum Bildirileri Kitabı. İstanbul: dem. Kelly, G. (1991). The psychology of personal constructs volume one: Theory and personality. Routledge.
• Keskin, Y. (2016). Değerlere genel bir bakış: tanımı, özellikleri, işlevi ve sınıflandırılması. Y. Keskin, & M. Köylü (Ed.), Teoriden pratiğe değerler eğitimi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kuşdil, M. E., & Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerinin değer yönelimleri ve Schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15(45), 59-76.
• Memiş, A., & Güney Gedik, E. (2010). Sınıf öğretmenlerinin değer yönelimleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 8(20), 123–145.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage Publications, Inc.
• Neimeyer, R. A. (2004). Repertory grid methods. https://www.kellysociety.org/repgrids.html
• Oğuz, E. (2012). Öğretmen adaylarının değerler ve değerler eğitimine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1–18.
• Pekdoğan, S., & Korkmaz, H. İ. (2017). Okul öncesi eğitime devam eden 5-6 yaş çocuklarına verilen değerler eğitimine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(37), 59–72.
• Schwartz, S. H. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. Advances in Experimental Social Psychology, 25, 1–65.
• Schwartz, S. H., & Prince-Gibson, E. (1998). Value priorities and gender. Social Psychology Quarterly, 61, 49–67.
• Siraj-Blatchford, J. (1995). Kelly's repertory grid: A technique for developing evaluation in design and technology. IDATER 1995 Conference, Loughborough.
• Yalar, T., & Yanpar Yelken, T. (2011). Değerler eğitiminin geliştirilmesi ile ilgili öğretmen görüşlerinin belirlenmesi ve bir program modülü örneğinin geliştirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38), 79–98.
• Yazar, T., Özekinci, B., & Lala, Ö. (2017). Öğretmen ve okul yöneticilerinin değerler eğitimi kavramına ilişkin metaforik algıları. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi-Journal of Qualitative Research in Education, 5(3), 245-269. https://doi.org/10.14689/issn.2148- 2624.1.5c3s11m
• Yeşiltepe, S., & Korucuk, B. (2021). Değer yönelimlerine ilişkin faktörlere yönelik sınıf öğretmenleri üzerine bir uygulama. Eğitim ve Teknoloji, 3(1), 1–13.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.