Öz
After
receiving the divine authorization from Allah to openly notify people of Islam,
the Messenger of Allah started to publicly to invite the people of Mecca to
Islam. Idolaters however felt heavy
shame to give up the faith of their ancestors, and the pagans did not accept
the Prophet's invitation to Islam. They applied various pressures to the
Messenger of Allah and the believers to renounce the cause of Islam. When
the animosity against the new Muslims became intolerable, Almighty Allah gave
permission to immigrate, first to Habasha and then to Medina. Some of the
companions of the Prophet periodically immigrated to Habasha and then to
Medina. In the sources that have survived to the present day, poets (ṣaḥāba: companion of the Prophet
Muhammad peace be upon him) reflect the events experienced during the
immigration to Medina and the intensity of emotions they felt during the holy
journey. These poets demonstrate in their writings a sense of elation and
pride, having followed the Prophet's favorable advice to immigrate to Medina
and portend that their religion will be strengthened in Medina by their presence.
Their poems in terms of style are more focused on unscripted, or spontaneous
feelings, a style of pauses to give harmony between the shorter verses, unlike
long poetic tradition in the period of ignorance (Jāhiliyya).
Summary: The Messenger of Allah comes into the world of Mecca, where injustice and
distorted belief forms prevail, and when he is forty years old, he is
commissioned as a prophet by Allah Almighty. Considering the possibility that
the Islamic invitation will not be accepted and welcomed by the pagan Arabs in
Mecca, the Prophet tries to spread his cause among the people only he has
trusted for three years. When revelation regarding publicly conveying Islam
came, the Prophet begins to openly invite the people of Mecca to Islam. Since
leaving the beliefs that are patrimonies preponderated the pagans, they started
oppressing the Prophet and the believers. When the pressure exerted by the
pagans exceeded the limit of tolerance, the Prophet advised the Ṣaḥāba for the
temporary migration to Abyssinia. Some Muslims in need of protection followed
the advice of the Messenger of Allah, and they migrated to Abyssinia.
In the
meantime, the Prophet was under the protection of his uncle Abū Ṭālib. After
the death of Abū Ṭālib, the pressure on the Prophet increased day by day.
Moreover, it was even planned by the pagans to have them eradicated through
conspiring against them. The Prophet, who understood that he cannot convey
Islam in Mecca, went to Tāif to describe his case. The Prophet, however, faced
a harsh reaction in Tāif and was forced to return to Mecca.
In the
meantime, the people of Medina were in search of a leader to eliminate the mess
in consequence of wars and instability with Jews on the one hand and among each
other on the other hand.
The Prophet
came to Mecca in the Ḥājj (pilgrimage)
season and also presented the religion of Islam to groups from Medina People
who perceived that the Prophet has the features to overcome the disasters
between them, they pledge allegiance to the Prophet through the agreements
known as Bay‘a al-‘Aqaba in the
region called al-‘Aqaba, respectively
as Bay‘a al-‘Aqaba I and II. In this
way, the city of Medina became ready to welcome the immigrants and to be a base
of the Islamic religion that will open up to the world.
Almighty
Allah is first allowed to Ṣaḥāba and then to Prophet to migrate to Medina and
with migration of Prophet to Medina, a significant breakthrough was achieved in
the history of Islam.
Since
the issue of the migration to Medina corresponds to the early period of Islam,
the sources of poetry reflected the migration of the Ṣaḥāba to Medina are few
in number. Relevant texts in the available sources can be found consist of five
articles as, three of them belong to Abū Aḥmad b. Jaḥsh, the fourth
belongs to Bujaid b. 'Imran al-Huzâ'î'e and the last one belongs to an unknown
poet. Because of his connection to the
hegira, a verse pursuant to idolater poet Utbe b. Rabî‘a was also included in the subject.
In
related poem texts, it is seen that the Ṣaḥābahs poets had prided themselves on
the fact that they followed the advice made by the Messenger of Allah on his
way to hegira to Medina and they tried to reflect the intensity of emotions
they experienced in the face of the developments that occurred since the first
moments of the movement of emigration to the poems.
Determined
to migrate to Medina in order to strengthen the Islamic invitation, the poet
Abū Aḥmad reflected the self-confidence of walking on the right way.
Abū Aḥmad promised the Messenger of Allah that he will migrate to Medina
and he was faithful to his word. Abū Aḥmad tried to resolve his concerns
of his wife Umm Aḥmad that they might be harmed by the polytheists if they
migrate to Medina and emphasized that they migrate to Medina in order to
strengthen the God Almighty against superstitions.
Undoubtedly,
the concerns of Umm Aḥmad in this context give clues about the dimensions of
mobbing, oppression and torture policies applied to Muslims in Mecca.
Abū Aḥmad
and his associates were full of belief that Almighty Allah will meet their
expectations as they migrate to Medina in line with the recommendations of the
Prophet. In this respect, the poet turns a deaf ear to the advice of many men,
women and friends to not to leave Mecca environment that he was born and grew
up in and the memories that adorns his inner life shaped.
The
poet also points to the importance of the fellowship of Islam, rather than the
spirit of Jāhiliyya As a matter of fact, because of tribal chauvinism, the poet
called for the termination of hostilities in the past and convinced those
around him to follow the call. In this respect, the poet is in peace with the
fact that the family members will also have the blessings waiting for those who
migrate for Allah. According to the poet, the idolaters who favored blasphemy
and who opposed Muslims, deserved the wrath of Allah. Even if there are blood
ties with the Muslims, the idolaters who favor the blasphemy and opposed the
Muslims are frustrated.
In
another poem, the poet also boasts Ghanm family, of whom he was a member,
because they had fulfilled the promise they had given to the Prophet, that they
would migrate to Medina. According to the poet, the Ghanm family is essentially
loyal to the Prophet. As a matter of fact, the Ghanm family, which once
occupied Mecca and lived off in Mecca, left the lands they lived in for Allah
and migrated to Medina in groups of single and two in order to strengthen the
invitation to Islam.
Poet
Bujaid b. ʿImrān al-Khuāz‘i boasts about the fact that Khuzā'a tribe, of which
he was a member, that is the lower tribe of the Kaʿb sons, supported the
Prophet and some of his people migrated to Medina in his verses. In fact,
according to the poet, the members of the Khuzā'a tribe trotted off to the
Medina on the advice of the Prophet without wasting any time. Moreover, due to
the agreement between the Khuzā'a tribe, who played a key role in the reasons
causing conquest of Mecca, and the Prophet, Mecca was conquered and Mecca skies
were cleaned from idolatry mist. The Khuzā'a tribe was instrumental owing to
their admirable attitude in the conquest of Mecca and the Prophet to gain
strength, despite the idolaters who once forced the Prophet to leave Mecca.
In the
verses of the unidentified poet, it is seen that the names of the eight Ṣaḥāba
who were subjected to oppression in the most troubled early periods of Islam,
who left their homeland for Allah, migrated to Abyssinia or Medina and were
heralded to enter heaven were mentioned. According to an unidentified poet, it
is not possible for anyone to reach the rankings of these eight people due to
the beautiful actions they performed.
In the
last poem text, it is seen that the poet Abū Aḥmad was dissatisfied with
the confiscation and sale of his house by Abū Sufyān when he
emigrated to Medina. In the verses, the poet likens his home being unjustly
confiscated by Abū Sufyān to a hunter holding the dove he seized
tightly and he emphasizes that he will get his due in the afterlife from
Abū Sufyān.
The
poetry texts bearing the traces of migration to Medina are a continuation of
the poetry technique of the period of Jāhiliyya in terms of the poetry
technique, when wordings that are in accordance with the spirit of Islam are
left aside. As a matter of fact, poets try to reflect the intensity of emotions
they live in short verses instead of long term poems. Again, poets use the
types of art, such as borrowing, metaphor and comparison, which are frequently
used in the poetry of the Jāhiliyya in order to bring the intensity of emotion
they live in closer to the audience's perception. Poets build on these poems on
taweel, muteqâreb, baseet and qamel, which are
frequently found poetic measures in the poetry of Jāhiliyya.
Kaynakça
- ‘Abdu’n-Nûr, Cebbûr. el-Mu‘cemu’l-edebî. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1979.
- Açık, Fatih. İslâm Medeniyetinin Oluşum Sürecinin Göç ve Toplumsal Değişme İlişkisi Bağla-mında İncelenmesi. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2015.
- Akarslan, Tuba. Rivâyetlerle Hicret Olayının Tahlili. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2012.
- el-Alûsî, Mahmûd Şukrî. Bulûğu’l-ereb fî ma‘rifeti ahvâli’l-‘Arab. Sad. Muhammed Behcet el-Eserî. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-Mısrî, 1314.
- el-‘Ânî, Sâmî Mekkî. el-İslâm ve’ş-şi‘r. Kuveyt: ‘Âlemu’l-Ma‘rife, 1996.
- el-‘Askalânî, Ahmed b. Ali b. Hâcer. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. Thk. Abdullah b. Abdu’l-Muhsin et-Turkî Kahire: Merkezu Hecr li’l-Buhûsi ve’d-Dirâsâti’l-‘Arabiyye Ve’l-İslâmiyye, 2008.
- Bedr, ‘Abdu’l-Bâsıt. et-Târîhu’ş-şâmil li’l-Medîneti’l-Munevvera. Medine: 1993.
- el-Bekrî, Ebû ‘Ubeyd Abdullah b. Abdulazîz. Mu‘cemu me’sta‘cem. Thk. Mustafa es-Sakkâ. Bey-rut: ‘Âlemu’l-Kutub, 1945.
- el-Belazûrî, Ahmed b. Yahya. Ensâbu’l-eşrâf. Thk. Muhammed Hamîdullah. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, ts.
- el-Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. El-Huseyn b. Ali. es-Sunen el-Kubrâ. Thk. Muhammed Abdu’l-Kâdir ‘Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
- el-Cebbûrî, Yahya. eş-Ş‘iru’l-câhilî hasâisuhû ve funûnuh. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1986.
- el-Cezerî, ‘İzzu’d-Dîn b. el-Esîr Ebi’l-Hasen Ali b. Muhammed. Usdu’l-ğâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe. Thk. eş-Şeyh Ali Muhammed Mu‘avvad v.dğr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
- Dayf, Şevkī. Târîhu’l-edebi’l-‘Arabî, el-‘Asru’l-câhilî. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 1960.
- Ferrûh, ‘Umar. Târîhu’l-edebi’l-‘Arabî. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1981.
- el-Hâmid, Abdullah Hâmid, Tahlîlu’n-nusûsi’l-edebiyye. Riyad: Câmi‘atu’l-İmâm Muhammed b. Su‘ûd el-İslâmiyye, ts.
- Heykel, Muhammed. Hayâtu Muhammed. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, ts.
- İbn ‘Asâkir, Ebû’l-Kâsım, Ali b. el-Hasen b. Hibetullah b. Abdullah eş-Şâfi‘î. Târîhu medîneti Dimaşk. Thk. Muhibbu’d-Dîn Ebû Sa‘îd v.dğr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
- İbn ‘Umar, Burhânu’d-dîn, Ebi’l-Hasen İbrahim el-Bikâ‘î. Nazmu’d-durer fî tenâsubi’l-âyâti ve’s-suvar. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
- İbnu’l-Esîr, el-Cezerî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ebî’l-Keram, Muhammed b. Muhammed b. ‘Abdul-kerîm, b. ‘Abdu’l-Vâhidi’ş-Şeybânî. el-Kâmil fî’t-târîh. Thk. Ebu’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
- İbn el-Kelbî. Kitâbu’l-Asnâm. Thk. Ahmed Zekî Bâşâ. Kahire: Matba‘atu Dâri’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1995.
- İbn Hişâm, Ebû Muhammed ‘Abdulmelik. Sîretu’n-Nebi. Thk. Mecdî Fethi es-Seyyid. Tanta: Dâru’s-Sahabe Li’t-Turâs, 1995.
- İbn İshâk, Muhammed. es-Sîretu’n-nebeviyye. Thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2004.
- İbn Kesîr, ‘İmâdu’d-dîn Ebî’l-Fidâ İsmâil b. ‘Amr. el-Bidâyetu ve’n-nihâye. Thk. Abdullah b. ‘Abdu’l-Muhsin et-Turkî. Cîze: Hecr li’t-Tıbâ‘ati ve’n-Neşri ve’t-Tevzî‘ ve’l-İ‘lân, 1999.
- İbn Kesîr, ‘İmâdu’d-dîn Ebî’l-Fidâ İsmâil b. ‘Amr. es-Sîretu’n-nebeviyye. Thk. Mustafa Abdu’l-Vâhid. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1982
- İbn Kesîr, ‘İmâdu’d-dîn Ebî’l-Fidâ İsmâil b. ‘Amr. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Kerîm. Thk. Sâmî b. Mu-hammed es-Selâme. Riyad: Mektebetu’l-Ma‘ârif, 1984.
- İbn Manzûr. Lisânu’l-‘Arab. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, ts.
- İbn Raşîk, Ebû ‘Ali el-Hasen el-Ķayravânî. el-‘Umde fî Mehâsini’ş-şi‘r ve âdâbihi ve nakdih. Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamid. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1981.
- İmru’u’l-Kays. Dîvân. Tsh. Mustafa ‘Abdu’ş-Şâfî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2004.
- Kehhâle, ‘Umar Rıdâ. Mu‘cemu kabâili’l-‘Arabi’l-kadîme ve’l-hadîse. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1997.
- Kutub, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 1972.
- Ma‘rûf, Nâyif. el-Edebu’l-islâmî fî ‘ahdi’n-nubuvveti ve hilâfeti’r-râşidîn. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1990.
- el-Mes‘ûdî, Ebû’l-Hasen Ali b. el-Huseyn b. Ali. Murûcu’z-zeheb. Tsh. Kemâl Hasen Ali. Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, 2005.
- el-Mubârekfûrî, Safiyyurrahmân. er-Rahîku’l-mahtûm. Katar: Vizâratu’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 2007.
- en-Neccâr, Muhammed et-Tayyib. el-Kavlu’l-mubîn fî sîreti Seyyidi’l-murselîn. Riyad: Dâru’l-Livâ’, 1981.
- Önkal, Ahmet. “Hicret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17: 458-462. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân Ebû Bekr. el-Hasâisu’l-Kubrâ. Thk. Muhammed Halîl Herrâs. Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Hadîse, 1967.
- eş-Şâyib, Ahmed. Usûlu’n-nakdi’l-edebî. Kahire: Mektebetu’n-Nahdati’l-Mısriyye, 1973.
- et-Tirmizî, Ebû ‘Îsâ Muhammed b. ‘Îsâ. el-Câmi‘u’l-kebîr. Thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1996.
- ez-Zehebî, Şemsu’d-dîn Muhammed b. Ahmed b. ‘Usmân. Siyeru a‘lâmi’n-nubelâ’. Thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf v.dğr. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1981.
- ez-Zuhrî, Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘. Kitâbu’t-Tabakāti’l-kebîr. Thk. Ali Muhammed ‘Umeyr. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 2001.
Öz
Bu sırada Allah Resûlü amcası Ebû Tâlib’in himayesi altındadır. Ebû
Tâlib’in vefatının ardından Allah Resûlü’ne baskılar gün geçtikçe artar. Dahası
Allah Resûlü’ne komplo kurarak ortadan kaldırılması için putperestler
tarafından plân dahi yapılır. Mekke’de İslâm’ı tebliğ edemeyeceğini anlayan
Allah Resûlü, davasını anlatmak amacıyla Tâif’e gider. Ne var ki Allah Resûlü,
Tâif’de sert tepkiyle karşılaşır ve Mekke’ye geri dönmek zorunda kalır.
Bu sırada Medine halkı, bir yandan Yahudilerle diğer taraftan kendi
aralarında uzun yıllar yaşanan savaşlar ve istikrarsızlıklar sebebiyle
dağınıklıklarını giderecek bir lider arayışı içerisindedirler.
Allah Resûlü Hac mevsiminde Mekke’ye gelen Medineli gruplara da İslâm
Dini’ni arz eder. Allah Resûlü’nün aralarındaki dağınıklıkları giderecek
özelliklere de sahip olduğunu sezinleyen Medineliler, Akabe denilen bölgede
sırasıyla I. Akabe ve II. Akabe adıyla bilinen anlaşmalarla Allah Resûlü’ne
biat ederler. Böylece Medine kenti hicret yolcularını karşılamaya ve İslâm
Dini’nin güç kazanarak dünyaya açılacağı bir üs bölgesi halini almaya hazır
hale gelir.
Yüce Allah tarafından önce sahabeye sonra da Allah Resûlü’ne Medine’ye
hicret izni verilir ve Allah Resûlü’nün Medine’ye hicret etmesiyle birlikte
İslâm tarihinde yeni bir çığır açılır.
Medine’ye hicret hadisesi İslâm Dini’nin erken dönemine tekabül
ettiğinden günümüze ulaşan kaynaklarda sahabenin Medine’ye hicretini yansıtan
şiir metinleri sayıca azdır. Ulaşılabilen kaynaklarda yer alan ilgili
metinlerden üçü Ebû Ahmed b. Cahş’a, dördüncüsü Buceyd b. ‘İmrân el-Huzâ‘î’ye ve sonuncusu
kimliği meçhul bir şaire ait olmak üzere toplam beş maktadan ibarettir. Hicretle bağlantısı bulunması sebebiyle
Mekkeli müşrik şair ‘Utbe b. Rabî‘a’ya ait bir dizeye de konu içerisinde yer
verilmiştir.
İlgili şiir metinlerinde sahabe şairlerin Medine’ye hicret edilmesi
yolunda Allah Resûlü tarafından yapılan tavsiyeye uymuş olmaları sebebiyle
övündükleri ve hicret hareketinin ilk anlarından itibaren meydana gelen
gelişmeler karşısında yaşadıkları duygu yoğunluğunu dizelere yansıtmaya
çalıştıkları görülmektedir.
İslâm davetinin güçlenmesi amacıyla Medine’ye hicret etmede kararlı olan
şair Ebû Ahmed, hak yolda yürümenin verdiği öz güveni dizelere yansıtmaktadır.
Ebû Ahmed, Medine’ye hicret edeceğine dair Allah Resûlü’ne söz vermiştir ve
sözüne sadıktır. Ebû Ahmed, eşi Ümmü Ahmed’in Medine’ye hicret etmeleri
durumunda müşrikler tarafından kendilerine zarar verilebileceği yolundaki
endişelerini gidermeye çalışmakta ve bâtıl karşısında hakkın güçlenmesi
amacıyla Medine’ye hicret ettiklerine vurgu yapmaktadır.
Kuşkusuz Ümmü Ahmed’in bu bağlamdaki endişeleri Mekke’de Müslümanlara
uygulanan yıldırma, baskı ve işkence politikalarının boyutları hakkında
ipuçları vermektedir.
Ebû Ahmed ve beraberindekiler Allah Resûlü’nün tavsiyeleri doğrultusunda
Medine’ye hicret ettiklerinden Yüce Allah tarafından beklentilerinin
karşılanacağına olan inancı tamdır. Bu bakımdan şair doğup büyüdüğü ve iç dünyasını
süsleyen hatıraların şekil aldığı Mekke ortamından ayrılmaması için kendisine
telkinde bulunan kadın erkek nice dostun tavsiyelerine kulak asmamaktadır.
Şair Câhiliye ruhu yerine İslâm kardeşliğinin önemine de işaret
etmektedir. Nitekim şair kabile asabiyeti sebebiyle geçmişte yaşanan
düşmanlıkların sona erdirilmesi için çağrıda bulunmuş ve etrafındaki kimseleri
çağrıya uymaları yolunda ikna etmiştir. Bu bakımdan şair, Allah için hicret
edenleri bekleyen nimetlere aile bireylerinin de kavuşacak olmaları sebebiyle
huzur içerisindedir. Şaire göre küfrü yeğleyen ve Müslümanlara karşı cephe alan
müşrikler Allah’ın gazabını hak etmişlerdir. Müslümanlarla kan bağları olsa
bile küfrü yeğleyen ve Müslümanlara karşı cephe alan müşrikler hüsrandadırlar.
Şair diğer şiir metninde de yine Medine’ye hicret edeceklerine dair Allah
Resûlü’ne verdikleri sözü yerine getirmiş olmaları sebebiyle mensubu bulunduğu
Ğanm ailesiyle övünmektedir. Şaire göre Ğanm ailesi Allah Resûlü’ne özde
bağlıdırlar. Nitekim bir zamanlar Mekke’yi mesken edinen ve yaşamlarını
Mekke’de idame ettiren Ğanm ailesi yaşadıkları toprakları Allah için geride
bırakmışlar ve İslâm davetinin güçlenmesi amacıyla tekli ve ikişerli gruplar
halinde Medine’ye hicret etmişlerdir.
Şair Buceyd b. ‘İmrân el-Huzâ‘î de mensubu bulunduğu Ka‘b oğullarında alt
kol olan Huzâ‘a kabilesinin Allah Resûlü’nü desteklemesi ve halkından bazı
kimselerin Medine’ye hicret etmesi ile dizelerde övünmektedir. Nitekim şaire
göre Huzâ‘a kabilesi mensupları Allah Resûlü’nün Medine’ye hicret edilmesi
yolunda yapmış olduğu tavsiye üzerine vakit kaybetmeden yola revan
olmuşlarıdır. Dahası Mekke’nin fethine götüren sebeplerde kilit rol oynayan
Huzâ‘a kabilesi ile Allah Resûlü arasındaki anlaşma sebebiyle Mekke fethedilmiş
ve Mekke semalarından şirk bulutları ilelebet temizlenmiştir. Huzâ‘a kabilesi,
takdire şayan tutumları sebebiyle Allah Resûlü’nün güç kazanmasına ve bir
zamanlar Allah Resûlü’nü Mekke’den çıkmaya zorlayan müşriklere rağmen Mekke’nin
fethedilmesine vesile olmuşlardır.
Kimliği belirsiz şaire ait dizelerde ise İslâm’ın en sıkıntılı ilk
dönemlerinde baskılara maruz kalan, Allah için yurtlarını geride bırakarak
Habeşistan’a veya Medine’ye hicret eden ve cennetle müjdelenen sekiz sahabe
ismine yer verildiği görülmektedir. Kimliği belirsiz şaire göre hiç kimse
yaptığı güzel eylemler sebebiyle dizlerde yer alan sekiz kişinin mertebesine
ulaşması imkân dâhilinde değildir.
Son şiir metninde ise şair Ebû Ahmed’in Medine’ye hicret ederken geride
bıraktığı evinin Ebû Süfyân tarafından el konulması ve satılması karşısında
duyduğu hoşnutsuzluğa yer verdiği görülmektedir. Dizelerde şair, Ebû Süfyân
tarafından evine haksız yere el konulmasını avcı tarafından ele geçirilen
kumrunun kaçmaması için avuç içerisinde sıkı sıkıya tutulmasına benzetmekte ve
ölüm ötesi hayatta Ebû Süfyân’dan hakkını alacağına vurgu yapmaktadır.
Medine’ye hicret izleri taşıyan şiir metinleri İslâm Dini’nin ruhuna
uygun düşecek lafızlar bir kenara bırakıldığında şiir tekniği açısından
Câhiliye dönemi şiir maktalarının devamı niteliğindedir. Nitekim şairler
yaşadıkları duygu yoğunluğunu uzun soluklu şiirler yerine kısa maktalarda
dizelere yansıtmaya çalışmaktadırlar. Yine şairler yaşadıkları duygu
yoğunluğunu dinleyicinin algısına yaklaştırmak amacıyla Câhiliye şiirinde sıkça
kullanılan istiare, mecaz ve teşbih gibi sanat türleri kullanmaktadırlar.
Şairler söz konusu maktaları Câhiliye şiirinde sıkça rastlanan tavîl,
mutekârib, basit ve kâmil şiir vezinleri üzerine inşa etmektedirler.
Sahabe şairlere ait günümüze ulaşan şiirler hicret sırasında yaşanan
olaylara ışık tutması bakımından tarihi birer vesika konumundadır. Yine söz
konusu şiirler, Câhiliye dönemi’nden İslâm dönemi’ne geçiş aşamasında eski Arap
şiirinin durumu hakkında fikir edinme bağlamında önem arz etmektedir.
Kaynakça
- ‘Abdu’n-Nûr, Cebbûr. el-Mu‘cemu’l-edebî. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1979.
- Açık, Fatih. İslâm Medeniyetinin Oluşum Sürecinin Göç ve Toplumsal Değişme İlişkisi Bağla-mında İncelenmesi. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2015.
- Akarslan, Tuba. Rivâyetlerle Hicret Olayının Tahlili. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2012.
- el-Alûsî, Mahmûd Şukrî. Bulûğu’l-ereb fî ma‘rifeti ahvâli’l-‘Arab. Sad. Muhammed Behcet el-Eserî. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-Mısrî, 1314.
- el-‘Ânî, Sâmî Mekkî. el-İslâm ve’ş-şi‘r. Kuveyt: ‘Âlemu’l-Ma‘rife, 1996.
- el-‘Askalânî, Ahmed b. Ali b. Hâcer. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. Thk. Abdullah b. Abdu’l-Muhsin et-Turkî Kahire: Merkezu Hecr li’l-Buhûsi ve’d-Dirâsâti’l-‘Arabiyye Ve’l-İslâmiyye, 2008.
- Bedr, ‘Abdu’l-Bâsıt. et-Târîhu’ş-şâmil li’l-Medîneti’l-Munevvera. Medine: 1993.
- el-Bekrî, Ebû ‘Ubeyd Abdullah b. Abdulazîz. Mu‘cemu me’sta‘cem. Thk. Mustafa es-Sakkâ. Bey-rut: ‘Âlemu’l-Kutub, 1945.
- el-Belazûrî, Ahmed b. Yahya. Ensâbu’l-eşrâf. Thk. Muhammed Hamîdullah. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, ts.
- el-Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. El-Huseyn b. Ali. es-Sunen el-Kubrâ. Thk. Muhammed Abdu’l-Kâdir ‘Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
- el-Cebbûrî, Yahya. eş-Ş‘iru’l-câhilî hasâisuhû ve funûnuh. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1986.
- el-Cezerî, ‘İzzu’d-Dîn b. el-Esîr Ebi’l-Hasen Ali b. Muhammed. Usdu’l-ğâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe. Thk. eş-Şeyh Ali Muhammed Mu‘avvad v.dğr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, ts.
- Dayf, Şevkī. Târîhu’l-edebi’l-‘Arabî, el-‘Asru’l-câhilî. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 1960.
- Ferrûh, ‘Umar. Târîhu’l-edebi’l-‘Arabî. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1981.
- el-Hâmid, Abdullah Hâmid, Tahlîlu’n-nusûsi’l-edebiyye. Riyad: Câmi‘atu’l-İmâm Muhammed b. Su‘ûd el-İslâmiyye, ts.
- Heykel, Muhammed. Hayâtu Muhammed. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, ts.
- İbn ‘Asâkir, Ebû’l-Kâsım, Ali b. el-Hasen b. Hibetullah b. Abdullah eş-Şâfi‘î. Târîhu medîneti Dimaşk. Thk. Muhibbu’d-Dîn Ebû Sa‘îd v.dğr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
- İbn ‘Umar, Burhânu’d-dîn, Ebi’l-Hasen İbrahim el-Bikâ‘î. Nazmu’d-durer fî tenâsubi’l-âyâti ve’s-suvar. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
- İbnu’l-Esîr, el-Cezerî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ebî’l-Keram, Muhammed b. Muhammed b. ‘Abdul-kerîm, b. ‘Abdu’l-Vâhidi’ş-Şeybânî. el-Kâmil fî’t-târîh. Thk. Ebu’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
- İbn el-Kelbî. Kitâbu’l-Asnâm. Thk. Ahmed Zekî Bâşâ. Kahire: Matba‘atu Dâri’l-Kutubi’l-Mısriyye, 1995.
- İbn Hişâm, Ebû Muhammed ‘Abdulmelik. Sîretu’n-Nebi. Thk. Mecdî Fethi es-Seyyid. Tanta: Dâru’s-Sahabe Li’t-Turâs, 1995.
- İbn İshâk, Muhammed. es-Sîretu’n-nebeviyye. Thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2004.
- İbn Kesîr, ‘İmâdu’d-dîn Ebî’l-Fidâ İsmâil b. ‘Amr. el-Bidâyetu ve’n-nihâye. Thk. Abdullah b. ‘Abdu’l-Muhsin et-Turkî. Cîze: Hecr li’t-Tıbâ‘ati ve’n-Neşri ve’t-Tevzî‘ ve’l-İ‘lân, 1999.
- İbn Kesîr, ‘İmâdu’d-dîn Ebî’l-Fidâ İsmâil b. ‘Amr. es-Sîretu’n-nebeviyye. Thk. Mustafa Abdu’l-Vâhid. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1982
- İbn Kesîr, ‘İmâdu’d-dîn Ebî’l-Fidâ İsmâil b. ‘Amr. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Kerîm. Thk. Sâmî b. Mu-hammed es-Selâme. Riyad: Mektebetu’l-Ma‘ârif, 1984.
- İbn Manzûr. Lisânu’l-‘Arab. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, ts.
- İbn Raşîk, Ebû ‘Ali el-Hasen el-Ķayravânî. el-‘Umde fî Mehâsini’ş-şi‘r ve âdâbihi ve nakdih. Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamid. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1981.
- İmru’u’l-Kays. Dîvân. Tsh. Mustafa ‘Abdu’ş-Şâfî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2004.
- Kehhâle, ‘Umar Rıdâ. Mu‘cemu kabâili’l-‘Arabi’l-kadîme ve’l-hadîse. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1997.
- Kutub, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 1972.
- Ma‘rûf, Nâyif. el-Edebu’l-islâmî fî ‘ahdi’n-nubuvveti ve hilâfeti’r-râşidîn. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1990.
- el-Mes‘ûdî, Ebû’l-Hasen Ali b. el-Huseyn b. Ali. Murûcu’z-zeheb. Tsh. Kemâl Hasen Ali. Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, 2005.
- el-Mubârekfûrî, Safiyyurrahmân. er-Rahîku’l-mahtûm. Katar: Vizâratu’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 2007.
- en-Neccâr, Muhammed et-Tayyib. el-Kavlu’l-mubîn fî sîreti Seyyidi’l-murselîn. Riyad: Dâru’l-Livâ’, 1981.
- Önkal, Ahmet. “Hicret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17: 458-462. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân Ebû Bekr. el-Hasâisu’l-Kubrâ. Thk. Muhammed Halîl Herrâs. Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-Hadîse, 1967.
- eş-Şâyib, Ahmed. Usûlu’n-nakdi’l-edebî. Kahire: Mektebetu’n-Nahdati’l-Mısriyye, 1973.
- et-Tirmizî, Ebû ‘Îsâ Muhammed b. ‘Îsâ. el-Câmi‘u’l-kebîr. Thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1996.
- ez-Zehebî, Şemsu’d-dîn Muhammed b. Ahmed b. ‘Usmân. Siyeru a‘lâmi’n-nubelâ’. Thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf v.dğr. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1981.
- ez-Zuhrî, Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘. Kitâbu’t-Tabakāti’l-kebîr. Thk. Ali Muhammed ‘Umeyr. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 2001.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Haziran 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 26 Şubat 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 |
Cumhuriyet İlahiyat Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.