Siyer İlmi Açısından Sahâbe Nesli Ṣaḥîfelerinin Oluşum Süreci ve Mahiyeti

Yıl 2023, , 706 - 725, 15.12.2023

Yunus Akyürek

https://doi.org/10.18505/cuid.1326558

Öz

Ṣaḥîfe, Arap toplumunda Cahiliye döneminden itibaren bilinen ve yaygın olarak kullanılan bir kavramdır. Müslümanlar açısından Mekke döneminde vahiy dışında ṣaḥîfe kullanma ihtiyacı olmadığı söylenebilir. Ancak bu durum Medine’de bir şehir devleti tesis edilmesiyle büyük bir ivme kazanmış; Hz. Peygamber, kâtiplerine bu bağlamda dinî, siyasi, idarî, diplomatik, sosyal ve ekonomik hayata dair çok sayıda yazı yazdırmıştır. Sahâbe neslinin, bunlardan bağımsız olarak Hz. Peygamber’in sağlığında ya da vefatı sonrasında onun gazveleri, seriyyeleri ve genel anlamda sîretine yönelik notlar tuttuğu bilinmektedir. Bazı sahâbîler kayda alma noktasında talebe ve kölelerinden istifade etmişlerdir. Bazen de tâbiîn kuşağından bir talebe, bir ya da daha fazla sahâbîden dinlediği rivayetleri kaydetmiş; böylece ilgili sahâbînin ilmî birikimini birebir yansıtan bir ṣaḥîfe ortaya koymuştur. Ṣaḥîfelerin bazılarında iman, ahlak, fıkıh ve fıkhın ibadetler dışında kalan kısmı gibi çeşitli konuların ele alındığı, bazı ṣaḥîfelerde ise meġāzî gibi belli bir konu üzerinde yoğunlaşıldığı görülmektedir. Çoğu ṣaḥîfede ana tema olarak meġāzîye ağırlık verilmesi ise Medine döneminde gerçekleşen yoğun askerî faaliyetlerin bir yansıması ve Eyyâmü’l-Arab anlatımı geleneğinin İslâm toplumundaki iz düşümü olarak değerlendirilebilir. Ṣaḥîfelerden mülhem rivayetlerin hadis mecmualarında Kitâbü’l-Meġāzî başlığı altında toplanmasını da aynı bağlamda düşünmek mümkündür. Birbirinden bağımsız kişilerin tuttukları notlar olan ṣaḥîfeler, bir sistematik ve kronolojiden yoksun oldukları için sadece bunlara dayanılarak bir siyer inşası mümkün olmamıştır. Bununla birlikte belge niteliği taşımaları ve genel hatlarıyla bir usul üzere rivayet edilmeleri sebebiyle ilk siyer eserlerine birincil derecede kaynaklık ettikleri bir gerçektir. Sahâbe ṣaḥîfeleri kendilerinden sonra çocuklarına ve torunlarına tevarüs etmiştir. Bu yeni nesil, bu yazılı malzemeyi halihazırda hayatta olan sahâbîler ve Medine halkından aldıkları bilgilerle geliştirmiştir. Yine onların, ṣaḥîfelerde geçen rivayetleri aile ve yakın çevreleri ile tâbiîn kuşağı ilim meraklılarına tedris ettikleri bilinmektedir. Ṣaḥîfeler orijinal haliyle günümüze kadar ulaşamamışsa da miras bırakıldıkları sahâbe çocukları, torunları ve ilim ehli vasıtasıyla süreç içerisinde meşhur hadis mecmualarında yer almışlar ve meġāzî başta olmak üzere çeşitli başlıklar altında okuyucunun istifadesine sunulmuşlardır. Ṣaḥîfeler, kendilerinden istifade ettiği anlaşılan Ebân b. Osman’ın güvendiği kimselere tashih ettirdiği siyere dair notları ile küçük hacimli bir kitapçık (risale) boyutu kazanmış; sahâbeden doğrudan rivayette bulunan ‘Urve b. ez-Zübeyr’in ve birçok ṣaḥîfeden faydalanan Zührî’nin günümüze ulaşamayan meġāzîleri ile telif bir eser vücuda getirecek boyutlara ulaşmıştır. Bilinen ilk siyer eserlerinde yer alan hacimli ṣaḥîfelere ve daha küçük çaplı olanlarına araştırmada yer yer işaret edilmiştir. Çalışma, siyer ilmi açısından ṣaḥîfelerin oluşum süreci ve mahiyeti ile sınırlandırılmıştır. Birinci el kaynak değeri taşıyan ve çoğu hadis mecmualarında yer alan bu yazılı malzemelerin, ilk dönem siyer eserlerine kaynaklık etme ve siyer ilminin teşekkülü noktasındaki katkıları ise bundan sonra yapılacak akademik çalışmalarla ortaya konulabilir.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Meġāzî, Ṣaḥîfe, Kitâb, Nüsḫa

The Formation Process and Nature of Sirah's Companions Generation Codexes

Öz

Abstract: The generation of companions who played a key part in writing the revelation continued this responsibility in maintaining the Sunnah and translating it to some extent. Since the Sunnah is the secondary source of religion, this activity of theirs is of great importance. In this regard, the fact that some of the companions documented the Sunnah when the Prophet was still alive or after his death yielded favorable outcomes in terms of Sirah science, which attempts to properly transmit his life from birth to death. In the research, the location of the written material, which was penned by the companions and identified as “codex” or “kitāb”, in the formation process of the science of Sirah will be tried to be revealed. Because the codexes, which include the majority of the narrations relating to the ghazwa and seriyyas, are among the most important sources used by Tabi'un era Sirah scholars. In the research, the principal sources of Sirah and Islamic History were taken as a basis, recent literature was scanned and academic works on the subject were benefited from. It is seen that the offspring of the companions developed the codex, who inherited from their dads or grandfathers, with the narrations they received from third parties. This is why the research briefly mentions these important contributions they made.

Anahtar Kelimeler

Sirah, al-Maghāzî, Codex, Kitāb, Version

Kaynakça

• ‘Abdürrezzâḳ, Ebû Bekr ‘Abdurrezzâḳ b. Hemmâm b. Nâfi‘ eṣ-Ṣan‘ânî el-Ḥimyerî. el-Muṣannef. thk. Habîburrahmân el-Azamî. 11 Cilt. Beyrut: y.y., 1403/1982.
• Anthony, Sean W. (ed.). The Expenditions an Early Biography of Muhammad by Ma‘mar ibn Râshid According to the Recension of ‘Abd al-Razzâq al-San‘ânî. New York: New York University Press, 2014.
• Aycan, İrfan – Sarıçam, İbrahim. “İslâm Tarihinin Kaynaklarıyla İlgili Problemler ve Çözümüne İlişkin Bazı Düşünceler: İslâmî İlimlerde Metodoloji: Usûl Mes’elesi”. Tartışmalı İlmî Toplantılar Dizisi: İslâmî İlimlerde Metodoloji (Usül) Mes’elesi. ed. İsmail Kurt – Seyit Ali Tüz. Ankara: Ensar Neşriyat, 2005.
• Aycan, İrfan, “Urve b. Zübeyr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/183-185. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Aydınlı, Abdullah, “Sahîfe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/522-523. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Ayik, Cenap. Hadis Risâlelerinin Siyer’e Kaynaklığı -Hicrî 150 Öncesi-. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• ‘Aynî, Ebû Muhammed Bedruddîn Maḥmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. ‘Umdetü’l-kārî şerḥu ṣaḥîḥ-i Buḫârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Belâẕürî, Ebü’l-Ḥasen Ahmed b. Yaḥyâ b. Câbir b. Dâvûd. Fütûḥu’l-büldân. Beyrut: Dârun ve Mektebetü’l-Hilâl, 1408/1987.
• Belâẕürî, Ebü’l-Ḥasen Ahmed b. Yaḥyâ b. Câbir b. Dâvûd. Ensâbü’l-eşrâf. thk. Süheyl Zükkâr – Riyâd ez-Ziriklî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1417/1996.
• Beyhaḳī, Ebû Bekir Ahmed b. el-Ḥüseyn b. Alî. Delâʾilü’n-nübüvve ve maʿrifetü aḥvâli ṣâḥibi’ş-şerîʿa. thk. Abdülmu‘tî Kal‘acî. 7 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1408/1987.
• Buḫârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. et-Târîḫu’l-kebîr. thk. Muhammed Abdülmuîd Han. 8 Cilt. Haydarabad: Dâiretü’l-Ma‘ârifi’l-Osmâniyye, ts.
• Buḫârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed b. Nâsır. 9 Cilt. b.y.: Dâru Davkı’n-Necât, 1422/2001.
• Çelik, Ali. “Kuran ve Sünnet’in Doğru Anlaşılmasında Sîret’in Önemi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3 (2003), 5–16.
• Demircan, Adnan (ed.). Bir Bilim Olarak Siyer ve Kaynakları. İstanbul: Siyer Yayınları, 2015.
• Derveze, Muhammed İzzet. Sîretü’r-Rasûl: Ṣuverun Muḳtebesetün mine’l-Ḳur’âni’l-Kerîm. Kahire: Matbaaü’l- İstikame, 1367/1984.
• Erul, Bünyamin. Siret Tedkikleri. Ankara: Otto Yayınları, 2013.
• Erul, Bünyamin. “Hadisçiler ile Tarihçilerin Tenkit Yöntemleri Üzerine (Tespitler, Tenkitler, Teklifler)”. Siyer Araştırmaları Dergisi 7 (2020), 27–62.
• Fayda, Mustafa. “Siyer Sahasındaki İlk Telif Çalışmaları”. Uluslararası Birinci İslam Araştırmaları Sempozyumu. ed. Ömer Yiğitbaşı. 357-368. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 1985.
• Fayda, Mustafa. “Siyer ve Megāzî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/319-324. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Fayda, Mustafa. “Allah’ın Emriyle Siyer Başlar: Siyer Yazımında İlkler”. ed. Levent Öztürk. İstanbul: Siyer Yayınları, 2022.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kūb b. Muhammed. el-Ḳāmûsü’l-muḥîṭ. thk. Muhammed Nu‘aym. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1426/2005.
• Günaltay, Şemseddin. İslam Tarihinin Kaynakları: Tarih ve Müverrihler. İstanbul: Endülüs Yayınları, 1991
• Ḥalîl b. Aḥmed b. Amr b. Temîm el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-‘Ayn. thk. Abdülhamid Hindavi. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kitâbi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Ḫaṭîb el-Baġdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. Taḳyîdü’l-‘ilm. Beyrut: İhyâü’s-Sünneti’n-Nebeviyye, ts.
• Hemmâm b. Münebbih b. Kâmil es-San‘ânî. Ṣaḥîfetü Hemmâm b. Münebbih. thk. Ali Hasen Abdülhamid. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1407/1987.
• Herevî, Ebû Ubeyd Ahmed b. Muhammed b. Muhammed el-Bâşânî. el-Ġarîbeyn fi’l-Ḳurʾân ve’l-ḥadîs̱. thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü Nezzâr, 1999/1419.
• Hizmetli, Sabri. İslâm Tarihçiliği Üzerine. Ankara: Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.
• İbn ‘Abdirabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. ‘Abdirabbih b. Habîb el-Kurtubî el-Endelüsî. el-‘İḳdü’l-ferîd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404/1984.
• İbn ‘Asâkir, Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşḳī eş-Şâmî. Târîḫu medîneti Dımaşḳ. thk. Amr b. Garâme el-Amrî. 80 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Ebî Ḫayseme, Ebû Bekr Ahmed b. Ebî Ḫayseme Züheyr b. Harb. et-Târiḫu’l-kebîr (Târiḫ İbn Ebî Ḫayseme). thk. Salah b. Fethi Hilal. 2 Cilt. Kahire: el-Fârûku’l-Hadisiyye, 1427/2006.
• İbn Ḥacer, Ebü’l-Fażl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-‘Asḳalânî. Fetḥu’l-bârî şerḥu ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379/1959.
• İbn Ḥacer, Ebü’l-Fażl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-‘Asḳalânî. el-İṣâbe fî temyîzi’s-ṣaḥâbe. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1412/1992.
• İbn Ḥacer, Ebü’l-Fażl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-‘Asḳalânî. Lisânü’l-mîzân. thk. Abdülfettâh Ebû Ğudde. 10 Cilt. Ankara, 1423/2002.
• İbn Ḥanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Ḥanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. Müsned el-İmâm Ahmed b. Ḥanbel. thk. Şuayb el-Arnavût – Âdil Mürşid. 45 Cilt. Kahire: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• İbn Ḥibbân, Ebû Ḥâtim Muhammed b. Ḥibbân b. Ahmed el-Büstî. es-Sikât. thk. Muhammed Abdülmuîd Han. 9 Cilt. Haydarabad: Dâiretü’l-Ma‘ârifi’l-Osmâniyye, 1393/1973.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Ḥimyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî. es-Sîretü’n-Nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekâ vd. 2 Cilt. Mısır: Şeriketü Mektebe ve Matbaatü Mustafa, 1375/1955.
• İbn İsḥâk, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsḥâk b. Yesâr b. Hıyâr el-Muṭṭalibî el-Kureşî el-Medenî. Kitâbü’s-Siyer ve’l-meġāzî. thk. Süheyl Zükkâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1398/1978.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ ‘İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Ḳaysî el-Kureşî el- Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî ed-Dımaşḳī eş-Şâfiî. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî. 21 Cilt. Mısır: Dâru Hicr, 1418/1997.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ ‘İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Ḳaysî el-Kureşî el- Busrâvî ed-Dımaşḳī eş-Şâfiî. Tefsîru’l-Ḳur’âni’l-‘azîm. thk. Muhammed Ḥüseyin Şemsüddîn. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1419/1998.
• İbn Manẓûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânu’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414/1993.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. Ṭabaḳātü’l-kübrâ. thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1388/1968.
• İbn Seyyidünnâs, Ebü’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Ya‘merî. ‘Uyûnü’l-eser fî fünûni’l-meġāzî ve’ş-şemâ’il ve’s-siyer. thk. İbrahim Muhammed Ramazan. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1414/1993.
• İbn Şihâb ez-Zührî. el-Meğâzî: İlk Dönem İslam Tarihinde Savaşlar. çev. Mehmet Nur Akdoğan. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Baġdâdî. el-Muntaẓam fî târîḫi’l- ümem ve’l-mülûk. thk. Muhammed Abdülkâdir ‘Atâ – Mustafa Abdülkâdir ‘Atâ. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1412/1992.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Ḥasen ‘İzzüddîn Ali b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Üsdü’l-ġābe fî ma‘rifeti’s-ṣaḥâbe. thk. Ali Muhammed Muavviz – Âdil Ahmed. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• İbnü’n-Nedîm, Ebü’l-Ferec Muhammed b. Ebî Ya‘kūb İshâk b. Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. çev. Ramazan Şeşen. İstanbul: Bilnet Matbaacılık ve Yayıncılık, 1440/2019.
• Kandemir, M. Yaşar, “Abdullah b. Amr b. Âs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/85-86. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Ḳâṣım b. Sellâm b. Miskîn el-Herevî. Kitâbü’l-Emvâl. thk. Seyyid b. Receb. Riyad: Dâru’l-Hedyi’n-Nebevî, 1428/2007.
• Ḳazvînî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî el-Hemedânî. Muʿcemü meḳāyîsi’l- luġa. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1399/1979.
• Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdilkebîr b. Muhammed el-Hasenî el-İdrîsî. et-Terâtîbü’l-idâriyye. thk. Abdullah el-Hâlidî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Erkam, ts.
• Ḳurṭubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Fehr. el-Câmi‘ li aḥkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el- Berdunî – İbrahim Atfîş. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1384/1964.
• M. Mustafâ el-A‘zamî. Dirâsât fi’l-hadîsi’n-nebevî ve târîḫu tedvînih. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1400/1980.
• M. Mustafâ el-A‘zamî. İlk Devir Hadis Edebiyatı. çev. Hulûsi Yavuz. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
• Ma‘mer b. Râşid el-Basrî es-San‘ânî. el-Câmi‘. thk. Habiburrahman el-A‘zamî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l- İslâmî, 1403/1983.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf. Tehẕîbü’l-kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avâd. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1980/1400.
• Muṭarrizî, Ebü’l-Feth Burhânüddîn Nâsır b. Abdisseyyid b. Alî el-Hârizmî. el-Muġrib fî tertîbi’l-Muʿrib. b.y.: Dâru’l- Kitâbi’l-‘Arabî, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuad el- Bâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1412/1991.
• Mûsâ b. ‘Ukbe. el-Meġāzî. thk. Muhammed Bâkşîş Ebû Mâlik. Agadir: y.y., 1415/1994.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. 9 Cilt. Halep, y.y., 1406/1986.
• Nüveyrî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb b. Muhammed el-Bekrî et-Teymî el-Kureşî en-. Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb. thk. Muhammed Cabir Abdu’l-Ân el-Hînî. 33 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütüb ve’l- Vesâ’ik el-Kavmiyye, 1423/2002.
• Oruçoğlu, İlhami. “Hz. Peygamber’in Aşırı Yüceltildiğine Dair İddiaların Analizi”. Social Sciences Studies Journal 5/40 (2019), 4029–4036. http://dx.doi.org/10.26449/sssj.1644
• Öz, Şaban. İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri. İstanbul: İsar Vakfı Yayınları, 2008.
• Öz, Şaban. Siyer’e Giriş. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 3. Basım, 2015.
• Öz, Şaban. “Siyer Literatürünün Güvenilirliği Problemi”. Journal of Islamic Research 29/1 (2018), 1–9.
• Öz, Şaban. Siyer Usulü. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2019.
• Özdemir, Mehmet. “Siyer Yazıcılığı Üzerine”. Milel ve Nihal 4/3 (2007), 129–162.
• Sezgin, Fuat. Arap-İslâm Bilimleri Tarihi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayıncılık, 2. Basım, 2015.
• Süheylî, Ebü’l-Ḳāsım Abdurrahmân b. Abdillâh b. Ahmed el-Has‘amî es-Süheylî el-Mâlekī. er-Ravżü’l-ünüf fî şerḥi’s-Sîreti’n-nebeviyye li’bni Hişâm. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1412/1991.
• Şâmî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf es-Sâlihî eş-Şâfiî. Sübülü’l-hüdâ ve’r-raşâd fî sîreti ḫayri’l-‘ıbâd: es-Sîretü’ş-Şâmiyye. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Ali Muhammed Muavviz. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1993.
• Şeşen, Ramazan. Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı. İstanbul: İsar Vakfı Yayınları, 1998.
• Şulul, Kasım. Ana Hatlarıyla Siyer-i Nebî. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014.
• Şulul, Kasım. Siyer Usûlü: Temel Terimler, Kaynaklar ve Meseleler. İstanbul: Siyer Yayınları, 3. Basım, 2021.
• Ṭaberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Târîḫu’r-rusül ve’l-mülûk. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Türâs, 1387/1967.
• ‘Urve b. ez-Zübeyr. Meġāzî Rasûlillâh li ‘Urve b. Zübeyr. thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî. Riyad: Mektebetü’l- Tertîbi’l-‘Arabî, 1401/1981.
• Vâḳıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâḳıd el-Eslemî el-Medenî. el-Meġāzî. thk. Marsden Cons. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-A‘lemî, 1409/1989.
• Ya‘kūb b. İbrâhîm b. Habîb b. Sa‘d el-Kûfî. el-Ḫarâc. thk. Tâhâ Abdürraûf Sa‘d – Sa‘d Hasen Muhammed. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, ts.
• Yılmaz, Muhammed. “Uydurma Hadis Nüshaları ve “Nüshatü Nübeyt b. Şerît” İsimli Uydurma Hadis Nüshasından Nakledilen Bazı Rivâyetlerin Değerlendirilmesi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2007), 1–26.
• Yiğit, İsmail. “Kur’ân ve Sîretü’n-Nebî”. Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları II: Tartışmalı İlmî Toplantılar Dizisi-34. ed. Bedreddin Çetiner. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2001.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtaẓâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el- Hüseynî. Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-ḳâmûs. 40 Cilt. b.y.: Dâru’l-Hidâye, ts.
• Ẕehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşḳī. Mîzânü’l- i‘tidâl fî naḳdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1382/1963.
• Ẕehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşḳī. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnavût. 25 Cilt. Dımaşḳ: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.
• Ẕehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşḳī. Târîḫu’l- İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîri ve’l-a‘lâm. thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmürî. 52 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kitâbi’l-‘Arabî, 1413/1993.
• Ẕehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşḳī. Tezkiratü’l-ḥuffâẓ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-İlmiyye, 1419/1998.
• Ẕehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşḳī. Tezhîbü tehzîbi’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Ganîm Abbâs Ganîm – Mecdî es-Seyyid Emin. 11 Cilt. Kahire: el-Fâruku’l- Hadîse, 1425/2004.
• Zübeyr b. Bekkâr b. Abdillâh el-Kureşî el-Esedî. el-Aḫbârü’l-muvaffaḳıyyât. thk. Sami Mekki el-Ani. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1416/1996.