4-5 Yaş Empati Becerileri Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 53 Sayı: 3, 1236 - 1266, 31.12.2024

Selda Ata Doğan , Aysel Esen Çoban , Neslihan Güney Karaman

https://doi.org/10.14812/cuefd.1462773

Öz

Bu araştırmada 4-5 yaş çocuklarının empati becerilerinin bilişsel, duyuşsal ve davranışsal alt boyutlarını değerlendirmeyi amaçlayan geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirmek amaçlanmıştır. Tarama modelinde gerçekleştirilen araştırmanın çalışma grubu 4-5 yaş grubundaki 210 çocuktan oluşmaktadır. Veriler kartopu örnekleme yoluyla, çevrim içi ortamda çocuklarla birebir görüşmeler yapılarak elde edilmiştir. Verilerin analizinde SPSS22 ve R programı kullanılmıştır. Ölçeğin puanlayıcılar arası uyumu Kappa istatistiği, güvenirlik Cronbach Alfa ve boyutlar arası ilişki Pearson korelasyon testleri ile analiz edilmiştir. Ölçek geçerliği için çok yüzeyli Rasch modeli kullanılmış, ölçek maddelerine ilişkin uyum değerleri incelenmiştir. Ölçüt geçerliliğinin yapılabilmesi için Çocuklar İçin Bakış Açısı Alma Testi’nin Duygusal Bakış Açısı Alma alt boyutu kullanılmıştır. Ölçeğin alt boyutlar için iç tutarlılık katsayıları bilişsel boyut için 0.885, duyuşsal boyut için 0.889 ve davranışsal boyut için ise 0.837 olarak elde edilmiştir. Araştırma sonucunda geliştirilen ölçeğin çocukların empati becerilerini ve empati becerilerinin bilişsel, duyuşsal ve davranışsal alt boyutlarını ölçebilmek için geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

empati becerileri, okul öncesi dönem, ölçek geliştirme, geçerlik ve güvenirlik

Validity and Reliability Study of 4-5-Year-Old Empathy Skills Scale

Öz

In this study, it was aimed to develop a valid and reliable measurement tool to evaluate the cognitive, affective, and behavioral sub-dimensions of empathy skills of 4-5-year-old children. The study group of this research, which was conducted using the survey model, consisted of 210 children in the 4-5 age group. Data were obtained through snowball sampling by conducting one-to-one interviews with children on an online platform. SPSS22 and R software were used for data analysis. Inter-rater reliability was analyzed using Kappa statistic, reliability was analyzed using Cronbach's Alpha, and the relationships between dimensions were analyzed using Pearson correlation tests. The Multifaceted Rasch model was used for scale validity and the fit indices of the scale items were analyzed. For criterion validity, the Emotional Perspective Taking sub-dimension of the Perspective Taking Test for Children was used. The internal consistency coefficients for the sub-dimensions of the scale were 0.885 for the cognitive dimension, 0.889 for the affective dimension, and 0.837 for the behavioral dimension. As a result of the study, it was revealed that 4-5-Year-Old Empathy Skills Scale is a valid and reliable tool for measuring children's empathy skills and their cognitive, affective, and behavioral sub-dimensions.

Anahtar Kelimeler

empathy skills, preschool period, scale development, validity and reliability

Kaynakça

• Akaydın, D., & Gültekin Akduman, G. (2016). 6 yaş grubu çocukların duygusal zekâ düzeyleri ile empatik becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1353–1360.
• Arıkoç, B. (2019). Okul öncesi dönemde duygusal zekâ ve empati ile ahlaki ve sosyal kural bilgisi arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Aslan, D., & Köksal Akyol, A. (2016). Çocuklar için Bakış Açısı Alma Testi (ÇBT)’nin geliştirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi (KEFAD), 17(3), 207–221.
• Aslan, N. (2018). 60-72 aylık çocukların empati becerilerinin anne çocuk ilişkisi açısından incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Aysu, B., Öz, S., Gürsoy, F., & Aral, N. (2021, May 21-23). Examination of children's empathy skills according to different demographic variables [Paper presentation]. World Children ConferenceII, Kıbrıs (KKTC).
• Barrett-Lennard, G. T. (1993). The phases and focus of empathy. British Journal of Medical Psychology, 66(1), 3–14. https://doi.org/10.1111/j.2044-8341.1993.tb01722.x
• Belacchi, C., & Farina, E. (2012). Feeling and thinking of others: Affective and cognitive empathy and emotion comprehension in prosocial/hostile preschoolers. Aggressive Behavior, 38(1), 150–165. https://doi.org/10.1002/ab.21415
• Bensalah, L., Caillies, S., & Anduze, M. (2016). Links among cognitive empathy, theory of mind, and affective perspective taking by young children. The Journal of Genetic Psychology, 177(1), 17–31. https://doi.org/10.1080/00221325.2015.1106438
• Bıkmaz Bilgen, Ö., & Doğan, N. (2017). Puanlayıcılar arası güvenirlik belirleme tekniklerinin karşılaştırılması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 8(1), 63–78. https://doi.org/10.21031/epod.294847 Bond, T. G., & Fox, C. M. (2014). Applying the Rasch Model: Fundamental measurement in the human sciences. Erlbaum.
• Brems, C. (1988). Dimensionality of empathy and its correlates. Journal of Psychology, 123(4), 329–337. https://doi.org/10.1080/00223980.1989.10542989
• Brown, M. M., Thibodeau, R. B., Pierucci, J. M., & Gilpin, A. T. (2017). Supporting the development of empathy: The role of theory of mind and fantasy orientation. Social Development, 26(4), 951–964. https://doi.org/10.1111/sode.12232
• Buntürk, T. (2023). Okul öncesi dönem çocuklarının empati bölümü düzeyleri ile duygu ifade etme düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (Eds.) (2020). Nicel araştırmalar. Bilimsel araştırma yöntemleri (ss. 179–250) içinde (29. Bs). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Camodeca, M., & Coppola, G. (2016). Bullying, empathic concern, and internalization of rules among preschool children: The role of emotion understanding. International Journal of Behavioral Development, 40(5), 459–465. https://doi.org/10.1177/0165025415607086
• Cappadocia, M. C., Pepler, D., Cummings, J. G., & Craig, W. (2012). Individual motivations and characteristics associated with bystander intervention during bullying episodes among children and youth. Canadian Journal of School Psychology, 27(3), 201–216. https://doi.org/10.1177/0829573512450567
• Chakrabarti, B., & Baron-Cohen, S. (2006). Empathizing: Neurocognitive developmental mechanisms and individual differences. Progress in Brain Research, 156, 403–417. https://doi.org/10.1016/s0079-6123(06)56022-4
• Cornelius, L. C. (2018). Influences of empathy in children: Contextual creation of media and parental messages [Unpublished doctoral dissertation]. University of Saskatchewan.
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research. Pearson.
• Davis, M. H. (1980). A multidimensional approach to individual differences in empathy. Journal of Personality and Social Psychology, 44(1), 113–126.
• Davis, M. H. (1996). Empathy: A social psychological approach. Westview.
• De Wied, M., Branje, S. J., & Meeus, W. H. (2007). Empathy and conflict resolution in friendship relations among adolescents. Aggressive Behavior, 33(1), 48–55. https://doi.org/10.1002/ab.20166
• Dere Çiftçi, H., Ceylan, R., & Gök Çolak, F. (2021). The relationship between preschool children’s social competence skills and their ability to communicate with their mothers. Participatory Educational Research, 8(2), 435–459. https://doi.org/10.17275/per.21.48.8.2
• Dever, B. V., & Kamphaus, R. W. (2013). Behavioral, social, and emotional assessment of children. In K. F. Geisinger, B. A. Bracken, J. F. Carlson, J.-I. C. Hansen, N. R. Kuncel, S. P. Reise, & M. C. Rodriguez (Eds.), APA handbook of testing and assessment in psychology, Vol. 3. Testing and assessment in school psychology and education (pp. 129–148). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/14049-006
• Dinç Altun, Değerli, F. İ., Çikrıkci, N., & Kınık, Ö. (2018). Çocuklar için Empati Bölümü Ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 45(1), 153–168.
• Doğanay Koç, E. (2017). Okul öncesi eğitime devam eden 60 ay ve üzeri çocukların anne bağlanma stillerinin; empatik, duygusal ve sosyal beceri düzeylerine etkisinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Dorris, L., Young, D., Barlow, J., Byrne, K., & Hoyle, R. (2022). Cognitive empathy across the lifespan. Developmental Medicine & Child Neurology, 64(12), 1524–1531. https://doi.org/10.1111/d mcn.15263
• Dökmen, Ü. (2013). İletişim çatışmaları ve empati. Sistem Yayıncılık.
• Eisenberg, N. (1989). Empathy and related vicarious emotional responses. New Directions for Child Development, 44(1), 1–7. https://doi.org/10.1002/cd.23219894402
• Eisenberg, N., & Strayer, J. (1987). Critical issues in the study of empathy. In N. Eisenberg, & J. Strayer (Eds.), Empathy and its development (pp. 3–13). Cambridge University.
• Eisenberg, N., Zhou, Q., Spinrad, T. L., Valiente, C., Fabes, R. A., & Liew, J. (2005). Relations among positive parenting, children’s effortful control, and externalizing problems: A three-wave longitudinal study. Child Development, 76(5), 1055–1071. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2005.00897.x
• Ekerim-Akbulut, M., Şen, H. H., Beşiroğlu, B., & Selçuk, B. (2020). The role of theory of mind, emotion knowledge and empathy in preschoolers’ disruptive behavior. Journal of Child and Family Studies, 29(1), 128–143. https://doi.org/10.1007/s10826-019-01556-9
• Erkuş, A. (Ed.) (2022). Ölçek geliştirmeye hazırlık. Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme 1: Temel kavramlar ve işlemler (ss. 25–54) içinde (6. Bs.). Pegem Akademi Yayınevi.
• Ersal, H., & Alabay, E. (2023). 60-72 aylık okul öncesi dönem çocuklarının empati düzeyleri, benlik algıları ve oyun etkileşimleri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(21), 385–426. https://doi.org/10.46778/goputeb.1216167
• Ersay, E., & Koca, A. (2022). 60-72 aylık erken çocukluk dönemindeki çocukların empati becerilerinin incelenmesi. International Social Sciences Studies Journal, 8(95), 611– 619. http://dx.doi.org/10.264 49/sssj.3861
• Farina, E., & Belacchi, C. (2014). The relationship between emotional competence and hostile/prosocial behavior in Albanian preschoolers: An exploratory study. School Psychology International, 35(5), 475–484. https://doi.org/10.1177/0143034313511011
• Fatfouta, R., Gerlach, T. M., Schröder-Abé, M., & Merkl, A. (2015). Narcissism and lack of interpersonal forgiveness: The mediating role of state anger, state rumination, and state empathy. Personality and Individual Differences, 75(1), 36–40. https://doi.org/10.1016/j.paid.2014.10.051
• Feshbach, N. D. (1987). Parental empathy and child adjusment/maladjusment. In N. Eisenberg & J. Strayer (Eds.), Empathy and its development (pp. 271–292). Cambridge University Press.
• Findlay, L., Girardi, A., & Coplan, R. J. (2006). Links between empathy, social behavior, and social understanding in early childhood. Early Childhood Research Quarterly, 21(1), 347–359.
• Fjortoft, N., Van Winkle, L. J., & Hojat, M. (2011). Measuring empathy in pharmacy students. American Journal of Pharmaceutical Education, 75(6), 1-6. https://doi.org/10.5688%2Fajpe756109
• Fleiss, J. L. (1971). Measuring nominal scale agreement among many raters. Psychological Bulletin, 76(5), 378–382. https://doi.org/10.1037/h0031619
• Gallese, V. (2003). The roots of empathy: The shared manifold hypothesis and the neural basis of intersubjectivity. Psychopathology, 36(4), 171–180. https://doi.org/10.1159/000072786
• Geangu, E. (2015). Empathy during early childhood across cultures, development of. In J. D. Wright (Ed.) International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (pp. 549–553). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-08-097086-8.23167-X
• Guadagno, R. E. (2019). Using the internet for research. In J. E. Edlund, & A. L. Nichols (Eds.). Advanced research methods for the social and behavioral sciences (pp. 68–82). Cambridge University.
• Hogan, R. (1969). Development of an Empathy Scale. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 33(3), 307–316.
• Holmgren, A. R., Eisenberg, N., & Fabes, R. A. (1998). The relations of children’s situational empathy related emotions to dispositional prosocial behaviour. International Journal of Behavioral Development, 22(1), 169–193. https://doi.org/10.1080/016502598384568
• Jambon, M., Madigan, S., Plamondon, A., Daniel, E., & Jenkins, M. J. (2019). The development of empathic concern in siblings: A reciprocal influence model. Journal of Child Development, 90(5), 1598–1613. https://doi.org/10.1111/cdev.13015
• Jolliffe, D., & Farrington, D. P. (2006). Examining the relationship between low empathy in bullying. Aggressive Behavior, 32(1), 540–550. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2008.01.001
• Kahraman, H., & Akgün S. (2008). Empati becerileri eğitiminin okul öncesi dönemdeki çocukların empati becerilerine ve sorun davranışlarına etkisi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 15(1), 15–24.
• Karadeniz, E. (2022). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 48-72 ay çocukların duygu düzenleme ile empati becerilerinin incelenmesi [Tezsiz yüksek lisans projesi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Karasar, N. (2023). Bilimsel araştırma yöntemi (38. Bs.). Nobel Akademi Yayıncılık.
• Koca, A. (2020). 60-72 aylık okul öncesi çocukların duygu düzenleme becerileri ile empati becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Köklü, N., Büyüköztürk, Ş., & Çokluk, Ö. (2023). Sosyal bilimler için istatistik (27. Bs.). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Köksal Akyol, A., & Aslan, D. (2014). The development of Empathy Scale for Children (ESC). In M. Yaşar, O. Özgün & J. Galbraith (Eds.), Contemporary Perspectives and Research on Early Childhood Education (pp.113–123). Cambridge Scholar.
• Kuyucu, Y., & Tepeli, K. (2013). 60-72 aylık çocukların akranlarına karşı gösterdikleri duygusal ve davranışsal tepkilerinin duyguları anlama becerileri açısından incelenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(1), 91–100.
• Landis, J., R., & Koch, G. G. (1977). The measurement of observer agreement for categorical data. International Biometrics Society, 33(1), 159–174. https://doi.org/10.2307/2529310
• Larson, E. B., & Yao, X. (2005). Clinical empathy as emotional labor in the patient-physician relationship. JAMA, 293(1), 1100–1106. https://doi.org/10.1001/jama.293.9.1100
• Light, S. N., Coan, J. A., Zahn-Waxler, C., Frye, C., Goldsmith, H. H., & Davidson, R. J. (2009). Empathy is associated with dynamic change in prefrontal brain electrical activity during positive emotion in children. Child Development, 80(4), 1210–1231. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2009.01326.x
• Linacre, J. M. (2014). WINSTEPS Rasch Measurement Computer Program. Winsteps.
• Lonigro, A., Laghi, F., Baiocco, R., & Baumgartner, E. (2014). Mind reading skills and empathy: Evidence for nice and nasty TOM behaviours in school-aged children. Journal of Child and Family Studies, 23(3), 581–590. https://doi.org/10.1007/s10826-013-9722-5
• Macun, B. (2017). Okul öncesi çocuklarının duygusal zekâ düzeylerinin incelenmesi ve öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Malakcıoğlu, C. (2022). Beş yaşındaki çocukların, ebeveynlerinin ve öğretmenlerinin empati düzeyleri ile çocukların duygulanımları arasındaki ilişkiler [Yayınlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Matthews, B., & Ross, L. (Eds.). (2010). Sampling. In Research methods a practical guide for the social sciences (pp. 152–173). Pearson.
• Meyer, P. J. (2014). Applied measurement with JMETRIK. Routhledge.
• Neary, P. (2023). Questionnaire measures of empathy in children: A scoping review. Assessment, 30(3), 798–824. https://doi.org/10.1177/10731911211069677
• Nelson, P. B., Adamson, L. B., & Bakeman, R. (2011). The developmental progression of understanding of mind during a hiding game. Social Development, 21(2), 313–330. https://doi.org/10.1111/j.1467-9507.2011.00638.x
• Özdemir, A. N. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının akran şiddetine maruz kalma düzeyi, mizaç tarzı ve empatik becerilerinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Özdemir, A. N., Gültekin Akduman, G., & Gündüz, A. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının akran şiddetine maruz kalma düzeyleri ve empatik becerileri ilişkisi üzerine bir inceleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(64), 600–605. https://doi.org/10.17719/jisr.2019.3382
• Özdemir Beceren, B., & Adak Özdemir, A. (2019). Role of temperament traits and empathy skills of preschool children in predicting emotional adjustment. International Journal of Progressive Education, 15(3), 91–107. https://doi.org/10.29329/ijpe.2019.193.7
• Panfile, T. M., & Laible, D. J. (2012). Attachment security and child’s empathy: The mediating role of emotion regulation. Merrill-Palmer Quarterly, 58(1), 1–21. https://doi.org/10.1353/mpq.2012.0003
• Parsak, B. (2015). Ebeveyn tutumları ile okul öncesi dönem çocuklarının davranış problemleri arasındaki ilişkide çocukların empati ve sosyal beceri düzeylerinin rolü [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Patton, M. Q. (1987). How to use qualitative methods in evaluation. Sage Publications.
• Paulus, M., Wörle, M., & Christner, N. (2020). The emergence of human altruism: Preschool children develop a norm for empathy-based comforting. Journal of Cognition and Development, 21(1), 104–124. https://doi.org/10.1080/15248372.2019.1693375
• Paz, Y., Orlitsky, T., Roth-Hanania, R., Zahn-Waxler, C., & Davidov, M. (2021). Predicting externalizing behavior in toddlerhood from early individual differences in empathy. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 62(1), 66–74. https://doi.org/10.1111/jcpp.13247
• Pouw, L. B., Rieffe, C., Oosterveld, P., Huskens, B., & Stockmann, L. (2013). Reactive/proactive aggression and affective/cognitive empathy in children with ASD. Research in Developmental Disabilities, 34(4), 1256–1266. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2012.12.022
• Qian, G., Du, Y., Liu, C., Han, R., & Luo, L. (2021). Are second-born children more empathetic than only children? A study on empathy development of Chinese preschoolers. Early Education and Development, 33(3), 369–374. https://doi.org/10.1080/10409289.2021.1970428
• Reid, C., Davis, H., Horlin, C., Anderson, M., Baughman, N., & Campbell, C. (2012). The Kids’ Empathic Development Scale (KEDS): A multi-dimensional measure of empathy in primary school-aged children. British Journal of Developmental Psychology, 31(2), 231–256. https://doi.org/10.1111/bjdp.12002
• Revesz, A. (2012). Working memory and the observed effectiveness of recasts on different L2 outcome measures. Language Learning, 62(1), 93–132. https://doi.org/10.1111/j.1467-9922.2011.00690.x
• Robinson, J. P., Shaver, P. R., & Wrightsman, L. S. (1991). Criteria for scale selection and evaluation in measure of personality and social psychological attitutudes. California Academic.
• Rogers C. R. (1975). Empatik olmak değeri anlaşılmamış bir varoluş şeklidir (F. Akkoyun, Çev.). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 16(1), 103–124.
• Simon, P., & Nader-Grosbois, N. (2023). Empathy in preschoolers: Exploring profiles and age - and gender-related differences. Children (Basel), 10(12), 1869. https://doi.org/10.3390%2Fchildren10121869
• Smith, A. (2020). Empathy in infancy: Factors affecting empathy in pre-school children [Unpublished master’s thesis]. Dublin Business School.
• Smith, V. E., & Kulikowich, M. J. (2004). An application of generalizability theory and many facet Rasch measurement using a complex problem-solving skills assessment. Educational and Psychological Measurement, 64(4), 617–639. https://doi.org/10.1177/0013164404263876
• Soenens, B., Duriez, B., Vansteenkiste, M., & Goossens, L. (2007). The intergenerational transmission of empathy-related responding in adolescence: The role of maternal support. Personality and Social Psychology Bulletin, 33(3), 299–311. https://doi.org/10.1177/0146167206296300
• Spataro, P., Calabro, M., & Longobardi, E. (2020). Prosocial behavior mediates the relation between empathy and aggression in primary school children. European Journal of Developmental Psychology, 17(5), 727–745. https://doi.org/10.1080/17405629.2020.1731467
• Stern, J. A., & Cassidy, J. (2018). Empathy from infancy to adolescence: An attachment perspective on the development of individual differences. Developmental Review, 47(1), 1–22. https://doi.org/10.1016/j.dr.2017.09.002
• Strayer, J. (1980). A naturalistic study of empathic behaviors and their relations to affective states and perspective taking skills in preschool children. Child Development, 51(3), 815–822. https://doi.org/10.2307/1129469
• Strayer, J., & Fraser, S. (2004). Children’s anger, emotional expressiveness, and empathy: Relations with parents’ empathy, emotional expressiveness, and parenting practices. Social Development, 13(2), 229–254. https://doi.org/10.1111/j.1467-9507.2004.000265.x
• Strayer, J., & Roberts, W. L. (2004). Empathy and observed anger and aggression in five-year-olds. Social Development, 13(1), 1–13. https://doi.org/10.1111/j.1467-9507.2004.00254.x
• Şen, B. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının duygusal zekâ düzeyleri ile akran ilişkileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Taner Derman, M., Türen, Ş., & Buntürk, T. (2020). Okul öncesi çocukların empati bölümleri ile annelerinin ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 4(3), 336–368. https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.1967202042188
• Türnüklü, A. (2004). Okullarda sosyal ve duygusal öğrenme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 37(1), 136–157.
• Ulutaş, İ. (2005). Anasınıfına devam eden altı yaş çocuklarının duygusal zekâlarına duygusal zekâ eğitiminin etkisinin incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• van den Bos, W., van Dijk, E., Westenberg, M., Rombouts, S. A. R. B., & Crone, E. A. (2011). Changing brains, changing perspectives: The neurocognitive development of reciprocity. Psychological Science, 22(1), 60–70. http://dx.doi.org/doi:10.1177/0956797610391102
• Wang, M., Wang, J., Deng, X., & Chen, W. (2019). Why are empathic children more liked by peers? The mediating roles of prosocial and aggressive behaviors. Personality and Individual Differences, 144(1), 19–23. https://doi.org/10.1016/j.paid.2019.02.029
• Wispe, L. (1990). History of the concept of empahty. In N. Eisenberg & J. Strayer (Eds.), Empathy and its development (pp. 17-37). Cambridge University.
• Wright, B. D., & Stone, M. H. (1979). Best test design. Mesa.
• Zajdel, R. T., Bloom, J. M., Fireman, G., & Larsen, J. T. (2013). Children's understanding and experience of mixed emotions: The roles of age, gender, and empathy. The Journal of Genetic Psychology: Research and Theory on Human Development, 174(5), 582–603. https://doi.org/10.1080/00221325.2012.732125