Ortaçağ Filistin Tarihine Bir Yolculuk: Bir Arada Yaşam ve Çatışma

Yıl 2025, Cilt: 29 Sayı: 3, 87 - 108, 15.12.2025

Hüseyin Erkan Bedirhanoğlu

https://doi.org/10.18505/cuid.1744056

Öz

Filistin’in tarihi, özellikle Orta Çağ bağlamında, farklı topluluklarının ördüğü çok katmanlı kültürel dokunun karmaşık ve çok yönlü bir temsiliyle karakterize edilir. Bu dönem, bölge üzerinde derin bir etki bırakan dinamik ve karmaşık etkileşimleriyle öne çıkmaktadır. Tunç Çağı’ndan başlayarak Klasik Dönem ve Orta Çağ’a kadar uzanan süreçte Filistin, inançların ve dinlerin büyüleyici bir etkileşim alanı olmuş; zaman zaman uzlaşının, zaman zaman ise çatışmanın hüküm sürdüğü dönemlere sahne olmuştur. Bu karmaşık yapı, Roma yönetimiyle başlayıp ardından Bizans ve İslam imparatorluklarının etkisi altında devam etmiş; her biri bölgenin sosyo-kültürel ve politik dokusu üzerinde silinmez izler bırakmıştır. Bu makale, Filistin’in Orta Çağ’daki toplumsal, politik ve dinsel yapısını şekillendiren faktörlerin kesişim noktasını aydınlatmayı amaçlamaktadır. Çalışma, bölgenin tarihsel seyrini belirleyen iş birliği ve çatışma dinamiklerinin kalıcı mirasına ışık tutmaktadır. Disiplinler arası tarihsel bir yöntem benimsenmiş; yalnızca çatışma kronolojisi sunmakla kalmayıp nitel tarihsel analiz, metin eleştirisi ve bağlamsal yorumlamayı da içermektedir. Bununla birlikte, çalışma yoğun çatışma dönemlerini derinlemesine ele alarak bu olayların nedenlerini ve bölgesel gelişim üzerindeki sonuçlarını incelemiştir. Çeşitli birincil ve ikincil kaynaklara dayanan bu çalışma, Filistin’in Orta Çağ tarihini şekillendiren sosyo-politik ve ekonomik dinamiklerin karmaşık ağını titizlikle incelemiştir. Analiz, hem yerel hem de imparatorluk yönetimlerini kapsayan idari yapıların bölgedeki farklı topluluklar arasında iş birliğini nasıl teşvik ettiği ya da gerilimleri nasıl artırdığına dair ayrıntılı bir değerlendirmeyi de içermektedir. Ayrıca, Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam gibi dinî kurumların toplumsal ilişkiler, hukuk sistemleri ve kültürel normlar üzerindeki rolü de ayrıntılı biçimde incelenmiştir. Bu çalışma, Filistin’in Orta Çağ tarihinin yalnızca barış ve çatışma ikiliği üzerinden açıklanamayacağını ortaya koymaktadır. Aksine, inanç, güç ve zorunluluklarla şekillenen bir birlikte yaşama ve karşı karşıya gelme sürekliliği olarak anlaşılmalıdır. Birincil kronikler, dinî antlaşmalar ve arkeolojik bulguların disiplinler arası bir analiziyle, Müslümanlar, Hristiyanlar ve Yahudiler arasındaki iş birliği dönemlerinin istisnai değil, bölgenin tarihsel dokusunun ayrılmaz bir parçası olduğu ortaya konmuştur. Hac ekonomileri ve kutsal coğrafyaların paylaşımı gibi birlikte yaşamı sürdüren mekanizmalar, pragmatik yönetim anlayışının ve ekonomik karşılıklı bağımlılığın dinî ayrılıkları nasıl hafiflettiğini göstermektedir. Araştırmanın bulguları, Orta Çağ Filistin’inin sürekli bir savaş alanından ziyade dinamik bir kültürel kavşak işlevi gördüğünü göstermektedir. Bölgenin tarihsel deneyimi, farklı toplumların değişen politik ve dinî baskılar altında çoğulculuğu sürdürebilme kapasitesine dair kalıcı dersler sunmaktadır. Filistin’i Akdeniz ve İslam dünyası tarihi bağlamına yeniden konumlandıran bu çalışma, Orta Çağ’da dinler arası ilişkilerin ve kutsal coğrafyanın paylaşılan mirasının anlaşılmasına özgün bir katkı sağlamaktadır. Araştırma, Orta Çağ Filistin’ini teolojik dışlayıcılığın ortak yaşamın zorunluluklarıyla karşı karşıya geldiği bir “birlikte yaşama laboratuvarı” olarak değerlendirmektedir. Rakip inançların bir arada varlığı, bölgenin yüzyıllar boyunca kimliğini şekillendiren kalıcı bir kültürel direnç doğurmuştur. Bulgular, Kutsal Topraklar’ın mirasının yalnızca dinî kutsallığında değil, aynı zamanda yoğun politik ve ideolojik baskılara rağmen çoğulculuğu sürdürebilme gücünde yattığını vurgulamaktadır. Filistin’i Akdeniz tarihi ağları içinde konumlandıran bu araştırma, bölgeyi bölünmüş bir sınırdan ziyade bağlantı sağlayan bir merkez olarak yeniden yorumlamakta ve Orta Çağ dünyasını şekillendiren inanç ile diplomasi arasındaki hassas dengeye kalıcı bir tanıklık sunmaktadır. Bu çalışma, aynı kutsal mekânda farklı inanç topluluklarının nasıl etkileşime girdiğini, rekabet ettiğini ve bir arada yaşadığını göstererek dinî birlikte yaşamın modern kavrayışlarını besleyen tarihsel bir miras ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Orta Çağ , Filistin , Çatışma , İslam Tarihi , Kutsal Mekân

A Journey to the Medieval History of Palestine: Coexistence and Conflict

Öz

The history of Palestine is characterized by a multifaceted and intricate representation of the diverse cultural tapestry woven by its various inhabitants, particularly within its medieval context, a period distinguished by complex and dynamic interactions that have exerted a profound influence on this pivotal region. From the Late Bronze Age, spanning through the Classical Era, and into the medieval period, Palestine constituted the locus of a captivating interplay of faiths and religions, marked by alternating periods of both concord and discord. This intricate pattern persisted throughout the successive epochs of Roman rule and the subsequent influence of the Islamic and Byzantine Empires, each of which left an indelible mark on the region's socio-cultural and political landscape. This article aims to elucidate the confluence of social, political, and religious factors that collectively shaped the medieval landscape of Palestine, shedding light on the enduring legacy of both cooperation and strife that has characterized its historical trajectory. Following an interdisciplinary historical methodology, the narrative extended beyond a mere chronicle of conflicts to also encompass qualitative historical analysis, textual criticism, and contextual interpretation. Conversely, the methodology delved into moments of intense conflict, examining the underlying causes and ramifications of these episodes on the region's development. Drawing upon a comprehensive array of primary and secondary sources, the study meticulously investigated the intricate web of socio-political and economic dynamics that governed the medieval history of Palestine. The analysis extended to a detailed examination of the influence of governance structures, encompassing both local and imperial administration, and how these structures either fostered cooperation or exacerbated tensions among the region's diverse communities. Furthermore, the role of religious institutions, including Judaism, Christianity, and Islam, in shaping social relations, legal frameworks, and cultural norms was scrutinized. To that end, this research has demonstrated that the medieval history of Palestine cannot be confined to a binary framework of peace and conflict. Rather, it must be understood as a continuum of coexistence and confrontation shaped by faith, power, and necessity. Through an interdisciplinary examination of primary chronicles, religious covenants, and archaeological evidence, the study revealed that periods of cooperation among Muslims, Christians, and Jews were not exceptional but integral to the region’s historical fabric. The mechanisms that sustained coexistence, such as pilgrimage economies and shared sacred geographies, illustrate how pragmatic governance and economic interdependence often mitigated religious divisions. The research concluded that medieval Palestine functioned as a dynamic cultural crossroads rather than a perpetual battlefield. Its historical experience offers enduring lessons on the capacity of diverse societies to sustain pluralism under shifting political and religious pressures. By repositioning Palestine within the broader context of Mediterranean and Islamic world history, this study contributes an original perspective to the understanding of intercommunal relations and the shared heritage of sacred geography in the medieval era. The study argues that medieval Palestine must be understood as a living laboratory of coexistence, a land where theological exclusivity confronted the realities of shared survival. The coexistence of rival faiths generated an enduring cultural resilience that would shape the region’s identity for centuries. The findings emphasize that the Holy Land’s legacy lies in its religious sanctity and in its ability to sustain pluralism under immense political and ideological pressure. By situating Palestine within the broader networks of Mediterranean history, this research presents a reinterpretation of the region as a connective hub rather than a divided frontier and an enduring testament to the intricate balance between devotion and diplomacy that shaped the medieval world. It contributes to the understanding of how faith communities interacted, competed, and coexisted within the same sacred landscape, leaving behind a legacy that continues to inform modern conceptions of religious coexistence.

Anahtar Kelimeler

Medieval , Palestine , Conflict , Islamic History , Sacred Place

Kaynakça

• Armstrong, Karen. Jerusalem: One City, Three Faiths. New York: Ballantine Books, 1997.
• Avni, Gideon. “The Persian Conquest of Jerusalem (614 C.E.) - An Archaeological Assessment”. Bulletin of the American Schools of Oriental Research 357 (2010), 35-48. https://doi.org/10.1086/BASOR27805159.
• Balādhurī, Ahmad. Ansāb Al-Ashrāf. Jerusalem: Hebrew University Press, 1938.
• Balādhurī, Ahmad. Kitāb Futūh al-Buldān. Leiden: Leiden University Press, 1866.
• Brett, Michael. The Fatimid Empire (The Edinburgh History of the Islamic Empires). Edinburgh: Edinburgh University Press, 2001.
• Caruso, Carmen. “Sixteenth Century Jerusalem: A Model of Coexistence?” The Jerusalem Quarterly 33 (2007), 33-52.
• Cohen, Mark. Under Crescent and Cross: The Jews in the Middle Ages. Princeton: Princeton University Press, 1995.
• Crown, Alan. The Samaritans. Tübingen: Mohr Siebeck, 1989.
• Di Montepeloso, Pietro. Croniche ovvero Annali di Terra Santa del P. Pietro Verniero di Montepeloso: (1632-1637). Quaracchi: Collegio di S. Bonaventura, 1929.
• Ehrlich, Michael. “The Jewish Communities of Safed and Jerusalem during the Fourteenth Century”. Journal of the Royal Asiatic Society (JRAS) 3 (2021), 711-720. https://doi.org/10.1017/S1356186319000506.
• Elad, Amikam. Medieval Jerusalem and Islamic Worship: Holy Places, Ceremonies, Pilgrimage. Leiden: Brill, 1995.
• Elad, Amikam. The Coastal Cities of Palestine During the Early Middle Ages. The Jerusalem Cathedra 2, 1982.
• Ellenblum, Ronnie Shagrir, Iris. In Laudem Hierosolymitani: Studies in Crusades and Medieval Culture in Honour of Benjamin Z. Kedar. Michigan: University of Michigan, 2007.
• Fattal, Antoine. Le statut légal des non-musulmans en pays d'Islam. Beirut: Imprimerie Catholique, 1958.
• Fortescue, Adrian. Jerusalem (A.D. 71-1099). New York: Robert Appleton Company, 1910.
• Gil, Moshe. A History of Palestine, 634-1099. Cambridge: Cambridge University Press, 1997.
• Gilbert‎, Martin. The Jews in the Twentieth Century: An Illustrated History. New York City: Schocken, 1992.
• Golubovich, Girolamo. Biblioteca bio-bibliografica della Terra Santa e dell’Oriente Francescano. Quaracchi: Collegio S. Bonaventura, 1936.
• Grabbe, Lester. Ancient Israel: What Do We Know and How Do We Know It? Bloomsbury: T&T Clark, 2007.
• Harley, J. B., Woodward, David (ed.). The History of Cartography. Volume 2.1: Cartography in the Traditional Islamic and South Asian Societies. Chicago: The University of Chicago Press, 1992.
• Harris, Marvin. “History and Significance of the Emic/Etic Distinction”. Annual Review of Anthropology 5/1 (1976), 329-350. https://doi.org/10.1146/annurev.an.05.100176.001553.
• Honigmann, Ernst. Le Couvent de Barsauma et le Patriarcat Jacobite. California: University of California, Secretariat du Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, 1954.
• Ibn Asakir, Ali. Tārīkh madīnat Dimashq. Beirut: Darü'l-Kütüb al-ʿIlmiyya, 2012.
• Idrisi, De Geographia Universali: Kitab Nuzhat al-Mushtaq fi Dhikr al-Amsar wa-al-Aqtar wa-al-Buldan wa-al-Juzur wa-al-Madain wa-al-Afaq [The Book of Pleasant Journeys into Faraway Lands]. Rome: Medici Oriental Press, 1592.
• Khull, Ferdinand. Zweier deutscher Ordensleute Pilgerfahrten nach Jerusalem in den Jahren 1333 und 1346. Munich: Graz, 1895.
• Kiperwasser, Reuven and Ruzer, Serge. "Cleansing the Sacred Space: The Holy Land and Its Inhabitants in the Pilgrimage Narrative of Barsauma". The Wandering Holy Man. The Life of Barsauma, Christian Asceticism, and Religious Conflict in Late Antique Palestine, auth. Johannes Hahn and Volker-Lorenz Menze. 104-120. Oakland, 2020.
• Krämer, Gudrun. A History of Palestine: From the Ottoman Conquest to the Founding of the State of Israel. Princeton: Princeton University Press, 2008.
• Krey, August. The First Crusade: The Accounts of Eyewitnesses and Participants. New Jersey: Evolution Publishing & Manufacturing, 1921.
• Lewis, Bernard. “Palestine: On the History and Geography of a Name". The International History Review 2/1 (1980), 1-12. https://doi.org/10.1080/07075332.1980.9640202.
• Lewis, Bernard. Islam in History: Ideas, People, and Events in the Middle East. Chicago: Open Court, 2011.
• Lewis, Bernard. The Middle East: A Brief History of the Last 2,000 Years. New York: Scribner, 2003.
• Magness, Jodi. The Archaeology of the Holy Land: From the Destruction of Solomon’s Temple to the Muslim Conquest. Cambridge: Cambridge University Press, 2011.
• Maqrīzī, El-mawâʿiz Wa'l-ʿtibâr fî Dhikr El-khitat Wa'l-âthâr. Beirut: Darü'l-Kütüb al-ʿIlmiyya, 1967.
• Marcus, Jacob. The Jew in the Medieval World: A Sourcebook, 315-1791. New York: Hebrew Union College Press, 1990.
• Masalha, Nur. Palestine: A Four Thousand Year History. London: Zed Books Ltd, 2018.
• Milson, David. Art and Architecture of the Synagogue in Late Antique Palestine: In the Shadow of the Church. Leiden: Brill, Ancient Judaism and Early Christianity, 2007.
• Mitchell, Stephen. A History of the Later Roman Empire, AD 284-641. New Jersey: John Wiley & Sons, 2014.
• Öztürk, Bülent. “Social Layers in Istanbul in Roman-Byzantine Period”. History of Istanbul, 4 (2019), 5-10. https://istanbultarihi.ist/467-social-layers-in-istanbul-in-roman-byzantine-period.
• Patrich, Joseph. The Sabaite Heritage in the Orthodox Church from the Fifth Century to the Present. Leuven: Peeters Publishers, 2001.
• Peters, Francis. Jerusalem: The Holy City in the Eyes of Chroniclers, Visitors, Pilgrims, and Prophets from the Days of Abraham to the Beginnings of Modern Times. Princeton: Princeton University Press, 1985.
• Piccirillo, Michele. La Custodia di Terra Santa e l'Europa: I Rapporti Politici e L'attività Culturale dei Francescani in Medio Oriente. Roma: Il Veltro, 1983.
• Prawer, Joshua. The History of the Jews in the Latin Kingdom of Jerusalem. Oxford: Oxford University Press, 1988.
• Pringle, Denys. The Churches of the Crusader Kingdom of Jerusalem: A Corpus. Cambridge: Cambridge University Press, 1993.
• Ragheb, Fadi. “Sharing the Holy Land: Islamic Pilgrimage to Christian Holy Sites in Jerusalem during the Late Medieval and Early Modern Periods”. Jerusalem Quarterly 95 (2023), 61-99. https://doi.org/10.70190/jq.I95.p69.
• Riley‐Smith, Jonathan. The First Crusaders 1095‐1131. Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
• Rozenberg, Silvia. Knights of the Holy Land: The Crusader Kingdom of Jerusalem. Jerusalem: The Israel Museum, 1999.
• Röhricht, Reinhold. “Le pèlerinage du moine augustin Jacques de Vérone”, Revue de l’Orient Latin, 3 (1895), 224. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k220817b/f157.
• Schäfer, Peter. The History of the Jews in the Greco-Roman World. London: Psychology Press, 2003.
• Schwartz, Joshua. Jews and Christians in Roman-Byzantine Palestine: History, Daily Life and Material Culture. Lausanne: Peter Lang AG, Internationaler Verlag der Wissenschaften, 2018.
• Scott, Samuel. History of the Moorish Empire in Europe. London: J. B. Lippincott, 1904.
• Serino, Francesco. Croniche o Annali di Terra Santa. Quaracchi: Collegio di S. Bonaventura, 1939.
• Shepard, Jonathan. “Holy Land, Lost Lands, Realpolitik. Imperial Byzantine Thinking about Syria and Palestine in the Later 10th and 11th Centuries”. Al-Qantara 33/2 (2013), 505-545. https://doi.org/10.3989/alqantara.2012.007.
• Strauss, Barry. “Jewish Roots in the Land of Israel/Palestine: An Essay from The Caravan Notebook”. Hoover Institution. Access 03 November 2025, 1-8. https://www.hoover.org/research/jewish-roots-land-israelpalestine.
• Tabarī, Muhammad. Târîhu'l-ümem ve'l-mülûk. Leiden: Leiden University Press, 1885.
• Taxel, Itamar. “The Olive Oil Economy of Byzantine and Early Islamic Palestine: Some Critical Notes”. Liber Annuus 63 (2013), 361-394. https://doi.org/10.1484/J.LA.5.105603.
• Taxel, Itamar. Twenty Four - The Social Archaeology of the Southern Levant in the Byzantine Period: Rethinking the Material Evidence. Cambridge: Cambridge University Press, 2018.
• Waterson, James. The Knights of Islam: The Wars of the Mamluks. London: Greenhill Books/Lionel Leventhal, 2006.
• Yaʿqubi, Abu Abbas. Kitāb al-Buldān. Leiden: Leiden University Press, 1860.