Kur’ân Metninin Modern Arap Yazısındaki Noktalama İşaretleri İle Yazımı

Yıl 2020, , 1307 - 1331, 15.12.2020

Hasan Yücel

https://doi.org/10.18505/cuid.762300

Öz

Kur’ân Hz. Peygamber’e yazılı bir belge olarak değil, yaklaşık 23 yıl içerisinde söz olarak iletilmiştir. Hz. Peygamber hayattayken bunları vahiy katiplerine yazdırmış, hangi ayetin hangi ayetten sonra konulacağını belirtmiştir. Vefatından sonra ise Hz. Ebû Bekir bu yazılı ayetleri iki kapak arasında bir araya getirmiştir. Başlangıçta hitap olan Kur’ân metne dönüştürülünce bazı hitap özelliklerini yitirmiştir. Yazıdaki eksikliklerin sonucu olan bu durum, ilk etapta ayetleri birbirinden ayırma, Hz. Peygamber’den öğrenilen tilâvet usulünü (özellikle vakf ve ibtida yerlerini) koruma ve Kur’ân’ı yeni öğreneceklere doğru aktarma gerekliliği üzerine düşündürmüştür. Bu amaçla Kur’ân’daki vakf yerleri, çeşitleri ve işaretleri, doğru anlamı yakalayarak Kur’ân okumayı sağlamak için zaman içerisinde farklı alimlerce farklı biçimlerde üretilegelmiştir. Bunlar içerisinde Secâvendî’nin (öl. 560/1165) sistematiği zamanla tercih edilmiş ve elimizdeki mushaflar bunlara göre düzenlenmiştir. Gelinen noktada, özünde hitap olan Kur’ân’ın vurgu gibi diğer hitap özelliklerini de metinde gösterme hususu, tartışılmaya muhtaç ilmî bir olgu haline gelmiştir. Elinizdeki araştırmanın hedefi bu hususu analiz ederek gerçekleştirilebilme imkan ve yöntemini konu edinmektedir. Araştırma okuyucuya, Kur’an metninin hitâbî özellilerini metinde görebilme imkanı sunması açısından önem taşımaktadır. Kur’ân Arapça olduğuna göre, mushafa noktalama işaretleri eklenecekse, Arapça’daki noktalama işaretlerinin özellikleri ve cümledeki görevleri dikkate alınarak bu işlem yapılmalıdır. Bu nedenle araştırmada öncelikle Arapçadaki noktalama işaretleri hakkında tarihi, çeşitleri, dildeki yeri ve önemi, metindeki işlevleri vb. bilgilere yer verilmiştir. Ardından mushaftaki vakf işaretlerine dair benzer bilgiler dile getirilmiştir. Böylece her iki işaret grubu arasında karşılaştırma yapma imkanı elde edilmiştir. Bu karşılaştırmaya göre vakf ve noktalama işaretlerinin farklı özellikler taşıdıkları, noktalama işaretlerinin daha geniş bir içeriğe sahip olduğu görülmüştür. Bu farklardan ilki sistemsel farklılıktır. Öyle ki, günümüz Arap yazısındaki noktalama işaretleri durak/vakf işaretleri, ses tonu/vurgu işaretleri, alıntı işaretleri ve bermece ve matematikte kullanılan işaretler olmak üzere dört gruba ayrılmaktadır. Ancak secâvendler sadece vakf işaretleridir. Şu halde secâvendler ses tonu/vurgu ve alıntıları belirten noktalama işaretlerinin işlevini görmezler. İkinci fark ise noktalama işaretleri, vakf işaretlerinden daha çok anlamla ilgilidir. Zira vakf işaretleri, okuyucuyu muhtemel manalardan birini anlamaya mecbur bırakmaz. Ancak noktalama işaretleri ayette kastedilen anlamları daha çok sınırlar, hatta belirler. Çünkü anlamsal bütünlüğü esas alır. Vakf işaretleri ise bu amaca ilaveten Hz. Peygamber’den menkûl kıraat(ler)in tilâvetini de esas alır. Doğru anlama, doğru okumaya bağlıdır. Doğru okuma için, hitâbî özelliklerin de mümkün mertebe metne işlenebilmesi gerekmektedir. Elimizdeki mushaf yani yazılı Kur’ân metni özellikle duyguları, ses tonu ve vurguları okuyucuya, bilhassa Arap olmayan okuyucuya gösterememektedir. Diğer taraftan vakf işaretlerinin özelliklerinin her birini de (örneğin vakf-ı muʿânakayı) bugünkü noktalama işaretlerinde bulunan durak işaretleri karşılayamamaktadır. Şu halde biz secâvendleri koruyarak onlardan eksik kalan vurguları yazıya yansıtmak adına vurgu işaretlerini mushafa ekleyebiliriz. Ayrıca metin içerisinde karışıklık nedeni olabilen sözün kime ait olduğu meselesi de alıntı işaretleri ile çözülebilir. Neticede özünde bir hitap olan Kur’ân’ın vurgu özelliklerini de yansıtabilecek ve alıntıları/aktarımları diğerlerinden ayırdedebilmeyi sağlayacak bir rumuz sisteminin, secâvendlere ilaveten geliştirilmesi gerektiği kannatine ulaşılmıştır. Bu noktada önerimiz şu üç adımı içermektedir: Kur’ân metninde mevcut secâvendlerin korunması; Secâvendlerin vurguyu ve ses tonunu yani duyguyu yazıya yansıtamadığı yerlerde bu işlevi görecek günümüz noktalama işaretlerindeki vurgu işaretlerinin/alâmâtü’n-neberâti’s-savtiyyenin koyulması; Alıntı/aktarımları belirli kılacak alıntı işaretlerinin/alâmâtü’t-tensîsin koyulması. Böylece hitabın dilsel, dilbilgisel, anlamsal, sessel, duygusal ve tilâvet boyutlarını yazıda gösterebilen bir sistemin geliştirilmesi mümkün olabilecektir. Bu çerçevede Kur’ân yazısına eklenmesinde fayda gördüğümüz noktalama işaretleri, vurgu işaretleri (: ! ؟) ve bazı alıntı işaretleridir («» : -). Bu işaretlerin bir kısmının kullanımına dair örnek olarak aşağıdaki ayetlere bakılabilir.
قَالَ فَمَنْ رَبُّكُمَا يَا مُوسٰى؟ قَالَ رَبُّنَا الَّذ۪ٓي اَعْطٰى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدٰى. Tâhâ 20/49-50
قَالَ فَمَا بَالُ الْقُرُونِ الْاُولٰى؟ قَالَ عِلْمُهَا عِنْدَ رَبّ۪ي ف۪ي كِتَابٍۚ... Tâhâ 20/51-52

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kuran, Vakf ve İbtidâ, Vakf İşaretleri, Secâvend, Arapça, Noktalama İşaretleri

Writing the Text of the Qurʾān with Punctuation Marks in Modern Arabic Inscription

Öz

Qurʾān was revealed to the Prophet Muḥammad (pbuh) not as a written document, but by word of mouth over a period of approximately 23 years. He dictated the verses to the scribes of revelation. After this, Abū Bakr compiled the written verses; i.e. gathered between two covers. Thus when the Qurʾān was compiled as a text, a number of addresses lost their characteristics. This situation, which is a result of the shortcomings in inscription, suggested the necessity of separating the verses, preserving the recitation method (waqf places) learned from Prophet and transmitting the Qurʾān towards new learners. As a result, the science of al-Waqf and al-Ibtidāʾ has emerged. The systematics of al-Sajāwandī was chosen among the people who systematized the waqfs marks and the mushafs that we have today are arranged according to the systematics of al-Sajāwandī. At this point, the issue of showing other addressing features of the Qurʾān, such as the emphasis, in text appeared as an area that to be considered. The aim of this study is to analyze this issue and to focus on the possibility and method of realizing the subject. If punctuation marks are to be added to the Qurʾānic text, this should be done by taking into account the characteristics of punctuation marks in Arabic. According to comparison between punctuation and wakf marks, it was seen that they have different characteristics. First difference is the systematic difference. Punctuation marks in modern Arabic script are divided into four groups: end marks, tone marks, quotation marks, and the signs used in mathematics. However, al-sajawānds consists of only end/stop marks. In this case, al-sajawānds do not function as punctuation marks indicating tone of voice/emphasis and quotations. The second difference is that punctuation marks are more about the meaning than waqf marks. Because waqf marks do not oblige reader to understand only one of the possible meanings. However, punctuation marks limit or even determine the meanings. In addition, waqf marks are also based on the recitation(s) of the Prophet/al-qirāʾat al-manqulah. Correct comprehension depends on correct reading. For correct reading, addressable features must be able to be incorporated into the text as much as possible. Today’s muṣḥaf, cannot show emotions, emphasis to the reader. Beside, each of the characteristics of waqf marks (al-waqf al-muʿānaqah ext.) cannot meet the end marks found in today’s punctuation marks. In this case, we can add emphasis marks to text in order to reflect the emphasis that are missing from them by keeping al-sajāwands. Likewise, the question of to where/whom the word belongs to, which may cause confusion in text, can be resolved with quotation marks. Hereby, it has been concluded that a pseudonym system that can reflect the emphasis features of the Qurʾān and show quotations, should be developed in addition to al-sajāwands. So, our proposal includes the following steps: keeping al-sajāwands existing in the muṣḥaf; placing the emphasis marks in today's punctuation marks, which will serve this function in places where the emphasis and tone of prayer’s voice cannot be reflected in writing; putting quotation marks. Thus, it will be possible to develop a system that can show the linguistic, grammatical, semantic, phonetic, emotional and reciprocity dimensions of address in the writing/text. In this context, the punctuation marks that we find useful to be added to the muṣḥaf are emphasis marks (:!؟) and some quotation marks («»: -).
قَالَ فَمَنْ رَبُّكُمَا يَا مُوسٰى؟ قَالَ رَبُّنَا الَّذ۪ٓي اَعْطٰى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدٰى. Tāhā 20/49-50
As an example, in this verse, there is a real question that is expected to be answered. Then a question mark can be put at the end of this sentence. In addition, a dot mark can be placed at the end of the answer sentence to indicate that the answer is concluded.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, the Qurʾān, al-Waqf and al-Ibtidāʾ, Waqf Marks, al-Sajawāndī, Arabic, Punctuation Marks

Kaynakça

• Aktaş, Sahip. Kur’ân’da İstifhâm Üslûbu. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• ʿAbdülʿalîm, İbrâhîm. el-İmlâ’ ve’t-terḳīm fî’l-kitâbeti’l-ʿarabiyye. Mısır: Mektebetü Ġarîb, 1. Basım, 1975.
• ʿAvḍ, Dâne. “et-Te’sîrü’l-Ġarbî fî Teṭavvuri’l-Kitâbeti’l-ʿArabiyyeti: ʿAlâmâtü’t-Terḳīm Nümûẕecen”. Bidâyât. Erişim 3 Mayıs 2020. https://www.bidayatmag.com/node/1032
• Ḍabbâġ, Ali Muhammed. “Menʿu Kitâbeti’l-Musḥaf bi’l-İmlâ’”. Şebeketü’l-Elûke. Erişim 4 Mayıs 2020. https://www.alukah.net/sharia/0/44842/
• Elik, Hasan-Muhammed Coşkun. Tevhit Mesajı - Özlü Kur’ân Tefsiri. İstanbul: İFAV Yayınları, 1. Basım, 2015.
• Esedî, Kerîm Mirza. “ʿAlâmâtü’t-Terḳīm: Taʿrîfuhâ, Tesmiyetuhâ, Târiḫuhâ, Ehemmiyyetühâ…”. Diwanalarab. Erişim 5 Mayıs 2020. https://www.diwanalarab.com/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85-%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%8A%D9%81%D9%87%D8%A7-%D8%AA%D8%B3%D9%85%D9%8A%D8%AA%D9%87%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%87%D8%A7
• Fevvâz, Zeyneb. er-Resâ’ilü’z-Zeynebiyye. Kâhire: Müessesetü Hindâvî, 1. Basım, 2014.
• Gür, Süleyman. Kâzî Beyzâvî Tefsiri’nde Belâgat İlmi ve Uygulanışı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• IW, Islamweb. “İstiʿmâlü ʿAlâmâti’t-Terḳīm fî’l-Muṣḥaf: Ḥaẕar em İbâḥa”. Erişim 30 Nisan 2020. https://www.islamweb.net/ar/fatwa/200237/
• Ḳaradâvî, Yûsuf. “ʿAlâmâtü’t-Terḳīm li’l-Muṣḥaf”. al-Qaradâvî. Erişim 30.4.2020. https://www.al- qaradawi.net/node/4169
• Kebîsî, Mahmud. “el-Ḳur’ânu’l-Kerîm ve ʿAlâmâtü’t-Terḳīm”. Dâru Nâşirî. Erişim 3 Mayıs 2020. https://www.nashiri.net/articles/religious-articles/2773-c---v15-2773.html
• Koyuncu, Recep. Kur’ân-ı Kerîm’in Anlaşılmasında Vakf İbtidâ’nın Rolü (İbnü’l-Enbârî, ed-Dânî ve es-Secâvendî Örneği). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli - Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. çev. Mustafa Öztürk. İstanbul: Düşün Yayınları, 1. Basım, 2012.
• MEH, Mülteḳā Ehli’l-Ḥadîs. “li’n-Niḳāş: Ḥavle Vaḍʿi ʿAlâmâtü’t-Terḳīm fî’l-Muṣḥaf”. Erişim 2 Mayıs 2020. https://www.ahlalhdeeth.com/vb/showthread.php?t=152048
• MET, Mülteḳâ Ehli’t-Tefsîr. “Hukmü İstiḫdâmi ʿAlâmâti’t-Terḳīm fî Kitâbeti’l-Âyâti’l-Ḳur’âniyye”. Erişim 3 Mayıs 2020. https://vb.tafsir.net/forum/
• MET, Mülteḳâ Ehli’t-Tefsîr. “Hukmü İstiḫdâmi ʿAlâmâti’t-Terḳīm fî Kitâbeti’l-Âyâti’l-Ḳur’âniyye”. Erişim 3 Mayıs 2020. https://vb.tafsir.net/forum/
• MET, Mülteḳâ Ehli’t-Tefsîr. “Hukmü İstiḫdâmi ʿAlâmâti’t-Terḳīm fî Kitâbeti’l-Âyâti’l-Ḳur’âniyye”. Erişim 3 Mayıs 2020. https://vb.tafsir.net/forum/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86%D9%8A%D8%A9-%D8%9F
• Rıza, Muhammed Reşid. Tefsîrü’l-Menâr. Kahire: Dâru’l-Menâr, 2. Basım, 1-12, 1366/1947.
• Sâlim, ʿÂdil. “ʿAlâmâtü’t-Terḳīm fî’l-Kitâbeti’l-ʿArabiyyeti ve Mevâḍiʿu İstiʿmâlihâ”. Diwanalarab. Erişim 4 Mayıs 2020. http://www.diwanalarab.com/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA- %D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85-%D9%81%D9%8A
• Secâvendî, Muhammed Tayfur. ʿİlelü’l-Vukûf. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2. Basım, 1-3, 2006.
• Şıntî, Muhammed Sâlih. Fennü’t-taḥrîri’l-ʿarabî : ḍavâbṭuhû ve enmâṭuhû. Ḥâ’il: Dâru’l-Endelüs, 5. Basım, 1422/2001.
• Ṭayyâr, Müsâʿid b. Süleyman. Maḳālât fî ʿulûmi’l-Ḳur’ân ve usûli’t-tefsîr. Riyad: Merkezü Tefsîr li’d-Dirâsâti’l- Kur’âniyye, 1435/2015.
• WP, Wikipedia. “Terḳīm”. Erişim 29 Nisan 2020. https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%85
• Yüce Kur’ân ve Açıklamalı-Yorumlu Meâli. çev. Abdülkadir Şener vd. İzmir: TDV Yayınları, 5. Basım, 2016.
• Zeki, Ahmed. et-Terḳīm fî’l-lüġati’l-ʿarabiyyeti. Kâhire: Müessesetü Hindâvî, 1. Basım, 2013.
• Ẕîb, Sami. el-Aḫṭâ’ el-lüġaviyye fî’l-Ḳur’âni’l-Kerîm : evvelü kitâbin fî’t-târîḫ. CreateSpace Independent Publishing Platform, 1. Basım, 2017.
• Ẕîb, Sâmî. el-Ḳur’ânu’l-Kerîm. CreateSpace Independent Publishing Platform, 3. Basım, 2016. https://www.sami- aldeeb.com/files/article/Coran-arabe-chronologique.pdf
• Ẕîb, Sâmî. “Urîdu Neşra’l-Ḳur’ân maʿa ʿAlâmâti’t-Terḳīmi’l-Ḥadîse”. el-Ḥivâru’l-Mütemeddin. Erişim 3 Mayıs 2020. http://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=477136