Kâfiyeci’nin Eserleri ve Arap Dil Bilimine Katkıları: Tespit, Tasnif ve Değerlendirme

Yıl 2020, , 1081 - 1111, 15.12.2020

Murat Tala

https://doi.org/10.18505/cuid.703882

Öz

Al-Kāfiyajī (d. 879/1474) is one of the fifteenth-century Ṣarukhan-oghullari, Ottoman and Mamlūk scholars. He wrote more than one hundred works. This article explores al-Kāfiyajī’s life and works. His works show that he is specialized in many areas such as Arab language, Arab grammar, rhetoric, historiography, hadīth and hadīth methodology, tafsīr and tafsīr methodology, fiqh and fiqh methodology, theology, mysticism, language philosophy, semantics, geometry, optic and astronomy. Al-Kāfiyajī wrote his most important works in the fields of Arabic language and logic. His linguistic analysis in his works shows that he is a competent language scholar. He has used a linguistic, logical, scientific, and philosophical method in his works. Briefly, in this research, it was concluded that al-Kāfiyajī wrote at least one hundred and twelve works throughout his life. The names of the ninety-four of these works have been identified. It is possible to classify the works of al-Kāfiyajī according to following subjects: Arabic Language and Literature, Language philosophy: Sharḥ al-i‘rāb ‘an Qawā‘id al-i‘rāb, al-Unmūzac fī baḥth al-isti‘āra, Sharḥ al-isti‘āra, Risāla fī “Kāna Zaydun Qāiman”, Risāla fī “Zaydun Qāimun”, Risāla fī al-mabāḥith al-muta‘alliqa bi “Ammā”, Nuzhat al-mu‘rib fi’l-Mashrıq wa’l-Maghrib, Nuzhat al-aṣhāb fī mas’alat al-kuhl, Ramz al-asrār, al-Nisab li ahl al-adab, al-İshrāq fī maratib al-ṭıbāq, Ḥāshiya ‘ala’l-Muṭawwal, Risāla fī “man” al-shartıyya. Logic: al-Targhīb fī kashf rumūz al-Tahdhīb. Historiography: al-Mukhtaṣar al-mufīd fī ‘ilm al-tārīkh, al-Naṣr al-qāhir wa’l-fatḥ al-ẓāhir. Al-‘Aqāid and al-Kalām: Anwār al-Ṣa‘āda, Sharḥ al-‘Aqāid al-‘Aḍuḍiyya, Hāshiya (‘alā) Sharḥ al-‘Aqāid al-‘Aḍuḍiyya, Sharḥ al-Mawāqıf, Talkhīsu Sharḥ al-Mawāqıf, al-Hidāya li bayān al-khalq wa’l-takwīn, Risāla fī bayān al-mu‘jizāt, Nahr al-hayāt fī ma‘rifat al-ṣıfāt, ‘Ilm al-kumūn ve’l-burūz, Risāla fī qawlih Ta‘ālā “Lā ya’manu makr Allāh illā al-qawmu’l-hāsirūn”. Quran and al-Tafsīr: Sharḥ al-Isti‘ādha wa’l-Basmala, Ḥāshiya ‘ala’l-Kashshāf, Sharḥ fī muḥākamāt bayna al-mutakallimīn ‘ala’l-Kashshāf, Ḥāshiya ‘alā Tafsīr al-Bayḍāwī, al-Ẓafar wa’l-khalāṣ, al-Taysīr fī qawā‘id ‘ilm al-tafsīr, Risāla fī ‘ilm al-tafsīr wa wujūh al-qırāat, Kashf al-niḳāb li’l-aṣḥāb wa’l-aḥıbba (fī ‘ijāz al-Qurān), al-Tamhīd fī sharḥ al-taḥmīd, Qarār al-wajd fī sharḥ al-ḥamd, al-Ilmā‘ bi ifādat “Lew” li ’l-imtinā‘ fī qawlih Ta‘ālā “Lew kāna fīhimā ālihatun illā Allāh le fasadatā, Jawāb ‘an suāl fī qawlih Ta‘ālā “Wa’n-Najmi idhā hawā”, Nuzhat al-ikhwān fī tafsīr qawlih Ta‘ālā “Yā Lūṭu Innā Rusulu Rabbika”, Nayl al-marām fī tafsīr qawlih Ta‘ālā “Wa Mā Rabbuka bi Ẓallām”, al-Bishāra fī qawlih Ta‘ālā “Fa’tū bi sūratin min mislih”, Nuzhat al-aṣḥāb, al-Ghurrat al-wāḍıḥa fī tafsīr al-Fātiḥa, Zakhīrat al-qaṣr fī tafsīr Sūrat al-‘Aṣr. Hadīth Sciences: Mukhtaṣar fī ‘ulūm al-ḥadīth, Manba‘ al-durar fī ‘ilm al-athar, Khulāṣat al-‘aqwāl fī ḥadīth “Innamā al-a‘māl bi al-niyyāt”. Fiqh, Usūl al-fiqh: Risāla fī masʹalat al-istisnāʹ, Ḥāshiya ‘alā sharḥ al-Hidāya, Wajīz al-niẓām fī ıẓhār mawārid al-aḥkām, al-Faraḥ wa’l-surūr, Nashāt al-ṣudūr fī sharḥ Kitāb al-Faraḥ wa’l-surūr, al-Taḥrīr li mā dhukira fī al-Durar al-manẓūm, Muhāwarat al-fıqhiyya, Risāla fī istiqbāl al-Qıbla, Talkhīṣ al-Jāmi‘ al-kabīr wa’l-Majma‘, Kitāb al-Tadhkira, Rawḍat al-ẓāhira al-nāfi‘a fi’l-Dunyā wa’l-Ākhira, Kitāb al-mukhtasar fī ‘ilm al-istibdāl, al-Ramz fī ‘ilm al-istibdāl, al-Kāfī fī bayān al-ṣaff al-ṭawīl al-mustaḳīm, Mi‘rāj al-ṭabaqāt wa rāfi‘ al-darajāt (Risāla fī ṭabaqāt al-butūn li bayān al-waqf ‘alā awlād al-awlād), al-Iḥkām (fī ma‘rifat al-Aymān wa’l-aḥkām), Farāid baḥr al-fawāid. Politics, Advices and Morality: Niẓām qalāid al-‘ıqyān, Sayf al-quḍāt ‘ala’l-bughāt, Sayf al-mulūk, Sayf al-ḥaqq wa’l-nuṣra ‘alā riqāb ahl al-baghy wa’l-fitna, al-Durrat al-‘āliyat al-ghāliya. Metaphysics, Sufism, Philosophy: al-Kāfī al-shāfī, Kitāb al-rawḥ fī ‘ilm al-rūḥ, Kitab al-raḥma, al-Nuzha fī rawḍat al-rūḥ wa’l-nafs, Nashāt al-bishāra bi’l-ishāra, Qıblat al-arwāḥ fi’l-taṣawwuf, Nuzhat al-arwāḥ wa ghıbṭat al-ashbāḥ fi’l-taṣawwuf, Manāzil al-arwāḥ fi’l-taṣawwuf, ‘Iqd al-farāid min baḥr al-fawāid (fī sharḥ Asmā Allāh al-Husnā), al-Uns al-anīs fī ma‘rifat shaʹn al-nafs al-nafīs. Siyar and Faḍāil: Zayn al-faraḥ bi mīlād al-Nabī (s.a.w.), Mukhtasar fī ‘ilm al-irshād, Risāla fi’l-maḥabba, Qalāid al-‘ıqyān fī baḥr faḍāil (shahr) Rajab wa Sha‘bān. Science: Ḥall al-ishkāl fī mabāhith al-ashkāl fi’l-handasa, Sharḥ al-caghmīnī fi’l-hayʹa, ar-Ramz (fī ‘ilm al-uṣturlāb). Other Works: Ramz al-khıṭāb bi rashḥ al-‘ıyāb (a‘bāb), Banāt al-afkār fī shaʹn al-‘i‘tibār, Kashf al-wucūh al-ḥasana al-mastūra bi’l-niḳāb li faḍl Allāh al-Jawwād al-Wahhāb, al-Kashf ‘an sharaf Ahl al-Bayt al-kirām li Afḍal al-Rusul wa’l-anām, ‘Iqd al-farāid min taḥrīr al-fawāid, Risāla mustaqılla bi ‘ilm al-nafs wa wucūh al-qırāa, Jawāb al-anẓār, Jawāb ‘an suāl ‘an Ibn al-Fārıḍ, Ḥusn al-khıtām li’l-marām min hādhā al-kalām, Khıtām al-misk.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgatı, Dilbilim, Osmanlı, Memlüklü, Kâfiyeci

Teşekkür

Teşekkür ederim.

The Works of al-Kāfiyajī and Its Contribution to the Arabic Linguistic: Identification, Classification and Evaluation

Öz

Muhyiddîn el-Kâfiyecî (öl. 879/1474), on beşinci yüzyıl Saruhanoğulları, Osmanlı ve Memlüklü alimlerindendir. Yüzden çok eser yazmıştır. Makale Kâfiyeci’nin hayatı ve eserlerini araştırır. Yazdığı eserler, onun, Arap dili, Arap grameri, belagat, tarih metodolojisi, hadis ve usulü, tefsir ve usulü, fıkıh ve usulü, kelâm, tasavvuf, dil felsefesi, semantik, metafizik meseleler, geometri, optik ve astronomi gibi konularda uzmanlaştığını göstermektedir. Kâfiyeci en önemli eserlerini Arap dili ve mantık sahalarında yazmıştır. Eserleri içerisinde yaptığı linguistik çözümlemeler, onun yetkin bir dil alimi olduğunu göstermektedir. Kâfiyeci eserlerini yazarken linguistik, mantıki, ilmi ve felsefi bir yöntem kullanmıştır. Araştırmada, Kâfiyeci’nin, hayatı boyunca en az yüz on iki eser yazdığı tespit edilmiştir. Bu eserlerden, doksan altısının adı belirlenmiştir. Kâfiyeci’nin eserleri konularına göre şöylece tasnif edilebilir: Arap Dili ve Dil Felsefesi: Şerḥu’1-i‘râb ‘an Ḳavâ‘idi’l-i‘râb, el-Unmûzec fî baḥsi’l-isti‘âre, Şerḥu’l-isti‘âre, Risâle fî Kâne Zeydun Ḳâimen, Risâle fî Zeydun Ḳâimun, Risâle fi’l-mebâḥisi’l-mute‘alliḳa bi Emmâ, Nuzhetu’l-mu‘rib fi’l-Meşrıḳ ve’l-Maġrib, Nuzhetu’l-aṣhâb fî mes’eleti’l-kuhl, Remzu’l-esrâr, en-Niseb li ehli’l-edeb, el-İşrâḳ fî meratibi’ṭ-ṭıbâk, Ḥâşiye ‘ale’l-Muṭavvel, Risâle fî “men” eş-şartiyye. Mantık: et-Terġîb fî keşfi rumûzi’t-Tehẕîb. Tarih Metodolojisi: el-Muḫtaṣaru’l-mufîd fî ‘ilmi’t-târîḫ, en-Naṣru’l-ḳâhir ve’l-fetḥu’ẓ-ẓâhir. Akâid ve Kelâm: Envâru’ṣ-Ṣa ‘âde, Şerḥu’l-‘Aḳâidi’l-‘Aḍuḍiyye, Hâşiye ‘alâ Şerḥi’l-‘Aḳâidi’l-‘Aḍuḍiyye, Şerḥu’l-Mevâḳıf, Telḫîsu Şerḥi’l-Mevâḳıf, el-Hidâye li beyâni’l-ḫalḳ ve’t-tekvîn, Risâle fî beyâni’l-mu‘cizât, Nehru’l-hayât fî ma‘rifeti’ṣ-ṣıfât, ‘İlmu’l-kumûn ve’l-burûz, Risâle fî Kavlihi Teâlâ “Lâ ye’menu mekr Allâhi ille’l-kavmu’l-hâsirûn” [A‘râf, 7/99]. Kur’ân, Kırâat ve Tefsir Bilimleri: Şerḥu’l-İsti‘âẕe ve’l-Besmele, Ḥâşiye ‘ale’l-Keşşâf, Şerḥ fî muḥâkemât beyne’l-mutekellimîn ‘ale’l-Keşşâf, Ḥâşiye ‘alâ Tefsîri’l-Beyḍâvî, eẓ-Ẓafer ve’l-ḫalâṣ, et-Teysîr fî ḳavâ‘idi ‘ilmi’t-tefsîr, Risâle fî ‘ilmi’t-tefsîr ve vucûhi’l-ḳırâat, Keşfu’n-niḳâb li’l-aṣḥâb ve’l-aḥıbbe fî ‘icâzi’l-Ḳur’ân, et-Temhîd fî şerḥi’t-taḥmîd, Ḳarâru’l-vecd fi şerḥi’l-ḥamd, el-İlmâ‘ bi ifâdeti Lev li’l-imtinâ‘ fî ḳavlihi Te‘âlâ “Lev kâne fîhimâ âlihetun illallâh le fesedetâ” [Enbiyâ, 21/22], Cevâb ‘an suâl fî ḳavlihi Te‘âlâ “Ve’n-Necmi iẕâ hevâ” [Necm, 62/1], Nuzhetu’l-iḫvân fî tefsi¬ri ḳavlihi Te‘âlâ “Yâ Lûṭu İnnâ Rusülü Rabbike” [Hûd, 11/81], Neylu’l-merâm fi tefsîri ḳavlihi Te‘âlâ “Ve Mâ Rabbuke bi Ẓallâm” [Fussilet, 41/46], el-Bişâra fî ḳavlihi Te‘âlâ “Fe’tû bi sûratin min mislih” [Bakara, 2/23], Nuzhetu’l-aṣḥâb, el-Ġurratu’l-vâḍıḥa fî tefsîri’l-Fâtiḥa, Zeḫîratu’l-ḳaṣr fî tefsiri Sûrati’l-‘Aṣr. Hadis Bilimleri: Muḫtaṣar fî ‘ulûmi’l-ḥadîs, Menbe‘u’d-durer fî ‘ilmi’l-eser, Ḫulâṣatu’l-‘aḳvâl fî ḥadîsi “İnneme’l-a‘mâlu bi’n-niyyât”. Fıkıh, Usûl ve Fetva: Risale fî mesʹeleti’l-istisnâʹ, Ḥâşiye ‘ala şerḥi’l-Hidâye, Vecîzu’n-niẓâm fî ıẓhâri mevâridi’l-aḥkâm, el-Feraḥ ve’s-surûr fî beyâni’l-meẕâhîbi’l-erba‘ati fi’l-‘uṣûr, Neşâtu’ṣ-ṣudûr fî şerḥi Kitâbi’l-Feraḥ ve’s-surûr, et-Taḥrîr lima zukira fi’d-Dureri’l-manẓûm, Muhâveratu’l-fıḳhiyye, Risâle fi’stiḳbâli’l-Ḳıble, Telḫîṣu’l-Câmi‘i’l-kebîr ve’l-Mecma‘, Kitâbu’t-Teẕkira/Risâle fi’l-vaḳf, Ravḍatu’ẓ-ẓahira en-nâfi‘a fî’d-Dünya ve’l-Âḫira, Kitâbu’l-muḫtasar fî ‘ilmi’l-istibdâl, er-Remz fî ‘ilmi'l-istibdâl, el-Kâfî fî beyâni’ṣ-ṣaffi’ṭ-ṭavîli’l-mustaḳîm, Risâle fî ṭabaḳâti’l-butûn li beyâni’l-vaḳf ‘alâ evlâdi’l-evlâd, el-İḥkâm fî ma‘rifeti’l-Eymân ve’l-aḥkâm, Ferâid baḥri’l-fevâiḍ. Siyasetname, Adap ve Ahlak: Niẓâmu ḳalâidi’l-‘ıḳyân, Seyfu’l-kuḍât ‘ale’l-buġât, Seyfu’l-mulûk ve’l-ḥukkâm el-murşid lehum ilâ sebîli’1-Haḳḳ ve’1-aḥkâm, Seyfu’l-ḥaḳḳ ve’n-nuṣra ‘alâ riḳâbı ehli’l-baġy ve’l-fitne, ed-Durratu’l-‘âliyetu’l-ġâliye. Metafizik, Tasavvuf ve Felsefe: el-Kâfî eş-şâfî, Kitâbu’r-ravḥ fî ‘ilmi’r-rûḥ, Kitabu’r-raḥme fî beyânı aḥvâli ‘alemi’l-berzâḫ, en-Nuzhe fî ravḍati’r-rûḥ ve’n-nefs, Neşâtu’l-bişâra bi’l-işâra fî kıbleti’l-ervâh, Ḳıbletu’l-ervâḥ fi’t-taṣavvuf, Nuzhetu’l-ervâḥ ve ġıbṭatu’l-eşbâḥ fi’t-taṣavvuf, Menâzilu’l-ervâḥ fi’t-taṣavvuf, ‘Ikdu’l-ferâid min baḥri’l-fevâiḍ fî şerḥi Esmâillâhi’l-husnâ, el-Unsu’1-enîs fî ma‘rifeti şeʹni’n-nefsi’n-nefîs. Siyer, İrşat ve Fazâil: Zeynu’l-feraḥ bi mîlâdi’n-Nebî (s.a.v.), Muḫtasar fî ‘ilmi’l-irşâd, Risâle fi’l-maḥabbe, Ḳalâidu’l-‘ıḳyân fî baḥri faḍâili Raceb ve Şa‘bân: Fen Bilimleri: Ḥallu’l-işkâl fî mebâhisi’l-eşkâl fi’l-hendese, Şerḥu’l-caġmînî fi’l-heyʹe, er-Remz fî ‘ilmi’l-uṣturlâb. Diğer Eserleri: Remzu’l-ḫıṭâb bi raşḥi’l-‘ıyâb, Benâtu’l-efkâr fî şeʹni’l-‘i‘tibâr, Keşfu’l-vucûhi’l-ḥasene’l-mestûra bi’n-niḳâb li faḍlillâhi’l-Cevâdi’l-Vehhâb, el-Keşf ‘an şerafi Ehli’l-Beyti’l-kirâm li efḍali’r-rusuli ve’l-enâm, ‘Iḳdu’l-ferâid min taḥrîri’l-fevâid, Risâle mustaḳılle bi ‘ilmi’n-nefs ve vucûhi’l-ḳırâa, Cevâbu’l-enẓâr, Ḥusnu’l-ḫıtâm li’l-merâmi min haẕa’l-kelâm, Ḫıtâmu’l-misk.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Linguistics, Ottoman, Mamlūk, al-Kāfiyajī

Kaynakça

• Ahmed Teymûr Paşa. Fehresu’l-Ḫızâneti’t-Teymûriyye. Kâhire: Matba‘atu Dâri’l-Kutubi’l-Mıṣriyye, 1948.
• Akay, Taha Rıdvan. Osmanlıda Tek Hadis Şerhçiliği Kâfiyeci 879/1474 Örneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Arberry, Arthur J.. The Chester Beatty Library: A Handlist of the Arabic Manuscripts. Dublin: Hodges, Figgis - Co. Ltd., 1958.
• Bağdatlı İsmâil Paşa. Îḍâḥu’l-meknûn fi’ẕ-zeyl ‘alâ Keşfi’ẓ-ẓunûn ‘an esâmi’l-kutub ve’l-funûn. Tashih: Şerafeddin Yaltkaya - Rifat Bilge. İstanbul: el-Matba‘atu’l-Behiyye, 1945.
• Bağdatlı İsmâil Paşa. Hediyyetu’l-‘ârifîn, Esmâu’l-muellifîn ve âsâru’l-muṣannifîn. İstanbul: el-Matba‘atu’l- Behiyye, 1951.
• Brockelmann, Carl. Geschichte der Arabischen Litteratur (GAL). 2 Cilt. Leiden: 1943-49.
• Brockelmann, Carl. Geschichte der Arabischen Litteratur Supplementband. 3 Cilt. Leiden: E. J. Brill, 1938.
• Bursalı Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333/1915.
• Çalış, Halim. Kâfiyeci’nin Kelam İlmindeki Yeri ve el-Envar fî İlmit-Tevhîd Adlı Eseri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1999.
• Cuhdânî, Abdulvâhid. el-‘Allâme Muḥyiddîn el-Kâfiyecî Ḥayâtuh ve Muṣannefâtuh me‘a taḥḳîḳî selâsu rasâil. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2016.
• Çoban, Ali. “XV. Yüzyıl Memlükler Dönemi Mısır’ında İbnü’l-Fârız Tartışmaları: Taraflar-Tenkitler”. İslam Te‘lif Geleneğinde Biyografi Yazıcılığı. ed. Hidayet Aydar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Deyrî, Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed el-Hanefî, es-Siyâdetu’l-munḳâde şerḥu Envâri’s-sa ‘âde. İstanbul: Veliyyüddin Efendi, 590; Ahmed Paşa, 127.
• Edirnevî, Ahmed b. Muhammed. Tabaḳâtu’l-mufessirîn. nşr. Suleymân b. Sâlih. Medine: Mektebetu’l-‘ulûm ve’l- hikem, 1997.
• Emecen, Feridun. “Manisa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/577-583. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Elcundi, Sariye. Kâfiyeci’nin Hulâsatü’l-Akvâl fî Hadîsi ‘İnnema’l-A‘mâlü bi’n-Niyyât’ Adlı Eserinin Tahkik ve Değerlendirmesi. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Gökbulut, Hasan. “Kâfiyeci”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/154-155. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Faḍl Ahmed b. Ali b. Muhammed. ed-Dureru’l-Kâmine. Ḫaydarâbâd: Dâiratu’l- Me‘ârifi’l-Osmâniyye, 1348/1929.
• İbnu’l-‘İmâd, Ebu’l-Fellâh Abdulḥay el-Hanbelî. Şeẕerâtu’ẕ-ẕeheb fî aḫbâri men zeheb. Kahire: Mektebetu’l-Kudsî, 1350.
• İbn İyâs, Muhammed b. Ahmed. Bedâi‘u’z-zuhûr fî vaḳâi‘ı’d-duhûr. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-‘Arabiyye, 1972.
• İbn Şâhîn, Zeynüddîn Abdülbâsıt b. Halîl el-Malatî el-Hanefî. Neylu’l-emel fî zeyli’d-duvel. nşr. ‘Umer Abdusselâm Tedmurî. Beyrut: Mektebetu’l-Asriyye, 2002.
• İbn Taġrî Berdî, Ebu’l-Mehâsin Yûsuf el-Atabekî. en-Nucûmu’ẓ-ẓâhira fî Mulûki Mıṣra ve’l-Ḳâhira. Kahire: Matba‘atu Dâri’l-Kutubi’l-Mıṣriyye, 1929.
• İssawi, Charles Philip. An Economic History of The Midle East and North Africa. New York: Columbia University Press, 1982.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. en-Niseb li ehli’l-edeb. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Lâleli, 1906-M, 1b-40a.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. Ikdu’l-ferâid min baḥri’l-fevâid. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fazıl Ahmed Paşa, 747.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. el-Kâfî eş-Şâfî. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Atıf Efendi, 2828, 171b-174a.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. Niẓâmu ḳalâ idi’l-‘ıḳyân. Mektebetu’l-Mostafa. Kahire: Ezher Kütüphanesi, 330927. Erişim. 07 Haziran 2020. file:///C:/Users/Yazar/Downloads/m000140.pdf
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. Nehru’l-hayât fî ma‘rifeti’ṣ-ṣıfât. Mektebetu’l- Mostafa. Erişim. 07 Haziran 2020. https://al-mostafa.info/data/arabic/depot/gap.php?file=m016351.pdf
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. Nuzhetu’l-mu‘rib fi’l-Meşrıḳ ve’l-Maġrib. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Laleli, 1906-M, 42 b-45a.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. Nuzhetu’l-aṣḥâb. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Yeni Câmi, 1181, 56b-58b.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. Remzu’l-esrâr. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Yeni Câmi, 1181, 62a-63a.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. Kitâbu’t-Taysīr fī ḳavā‘ıdi ‘ılmi’t-tafsīr. nşr. İsmail Cerrahoğlu. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1989.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. et-Teysîr fî ḳavâ‘idi ‘ilmi’t-tefsîr. nşr. Nâṣır Muhammed el-Maṭrûdî. Beyrut: Dâru’l-Ḳalem - Dâru’r-Rifâ‘î, 1990.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. el-Muḥtasar fî ‘ilmi’t-târîḫ. nşr. Muhammed Kemaleddin İzzettin. Beyrut: ‘Âlemu’l-Kutub, 1990.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. Menâzilu’l-ervâḥ fi’t-taṣavvuf. nşr. Mecdî Fetḥi İbrahim. Riyaḍ: Dâru’s-Selâm, 1991.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. eẓ-Ẓafer ve’l-ḫalâṣ. nşr. Abdulvahid el-Cühdânî. Mecelletu Âfâkı’s-sekâfe ve’t-turâs. 44/183-199. Merkezu Cum‘a’l-Mâcid, 2003.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. Şerḥu’l-i‘râb fî Ḳavâ‘idi’l-i‘râb. nşr. Âdil Muhammed Abdurrahman eş-Şendâh. Bağdat: Dîvânu’l-Vaḳfı’s-Sunnî, 2006.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. Neşâtu’ṣ-ṣudûr fî şerḥi Kitâbi’l-Ferâḥ ve’s-surûr. nşr. Hasan Özer. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2011.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. Şerḥu’l-esmâi’l-ḥusnâ. nşr. Ahmed Receb Ebû Sâlim. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2012.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. el-Unmûzec fî bahsi’l-isti‘âra. nşr. Muhammed es- Seyyid Selâm. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2015.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. et-Ġurratu’l-vâḍıha fî tefsîri’l-Fâtiḥa. nşr. Merzûk Ali İbrahim. Mecelletu’l-buḥûs ve’d-dirâsâti’l-Ḳur’âniyye. 10/16: 161-258. Medine: Mecma‘ı’l-Melik Fehd, ts.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. el-Ġurratu’l-vâḍıḥa fî tefsîri’l-Fâtiḥa. nşr. Ali Ramazan Abdülmecîd el-Ezherî. Kâhire: Dâru’l-İhsân, 2017.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. et-Terġîb fî keşfi rumûzi’t-Tehẕîb. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Lâleli, 2592.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. Kitâbu’t-Tezkira. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Nuruosmaniye, 1360.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. ed-Durratu’l-‘âliyetü’l-ġâliye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Nuruosmaniye, 2147, 16b-25b.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. “el-Kitâbu’l-vecîzu’n-niẓâm fî ıẓhâri mevâridi’l- aḥkâm”. nşr. Hişâm b. Muhammed b. Suleymân b. s-Saîd. Mecelletu’l-Cem‘ıyyeti’l-fıḳhiyyeti’s-Su‘ûdiyye 15/ 103- 189. Riyaḍ: 2015.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. et-Tezkira li uli’l-elbâb fî mesâili’l-isti‘âze ve’l- besmele. nşr. Hânî el-Bura‘î. Kuveyt: Dâru’ẓ-Ẓâhiriyye, 2018.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. Seyfü’l-Mülük Seyfü’l-Kudât –Kâfiyeci’nin Siyâsetnâmeleri. haz. Nâil Okuyucu. ed. Özgür Kavak - Hızır Murat Köse. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2018.
• Kâfiyeci, Muhyiddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Suleymân. (Mecmû‘u Rasâili’l-‘Allâme el-Kâfiyeci) Ḫulâṣatu’l-‘aḳvâl - el-Muḫtaṣar fî ‘ilmi’l-eser. nşr. Husâm Salâh eḍ-Ḍırġâmî – Ahmed Fethî el-Beşîr. Beyrut: Dâru’z-Zeḫâir, 1441.
• Kâtib Çelebi, Mustafa b. Abdillâh (Ḥacı Ḫalîfe). Keşfu’ẓ-ẓunûn ‘an esâmî’l-kutub ve’l-funûn. Tashih: Şerafeddin Yaltkaya - Rifat Bilge. İstanbul: el-Matba‘atu’l-Behiyye, 1941.
• Karakullukcu, Gülen. Muhyiddîn el-Kâfiyeci ve Vecîzu’n-Nizâm fî Izhâri Medâriki’l-Ahkâm Adlı Eseri . Adapazarı: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Kefevî, Muhamûd b. Süleyman. Ketâibu a‘lâmi’l-aḫyâr min fuḳahâi mezhebi’n-Nu‘mân el-Muḫtâr. İstanbul: Millet Kütüphanesi, Feyzullah Efendi, 1381.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemu’l-Muellifîn Terâcimu musannifi’l-kutubi’l-‘arabiyye. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1993.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2006.
• Leknevî, Muhammed Abdulḥay. el-Fevâidu’l-behiyye fî terâcimi’l-Ḥanefiyye. Beyrut: Şeriketu Dâri’l-Erkâm, 1324.
• Marangozoğlu, İzzet. “Kâfiyeci’nin Şerhu’l-İ‘râb ‘an Kavâ‘idi’l-İ‘râb Adlı Eseri Üzerine Bazı Mülâhazalar”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/12 (Mart 2020), 167-202. http://doi.org/10.5281/zenodo.3710830
• Muhibbî, Muhammed el-Emîn b. Fazlillâh. Ḫulâṣatu’l-eser fî a‘yâni’l-ḳarni’l-hâdî ‘aşar. Kahire: el-Matba‘atu’l- Vehbiyye, 1284/1868.
• Muslu, Cihan Yüksel. Osmanlılar ve Memluklar İslam Dünyasında İmparatorluk Diplomasisi ve Rekabet. çev. Zeynep Rona. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2016.
• Özer, Hasan. “Kâfiyeci ve el-Kitâbu’l-Vecîzu’n-Nizâm fî Izhâri Medâriki’l-Ahkâm Adlı Risalesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 9/351-378. Konya: 2007.
• Özer, Hasan. “Kâfiyeci ve Kitâbü’l-Ferâh ve’s-sürûr adlı eserinin Tahkiki, Tanıtımı ve Değerlendirilmesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 12/277-300. Konya: 2008.
• Özer, Hasan. “Kâfiyeci (v. 879/1474) ve ‘İstibdâl’ Hakkındaki İki Risâlesinin Tahkik ve Tercümesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 18/169-184. Konya: 2011.
• Rosenthal, Franz. A History of Muslim Historiography. Leiden: E. J. Brill, 1968.
• Rosenthal, Franz. “al-Kāfiyadjī”. The Encyclopaedia of Islam. ed. E. van Donzel - B. Lewis - Ch. Pellat. 4: 414. Leiden: E. J. Brill, 1997.
• Seḫâvî, Şemsuddîn Muhammed b. Abdirrahmân. eḍ-Ḍavʹu’l-lâmi‘ li ehli’l-Ḳarni’t-tâsi‘. Kahire: Mektebetu’l-Kudsî, 1353.
• Seḫâvî, Şemsuddîn Muhammed b. Abdurrahman. ez-Ẕeyl ‘alâ Raf‘ı’l-ısr ev Buġyetu’l-‘ulemâ’ ve’r-ruvât. nşr. Cevde Hilâl - Muhammed Maḥmûd Ṣubḥ. Kahire: Dâru’l-Mıṣrıyye, ts.
• Suyûṭî, Celâluddîn Abdurrahman. Buġyetu’l-vu‘ât fî ṭabaḳâti’l-luġaviyyîn ve’n-nuḥât. Kâhire: Matba‘atu ‘Îsâ el- Bâbî el-Ḥalebî ve Şerîkâhu, 1964.
• Suyûṭî, Celâluddîn Abdurrahman. Husnu’l-muhâdara fî târihi Mısra ve’l-Kâhira. nşr. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Kâhire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-‘Arabiyye, 1967.
• Suyûṭî, Celâluddîn Abdurrahman. el-Muncem fi’l-mu‘cem mu‘cemu şuyûḫi’s-Suyûṭî. nşr. İbrahim Bâcis Adulmecîd. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1995.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. el-Bedru’ṭ-tâli‘ bi meḥâsini men ba‘de’l-Ḳarni’s-sâbi‘. Kâhire: el-Matba‘atu’s-Sa‘âde, 1348/1929.
• Şulul, Kasım. İslam Düşüncesinde Tarih Tasavvuru ve Usulü. İstanbul: İnsan Yayınları, 2008.
• Tala, Murat. “Bir Varağın Merâmı: ‘Fecru’s-Semed fî İ‘râbi Ekmeli’l-Hamd’ Adlı Eser Üzerine Bir İnceleme”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35/97-122. Konya: 2013.
• Tala, Murat. “Kâfiyecî’nin ‘Nuzhetu’l-Mu‘rib fi’l-Meşrıki ve’l-Mağrib’ Adlı Eserinin Arap Dilindeki Yeri ve Önemi”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 38/141-172. Konya: 2014.
• Tala, Murat. “Kâfiyecî’nin ‘Nuzhetu’l-ashâb’ ve ‘Remzu’l-esrâr’ Adlı Eserlerinin Tetkiki”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi. 16/2: 345-361. Konya: 2016.
• Taşkın, Ünal. Osmanlı Devleti’nde Kullanılan Ölçü ve Tartı Birimleri. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Taşköprizâde, Ebu’l-Ḫayr ‘İsâmuddîn Ahmed b. Mustafa. eş-Şeḳâiḳu’n-nu‘mâniyye fî ‘ulemâi’d- Devleti’l-‘Usmâniyye. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-arabî, 1975.
• Taşköprizâde, Ebu’l-Ḫayr ‘İsâmuddîn Ahmed b. Mustafa. Miftâḥu’s-sa‘âde ve miṣbâḥu’s-siyâde fî mevḍû‘âti’l-‘ulûm. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1985.
• Weiss, Bernard. “al-Kāfiyājī (d. 879/1474)”. Encyclopedia of Arabic Literature. ed. Julie Scott Meisami - Paul Starkey. 2: 422. London and New York: Routledge, 1998.
• Yavuz, Safa. Muhyiddin el-Kafiyeci’nin Nüzhetu’l-İhvân Adlı Eserinin Edisyon Kritiği: Tefsir ve Dil Yönünden İncelenmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Ziriklî, Ḫayruddîn. el-A‘lâm Ḳâmûsu terâcim li eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ’ mine’l-musta‘ribîn ve’l-musteşriḳîn. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1989.