Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü Son Sınıf Öğrencilerinin Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretimi Dersi İle İlgili Görüşleri

Yıl 2017, Cilt: 21 Sayı: 1, 297 - 320, 15.06.2017

Muhammed Yazıbaşı

https://doi.org/10.18505/cuid.297230

Öz

Ülkemizde hâlihazırda ilköğretim müfredatında
Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi dersi 4. sınıftan itibaren yer almaya
başlamaktadır. Söz konusu dersi İlahiyat Fakültesi bünyesindeki eğitim
formasyonu alan İlahiyat Lisans ve İlköğretim Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Eğitimi
Bölümü programından mezun olanlar vermektedir. Alanla ilgili öğretmen
bulunmadığı durumlarda ise dersi sınıf öğretmenleri okutmaktadır. Çalışmanın
amacı, eğitim fakülteleri sınıf öğretmenliği bölümünün müfredatında yer alan
Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretimi dersi ile ilgili Kırıkkale Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü’nün son sınıf öğrencilerinin
görüşlerini tespit etmektir. Fenomonolojik desenin kullanıldığı bu çalışmada
yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Katılımcıların din
hakkındaki bilgilerinin kaynağını genel itibariyle aile, Yaz Kur’an Kursları,
sosyal medya ve kitaplar oluşturmaktadır. Katılımcılar, Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi
Öğretimi dersinin meslek hayatlarına katkı sağladığını, ders saatinin
artırılması gerektiğini ifade etmektedirler.

Eğitim
ve öğretimde istenilen hedefe ulaşmada en büyük görev öğretmenlere düşmektedir.
Müfredat, ders materyalleri ve fiziki ortam ne kadar mükemmel olursa olsun
bunları verimli hale getirecek olan öğretmenlerdir. Dolayısıyla onlar, gerek
alan bilgisi, pedagojik formasyon, gerekse eğitim ve öğretim alanındaki
yeniliklerle donanımlı hale getirilmelidir. Aksi takdirde eğitim kurumlarında
yapılan eğitim ve öğretimden istenilen verim alınamayabilir. Söz konusu
donanımlar, okullarda yeterli Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi öğretmeni olmaması
durumunda 4. sınıf Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi dersini okutmak durumunda kalan
sınıf öğretmenleri için daha da önemlidir. Söz konusu ders özel bilgi, beceri
ve alan bilgisi istemektedir. Oysaki sınıf öğretmenliği bölümünden mezun olan
sınıf öğretmenleri lisans programında almış oldukları iki kredilik Din Kültürü
ve Ahlâk Bilgisi Öğretimi dersi ile Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi dersini
okutmaktadır. Araştırmada, eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği bölümü son sınıf
öğrencilerinin söz konusu ders hakkındaki görüşleri ortaya çıkartılmaktadır.

Günümüz
eğitim sisteminin ilk basamağı olan ilkokulların Osmanlı eğitim sistemindeki
karşılığı sıbyan mektepleridir. Kuruluşları İslam öncesine kadar uzanmaktadır.
Osmanlı’nın ilk dönemlerinde sıbyan mekteplerinde ders işleyecek öğretmenleri
yetiştirmek için eğitim kurumları tesis edilmemektedir. Fatih Sultan Mehmet
dönemine gelindiğinde sıbyan mektepleri için öğretmen yetiştirmek üzere Eyüp ve
Ayasofya medreselerinde, sıbyan mektebi muallimi yetiştirmek için, genel
medreselerden farklı bir program öngörülmektedir. Ancak, ilerleyen süreçte
Fatih’in bu uygulamasından vazgeçilmektedir. İlköğretim seviyesindeki erkek
iptidai mekteplerine öğretmen yetiştirmek üzere 1868 yılında Dârü’l-Muallimîn-i
Sıbyan adında eğitim süresi iki yıl olan öğretmen okulu açılmaktadır. Kız
iptidâi mekteplerine öğretmen yetiştirmek için de 1869 yılında Dârü’l-Muallimât
adında okullar açılmaktadır. II. Abdülhamid, II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet
döneminde de ilkokul öğretmenleri okulları ile ilgili çalışmalar
gerçekleştirilmektedir. Söz konusu dönemlerde ilkokul öğretmeni yetiştirmek
üzere açılan okulların ders programlarında farklı isimlerle din derslerine yer
verilmektedir. 1996 yılından itibaren din dersi, sınıf öğretmenliği bölümü ders
programında Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretimi adıyla 4. sınıfın birinci
yarıyılında okutulmaktadır.

Çalışmada,
Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü son sınıf
öğrencilerinin din eğitimi tecrübelerinin ortaya çıkartılması hedeflendiği için
nitel araştırma desenlerinden görüngübilim yaklaşımı tercih edilmektedir.
Örnekleme türlerinden olan ve kolay ulaşılabilirlik ölçütüne dayanan uygun
örnekleme kullanılmaktadır. Örneklem, Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf
Öğretmenliği Bölümü son sınıf öğrencilerinden seçilen toplam on dokuz son sınıf
öğrencisinden oluşmaktadır. Katılımcı öğrenciler gönüllü olanlar arasından
belirlenmektedir. Veri toplama yöntemi ve aracı olarak Fenomonolojik desenin
kullanıldığı bu çalışmada yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmaktadır.
Sorular hakkında ilgili alan uzmanlarının görüşlerine müracaat edilerek gerekli
düzeltmeler yapılmaktadır. Gönüllü öğrencilerle bireysel, yüz yüze ve yarı
yapılandırılmış görüşmeler yapılmaktadır.

Veriler,
sınıf öğretmenliği bölümü son sınıf öğrencileri arasından gönüllülük esasına
göre belirlenen on dokuz öğrenciyle yarı yapılandırılmış görüşme formu
doğrultusunda, yarı yapılandırılmış nitel görüşmeler yapılarak elde
edilmektedir. Araştırmacı tarafından deşifre edilen görüşmeler, görüngübilimsel
kodlama tekniğiyle çözümlenmektedir. Süreçte, açık kodlama yapılmış, temalar
belirlenmektedir. Verilerin çözümlenmesiyle elde edilen araştırma bulguları,
alanyazındaki ilgili araştırmalar ışığında tartışılmaktadır.

Din
Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretimi dersi ile ilgili öğrencilerin görüşlerini
dört boyut çerçevesinde bir araya getirmek mümkündür.

1. Dini Bilgi Kaynakları:
İnsan sosyal bir varlıktır. Hayatının her anında çevresiyle etkileşim
içerisindedir. Bu etkileşim sonucunda bireyde öğrenmeler gerçekleşmektedir.
Bireyin din konusundaki bilgi kaynağını aile oluşturmaktadır. Bununla birlikle Yaz
Kuran Kursları, alanla ilgili kitaplar ile tv., radyo, bilgisayar, akıllı cep
telefonları gibi haberleşme ve iletişim aletlerinin de din hakkında bilgi
edinme kaynağı olarak kullanıldığı söylenebilir. Bu anlamda din bilgileri
birden fazla kaynaktan öğrenilmektedir.

2. Dersin Öğretmenlerin
Meslek Hayatına Katkısı: Lisans programı dışında ilkokul 4. sınıftan lise 12.
sınıfa kadar din eğitimi almış sınıf öğretmeni adayları Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi
Öğretimi dersi sayesinde hem ilkokul 4. sınıf öğrencilerine Din Kültürü ve Ahlâk
Bilgisi dersinde hangi konuları işleyeceğini hem de din eğitim-öğretiminde
kullanabileceği yöntem ve teknikleri hususunda bilgi, tecrübe sahibi
olmaktadır. Bu bağlamda öğretmen, eğitim ve öğretime hazır bir şekilde göreve
başlama imkânı bulmaktadır.   

3. Ders Kredisinin
Yeterliliği: Öğretmenlik mesleği birden fazla alanda bilgi ve beceri sahibi
olmayı gerektirmektedir. Öğretmen yetiştiren okullar da programlarını
hazırlarken bu doğrultuda ders ve bu dersin kredisini belirlemesi
gerekmektedir. Katılımcıların ifadeleri dikkate alındığında Din Kültürü ve Ahlâk
Bilgisi Öğretimi dersinin kredisinin yetersiz olduğu görülmektedir. Ayrıca söz
konusu ders ile birlikte din psikoloji, dini gelişim teorileri vb. derslerin
programa ilave edilmesi ile ilgili görüş bildiren katılımcılar da
bulunmaktadır.

4.
İlkokul Müfredatında Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Dersi: Din Eğitimi, Din
Psikolojisi bilim dallarının yapmış olduğu gözlem, mülakat ve anket sonuçları
insanın doğuştan inanma istidadına sahip olduğunu ortaya koymaktadır.
Katılımcılar, öğrencilerin Allah, cennet, cehennem, melek, cin, şeytan gibi
merak ettikleri konuları bilimsel gerçeklere dayalı, dinin sahih kaynaklarından
öğrenilecek yerin okul olduğunu dile getirmektedir. Bu bağlamda çalışmada,
çocukların gelişim seviyelerine uygun, belirli plan, program ve amaç
doğrultusunda okullarda Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi dersinin ilkokul
programında yer almasının çocukların kişilik, kimlik oluşumuna ve bilişsel,
duyuşsal gelişimlerine katkı sağladığı düşüncenin hâkim olduğu görülmektedir.  

Anahtar Kelimeler

İlkokul, Sınıf Öğretmenliği, Din, Din ve Ahlak Bilgisi, Nitel Çalışma

Opinions of The Students Who is in Senior Year at The Faculty of Education’s Primary School Teaching Branch About Religious Culture and Morality Teaching Classes

Öz

Religious Culture and Morality Teaching classes are
taught starting from fourth grades in primary school curriculum in our country
(Turkey). This subject has been taught by graduates of Divinity Faculties and
Primary School Religious Culture and Morality programs. In absence of a
specialized teacher for that subject, it is taught by primary school teachers.
The aim of that study is to specify opinions of students, who is currently at the
final year of the Faculty of Education in Kırıkkale University, regarding Religious
Education and Morality Teaching subject. In this phenomenologically framed
research, a semi-constructed interview form has been used. The sources of
interviewees’ opinions about the religion mainly obtained from families, summer
Quranic Courses, social media and books. Participants have suggested that the
subject Religious Education and Morality is contributing to their teaching
careers and subject hours should be increased in the curriculum.

The greatest task of teachers is to achieve
the desired goal in education and training. 
Even though curriculum, lectures and environment as efficient as they
are, the teachers will make them more efficient. They should therefore be
equipped with necessary knowledge, pedagogical formation, and have innovations
in education and training. Otherwise, the desired efficiency of education and
training in educational institutions cannot not be obtained. In the research,
the opinions of the senior students of the classroom of the Education Faculty
about the courses are highlighted.

The primary schools in the recent education system are the first
example in the Ottoman education system. This school organization dates back to Islam.
In the
early days of the Ottoman Empire educational institutions were not established
in order to educate teachers to conduct lessons. In the period
of Sultan Fatih Mehmet, a different program was envisaged in the Eyup and Hagia
Sophia schools to train. However, this practice of Fatih was abandoned in the
process of progressing. In 1868, a teacher's school named Dârü'l-Muallimîn-i
Sıbyan, which lasted for two years, was opened in order to train teachers for
teaching in primary schools for only boys. Schools named Dârü'l-Muallimât were
opened in 1869 to educate teachers for refuge schools for girls. During II.
Abdülhamid, II. the Constitutional Monarchy and the Republican period, studied
about the primary school teachers' schools were being carried out. The schools,
which were opened to train elementary school teachers in the same periods, gave
religious lessons with different names in the curriculum. Since 1996, the
religion course has been taught in the first semester of the 4th
class under the name of Instruction of Religion Culture and Moral Education in
the classroom teacher's course program.

In the study, the pedagogy approach is
preferred from the qualitative research designs because it is aimed to reveal
the religious education experiences of the senior students of Kırıkkale
University, Education Faculty, Department of Elementary Teacher Education.
Appropriate sampling, based on easy accessibility measures, is used. The sample
consists of a total of nineteen senior students from Kırıkkale University,
Education Faculty, Department of Elementary Teacher Education has been selected
from the senior students. Participating students are selected from volunteers.
Semi-structured interview form is used in this study where the phenomenological
pattern is used as data collection method and tool. Questions have been
reviewed by the experts of relevant fields and required corrections are made.
Individual, face-to-face and semi-structured interviews are conducted with
volunteered students.

The data has been obtained by semi-structured
qualitative interviews in the direction of semi-structured interview form with
nineteen students determined on a voluntary basis among senior students of the
classroom teacher department. The interviews deciphered by the investigator are
solved by the phenomenological coding technique. In the process, open coding
has been done, the themes have been determined. The research findings that obtained
by analyzing the data have been discussed in the light of related researches.

It is possible to bring together the opinions
of the students on the Religion Culture and Moral Education Teaching course in
the framework of four dimensions:

1. Sources of Religious Knowledge: Human
being is a social entity.S/he is interacting with his/her surroundings at every
moment of his/her life. As a result of this interaction, learning takes place
in individual. The family is the source of information on the subject of
religion. 

It can be
said that communication and communication tools such as TV, radio, computer,
smart or mobile phones are also used as a source of information about religion.
In this sense, religion information is learned from more than one source.

2. Contribution of Teachers to Professional Life: Apart from the undergraduate
program, the students who have received religious education from the 4th
to, the 12th grade of the primary school will be able to teach both
the subjects of Religion Culture and Moral Education to the primary school 4th
grade students through the course of Religion Culture and Moral Education, know
how /what experience of the techniques. In this context, the teacher has the
opportunity to begin to refer directly to education and teaching.

3. Course Credit Adequacy: The teaching profession requires knowledge and
skill in more than one field. Teacher-educating schools are also required to
determine the course and the credits of this course while preparing its
programs. When the opinions of the participants are taken into account, it
appears that the credits of the instruction of Religion Culture and Moral
Education are inadequate. In addition to this, there are also participants who
give opinions on adding  courses to the
program., the course includes religious psychology, religious development
theories and so on.

4. Religion Culture and Moral Knowledge in Primary School Curriculum:
The observations, interviews and survey results of religion psychology
sciences/ religious studies reveal that people have belief in innate beliefs.
Participants express that students are curious about Allah, Heaven, Hell, Angel, Gin, Devil, etc. are going to learn
them based on scientific facts. In this context, it is seen that in the study,
the inclusion of the Religion Culture and Moral Information course in the
primary school curriculum in accordance with the level of development of the
children, the specific plan, program and purpose and so on, contribute to the
personality, identity formation and cognitive and affective development of the
children.   

Anahtar Kelimeler

Primary School, Primary School Teaching, Religion, Curriculum, Qualitative Research

Kaynakça

• Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi, 2009.
• Akyüz, Yahya. Türkiye’de Öğretmenlerin Toplumsal Değişimdeki Etkileri. Ankara: Doğan Basımevi, 1978.
• Aydın, Muhammed Şevki. Cumhuriyet Döneminde Din Eğitimi Öğretmeni Yetiştirme ve İstihdamı (1923-2015). İstanbul: Dem Yayınları, 2016.
• Bilgin, Beyza. İslâm ve Çocuk. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1987.
• Çelebi, Ahmed. İslam’da Eğitim Öğretim Tarihi. İstanbul: Damla Yayınevi, 1983.
• Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği bölümü ders programı, erişim 02 Mart 2017, http://www.yok.gov.tr/documents/10279/49665/sinif_ogretmenligi.pdf/32dd5579-2e4d-454e-8c91-5e0594ebdf48
• Ergin, Osman. Türk Maârif Tarihi. İstanbul: Eser Matbaası, c. 1-2, 1977.
• Freud, Sigmund. Bir Yanılsamanın Geleceği. trc. Selçuk Budak. Ankara: Öteki Yayınevi, 1997.
• Freud, Sigmund. Toplum Psikolojisi. trc. Kemal Saydam. İstanbul: Düşünen Adam Yayınları, İstanbul, 1993. Freud, Sigmund. Totem ve Tabu. trc. K. Sahir. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
• Güven, İsmail. Türk Eğitim Tarihi. Edirne: Paradigma Kitapevi Yayınları, 2002.
• Koçer, Hasan Ali. Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923). Ankara: MEB Tebliğler Dergisi, Sayı 2566, Kasım 2004. MEB Tebliğler Dergisi, Sayı: 2175, 5 Kasım 1984.
• Mehmedoğlu, Yurdagül. Okulöncesi Çocuklarda Dinî Duygunun Gelişimi ve Eğitimi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
• Öcal, Mustafa. Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi. İstanbul: Düşünce Kitapevi Yayınları, 2011.
• Öymen, Hıfzırrahmân R. ve Mehmet Dağ. İslam Eğitim Tarihi. Ankara: MEB, ts.
• Öztürk, Cemil. Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası. Ankara: TTK Yayınları, 1996.
• Peker, Hüseyin. Din ve Ahlâk Eğitimi Psikolojik ve Metodik Esaslar. Samsun: Aksi Seda Matbaası, 1998.
• Selçuk, Mualla. Çocuğun Eğitiminde Dinî Motifler. Ankara: TDV Yayınları, 1990.
• Unat, Faik Reşit. Türk Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1964.
• Yavuz, Kerim. Çocukta Dinî Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi (7-12). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1983.
• Yücel, Hasan Ali. Türkiye’de Orta Öğretim. İstanbul: Devlet Basımevi, 1938.
• Zengin, Zeki Salih. “İlköğretim Okullarındaki DKAB Dersleri İçin Öğretmen Yetiştirilmesi ve Eğitim Fakülteleri: Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Örneği”. Değerler Eğitimi Dergisi 4, sy. 11 (2006): 127-154.
• Zengin, Zeki Salih. II. Abdülhamit Dönemi Örgün Eğitim Kurumlarında Din Eğitim ve Öğretimi 1876-1908. Adana: Baki Kitapevi, 2003.