Ash’arī Theologian Miklātī’s Some Theological Views in the Context of Lubāb al-uqūl

Yıl 2016, Cilt: 20 Sayı: 1, 167 - 202, 15.06.2016

Vezir Harman

https://doi.org/10.18505/cuid.238962

Öz

Ebu’l-Ḥajjāj Yusuf b. Muhammad al-Miklâtî is an Ash’arî scholar who lived between the years 550-626 (1155-1229). He has a work entitled Lubāb al-ʿuqūl fī radd ʿalā al-falāsifa fī ʿilm al-uṣūl to defend the opinions of Ahl al-Sunnah by criticizing philosophical views. Miklātī is one of the most important figures who lived in the Muvahhidī state. He is a professor who contributed to learning of Ash’arī kalām system in the North Africa and Andalusia. But today it has not been demonstrated. Therefore, in this article we looked at some theological views of Miklātī in the context of his criticism of the philosophical views.

Ebu’l-Ḥajjāj Yûsuf b. Muhammad al-Miklātī is an Ash’arī scholar who lived in North Africa and Andalusia between the years 520-626 (1155-1229). He is one of the tutors working at madrasahs of the Muvahhidī state established by Ibn Tumart. Becoming meeting point of Salafī and philosophical understanding is one of the main factors which makes important the period and the region where he lived. Muvahhidīs on the one hand called for the returning to the Book and the Sunnah, and ordered to burn the works of Malikī fuqahā related to the branches (furūʿ) with the reason that they became distant from the Qur’an and the Sunnah. On the other hand, the last great represantatives of Islamic Philosophy, Ibn Tufayl and Averroes wrote their most precious works at Muvahhidî palace.

Only extant work of al-Miklâtî is Lubâb al-‘uqûl fî radd ‘alâ al-falâsifa fî ‘ilm al-uṣûl. In Lubâb al-‘uqûl, al-Miklâtî by giving a place to the philosophical opinions about theology, prophethood and the hereafter criticizes the viewpoints of Aristotle, from Periphatetic philosophers al-Fârâbî and Avicenna, from Mu’tazilah Abu Hudhayl al-‘Allaf and Qa’bî. He has benefited from the works of Ash’arî theologians like Baqillanî, al-Juwaynî and al-Ghazzâlî when he make criticism. Especially in the theology section, when he considers some subjects he has followed the method which al-Ghazzalî used in his Tahâfut which was written to criticize the philosophers. However, with the impact of the fuqahâ, who has Salafî understanding, and that of the Islamic philosopher Averroes, the ruler of the region ordered to burn the works of al-Ghazzâlî and notify that whoever has these works will be killed and whose wealth will be seized. In this regard al-Miklâtî’s work has an important contribution to the settlement of Ash’arî theology against Salafî and philosophical opposition.

The main reason of the opposition of Salafî understanding towards the science of Kalâm is the claim that Kalâm has been established through outward impacts at a philosophical basement. The main reason of opposition of Averroes towards Kalâm is that Kalâm follows argumentative (jadalî) methods not instead of demonstrative ones (burhânî). This work of al-Miklâtî provides benefits to the establishment of Kalâm with the hands of Muslims and on the Qur’anic base and also has contributed to the development of a demonstrative tradition against philosophical opposition. Because according to him, the purpose of a theologian is to declare the demonstrative proofs which help for the soundness of the religious creed. Principles of the science of Kalâm are introduction, by which a theologian establishes his demonstrative proofs.

Anahtar Kelimeler

Miklātī, Lubāb al-uqūl, Philosophy, Kalām

Eş’arî Kelâmcisi Miklâtî’nin Lübâbü’l-ʿukûl Bağlamında Bazı Kelâmî Görüşleri

Öz

Ebü’l-Haccâc Yûsuf b. Muhammed Miklâtî, 550-626 (1155-1229) yılları arasında yaşayan Eş’arî âlimidir. Felsefî görüşleri eleştirerek Ehl-i Sünnetin görüşlerini savunmak için Lübâbü’l-ʿukûl fî red ale’l-felâsife fî ilmi’l-usûl adıyla bir eser telif etmiştir. Miklâtî, Muvahhidî devletinde yaşamış önemli şahsiyetlerden biridir. Kuzey Afrika ve Endülüs bölgesinde Eş’arî kelâm sisteminin öğrenilmesinde katkıda bulunan bir müderristir. Ancak günümüzde onun hakkında herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bundan dolayı bu makalede felsefî görüşleri eleştirileri bağlamında Miklâtî’nin bazı kelâmî görüşlerini inceledik.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Miklâtî, Lübâbü’l-ukûl, Felsefe

Kaynakça

• Adıgüzel, Adnan. “Muvahhidî Halifesi Abdulmümin’in Yönetim Anlayışı”. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi sy. 5, (Nisan 2011): 70-86.
• Adıgüzel, Adnan. “Muvahhidîler Devleti’nin Tarihi Sürecinde Rota Değişimi”. Ekev Akademi Dergisi 17, sy. 55 (Bahar 2013): 1-20.
• Aliyyu’l-Kârî. Minahu Ravdi’l-Ezher fi Şerhi Fıkhi’l-Ekber. Beyrut: Dâru’l-Beşâiru’l-İslâmiyye, 1419/1998.
• Altıntaş, Hayrani. İbn-i Sina Metafiziği. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
• Âmidî, Seyfuddin. Ebkâru'l-Efkâr fi Usûli'd-din. nşr. Ahmed Muhammed el-Mehdî. Kâhire: Dâru’l-Kütüb ve’l-Vesâiki'l-Kavmiyye, 1424/2004.
• Arif Aytekin. “İbn Tûmert”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 425-427. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Aydınlı, Yaşar. “İbn Bacce”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 348-353. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Bağdâdî, Ebu Mansûr Abdulkâhir. Usûlü’d-Din. nşr. Ahmed Şemseddin. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1423/2002.
• Bayındır, Ahmet. “Rasyonel ve Varoluşçu Teolojinin Bir Mukayesesi”. Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi sy. 19 (2012): 165-172.
• Bıyıkoğlu, Yakup. “Eş’arî’nin Kur’ân’ı Anlama, Yorumlama Yöntemi”. Uluslararası İmam Eş’arî ve Eş’arîlik Sempozyumu. İstanbul, Beyan Yayınları, 2015.
• Bozkurt, Mustafa “Zat-Sıfat İlişkisi Bağlamında İlahi Bilgi”, Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 7, sy. 13 (2014): 127-141.
• Çağrıcı, Mustafa. “Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 300-309. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Ebû Hanîfe. Fıkhu'l-Ekber (Ebû Hanîfe'nin Beş Eseri). trc. Mustafa Öz. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1992.
• Ebü’l-Müntehâ. Şerhu’l-Fıkhı’l-Ekber. İstanbul: Asitâne Es’ad Efendi Matbaası, 1307.
• Gazzâlî. Munkiz Mine’d-Dalâl. trc. Hilmi Güngör. Ankara: Maarif Yayınevi, 1960.
• Gazzâlî. İhyâ-u Ulûmi’d-din. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, Trs.
• Horovitz, S. Yunan Felsefesinin Kelama Etkisi. trc. Özcan Taşcı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2014.
• İbn Abdülmelik, Ebu Abdullah Muhammed b. Muhammed el-Merrâküşî (ö. 703/1303). Ez-Zeyl ve’t-Tekmile li Kitâbeyi’l-Mevsûl ve’s-Sıla. nşr. İhsan Abbas-Muhammed b. Şerif. Tunus: Dâru’l-Garbi’l-İslâmi, 2012.
• İbn Rüşd. Faslu’l-Makal (Felsefe-Din İlişkisi). trc: Bekir Karlığa. İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
• İbn Sina. Necat. nşr. Macid Fahri. Beyrut: Daru’l-İfâk, 1982.
• İbn Tûmert, Muhammed. Eizza mâ Yutlab. nşr. Abdulganiy Ebul-Azm. Mağrîb: Müessesetu’l-Ganiyye lin-Neşr, 1997.
• İmam Şâfiî. Fıkhu’l-Ekber. nşr. Abdu Ahmed Yasin. Moritanya: Dâru’r-Rıdvân, tsz.
• Kadı Abdulcebbar. Muhtasar fi Usûl’id-din. (Nşr. Muhammed Ammâre, Resailul-Adl vet-Tevhid İçinde). Kahire: 1971.
• Karlığa, Bekir. “İbn Rüşd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 257-288. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Kaya, Mahmud. “İbnü’l-Arabî Muhyiddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 520-522. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Keskin, Mehmet. İmam Eş’arî ve Eş’arilik. İstanbul: Denge Yayınları, 2013.
• Kutluer, İlhan, “İbn Seb’în”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 306-312. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Kutluer, İlhan, “İbn Tufeyl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20: 418-425. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Makrîzî, Ahmed b. Ali. el-Mevâiz ve’l-İ’tibâr bi Zikri’l-Hutât ve’l-Âsâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418
• Merrâküşî, Abdulvahid (ö. 647/1250). el-Mu’ceb fi Telhîs-i Ahbari’l-Mağrîb min Ledün Fethi’l-Endülüs ilâ Âhiri Asri’l-Muvahhidîn. nşr. Muhammed Said. Kahire: el-Cumhuru’l-Arabiyetu’l-Müttehide el-Meclisu’l-A’la li’ş-Şuûni’l-İslâmî, 1382/1963.
• Miklâtî, Yusuf b. Muhammed (ö. 626/1229). Lübâbü’l-ukûl fî red ale’l-felâsife fî ilmi’l-usûl. nşr. Hüseyin Mahmud. Kahire: Daru’l-Ensâr, 1977.
• Özdemir, Mehmet. “Muvahhidler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 410-412. Ankara: TDV Yayınları, 2006.
• Özdemir, Metin. “Ezeli Bilgi Anlayışının Problematik Yönü”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6, sy. 1 (2002): 205-226.
• Sâbûnî, Nureddin. el-Bidâye fi Usûli'd-din (Maturidi Akaidi). trc: Bekir Topaloğlu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2000.
• Sarı, Yasemin. Müntansır-Billah ve Dönemi (623-640/1226-1242). Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2013.
• es-Senûsî, Ebu Abdullah Muhammed b. Yusuf et-Tilmisânî Eş’arî (ö. 890/1490). Ümmü’l-Berâhin. nşr. Halid Zehra, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2009.
• Taşcı, Özcan. Aydınlanma, Oryantalizm ve İslâm: Kelami Konular Bağlamında Bir Karşılaştırma. Ankara: Sentez Yayıncılık, 2013.
• Taşcı, Özcan. İlk Kelâm Risâlelerine Göre Kader ve İnsanın Sorumluluğu. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• Tunc, Cihat. “Ecel”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 380-382. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Yıldırım, Ömer Ali. “İslâm Düşüncesindeki Yoktan Yaratma ve Kıdem Tartışmaları: Kelâmcılar ve İbn Sina Merkezli Bir İnceleme”. Kelâm Araştırmaları 10, sy. 2 (2012): 251-274.
• Yüksel, Yakup. Allah’ın Uyardığı Peygamberler. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2016.
• Watt, W. Montgomery. İslâm Felsefesi ve Kelâmı. trc. Süleyman Ateş. İstanbul: Pınar Yayınları, 2004.
• Wolfson, H. Austryn. Kelâm Felsefeleri. trc. Kasım Turhan. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2001.