Consistency and Balance Model in Morality: Between Excess and Defect, an Ob-jective and Holistic Approach

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 3, 1257 - 1277, 15.12.2019

Fatma Yüce

https://doi.org/10.18505/cuid.620235

Cited By: 1

Öz

In this study, Consistency
and Balance Model (CBM) is proposed and introduced. In the context of the
model, the importance of consistency is emphasized in morality just like in
Philosophy. Therefore, CBM gives the reason prominence in morality to ensure
the consistency and according to CBM the emotion, the intuition and the
conscience in addition to the reason, are also important. In order to see the
principles determined by the reason in human behaviors, two kinds of
classification are developed for the virtues that is defined as the middle of
excess and defect. The first of them is the triple classification of virtues
that draws attention to the false existence of virtues and determines the
opposite of virtues as forming dichotomy. The latter is the tetrad
classification, which is based on the duality of two means that propose to
consider the virtues together. The Contrast
is considered as the central concept in the first classification and the integration is considered as the central
concept in the second classification. Then it is offered that the virtues may
be evaluated consistently in the social, global and theological contexts.
However, the ideal morality with objective qualities and the real morality with
subjective qualities are produced in order to reach the universal morality that
is determined by the reason, then the consistency and the integration are
proposed for them. Similarly, consistency and integration are proposed in the
dualities of principle-virtue, abstract-concrete, intention-outcome,
universality-locality, objectivity-subjectivity throughout the study. Finally,
it is pointed out that the reasonableness of applying consistency in morality
has exceptions.

Summary: Philosophy is the logical,
systematic and consistent thinking that focuses on specific questions and
topics to reach the reality. When this basic tendency of philosophy is applied
to morality, logical, systematic and consistent actions are expected to emerge.
Accordingly, a new model called as Consistency
and Balance Model (CBM) is proposed and introduced in this article. By this
model, the importance of consistency is emphasized in morality just like in
philosophy. Therefore, CBM gives the reason prominence in morality to ensure
thought, expression and behavior consistency. According to CBM the human
emotion, the divine intuition and the solid conscience in addition to reason
are required to determine the virtues. CBM, which is a synthesis of the good
intention and the reason, aims to constitute the sensible and good actions.
According to CBM, which has a holistic structure, if a person can adopt the
virtue as a principle and reflect the virtue in all of his behaviors during his
whole life, he can be defined as consistently virtuous.

CBM defines the good with the concepts of
consistency and balance. According to CBM, the good is the mean of excess and
defect. In this respect, CBM is based on Aristotle’s mean idea. However, CBM aims to develop it with new content. Two
important questions arise during the identification of the evil: 1. Is it bad
that nothing happens? 2. Is it bad that something is wrong? The point of defect
represents the absence and the point of excess represents the fallacy in the
entity. Both of them are bad in morality. The middle of them is the virtue. In
order to see the principles determined by the reason in human behaviors, two
kinds of classification are developed for the virtues which are defined as the
middle of excess and defect. The first is the triple classification of virtues
that draws attention to the false existence of virtues and determines the
opposite of virtues as forming dichotomy. The triple classification, which
forms a dichotomy as an empty pattern that can be applied to all virtues, is
determined as over virtue-virtous-virtueless. According to CBM the opposite of the mean is always clearly
the point of defect and implicitly the point of excess. Therefore, it is
important to determine extremes of virtues. The point of defect can be briefly
denoted as virtueless. The point of
excess can be denoted as in fact
virtueless, pretending as virtuous,
masked virtue and over virtue. The latter is the tetrad
classification, which is based on the duality of two means. In this
classification, it is possible to produce new and better virtues by considering
two virtues together. The Contrast is
considered as the central concept in the first classification and the integration is considered as the central
concept in the second classification.

The principle is seen as a guarantee for the
consistency in philosophy. CBM points out that a similar situation should be in
ethics. According to Kant, the invisible internal principles of the actions are
more important than the actions themselves to determine the moral value. The
principle does not vary according to the individual and the condition, on the
contrary, the individual is shaped by the principle and all individuals benefit
equally from the outcome of the principle. Thus, the abuse of the rights of
individuals with arbitrary treatments and double standards are prevented. In
this democratic environment formed by the principle not only the owner of the
power, but all right holders can get their rights. In this respect, the
adherence to the principle is the guarantee of the rights and the freedom by
establishing a balance between the rule and the freedom.

Aristotle’s virtue and Kant’s principle are
discussed in a holistic manner in this study. Thus, it is aimed that the
principles in the human mind and the virtues in human actions are consistent in
themselves and ultimately the union of the principles and the virtues can be
ensured. Besides, the concepts of the ideal morality and the real morality are
introduced in this article. The ideal morality takes place on the objective
basis of the good and the truth, which is absolute, universally and unarguably
accepted by everyone. The ideal morality with its objective qualities can be
seen as the target that people know and want to achieve. The real morality is
the morality that is shaped in the people or society in all its positive and
negative aspects, which also includes the subjectivity of them as their own
realities. The real morality with subjective qualities is the morality that
occurs in life. CBM aims at the integrity and the consistency between the ideal
morality and the real morality to reach the universal morality.

In this article, the virtues are divided into two
parts as material and spiritual. Then it is offered that the virtues may be
evaluated consistently in the principal, individual, social, global and
theological contexts. In this context, on the one hand it is aimed that the
principal, individual, social, global and theological virtues are consistent
within themselves and on the other hand they all are consistent within each
other. In this classification the principal and theological morality have
objective qualities and the individual and social morality have subjective
qualities. CBM aims at an objectivity that incorporates subjectivity within the
consistency and integrity of the principal, individual, social, global and
theological morality. CBM aims to achieve the ultimate morality by integrating
the starting point as the principal morality and the end point as the
theological morality and to make them clear in the individual and
social morality.  As a result, CBM confirms the mean found by
reason, by the revelation given by God. In other words, the morality that God
has already there and always presents and the morality that
the human mind finds here and now coincide. 

The consistency and integration are also proposed in
the dualities of principle-virtue, abstract-concrete, intention-outcome,
universality-locality, objectivity-subjectivity in the article. However,
consistency, which is the central concept of the article, can form the basis
for possible criticisms. But, it can be foreseen that the possible criticisms
oriented to CBM would come from an extreme consistency perception that detaches
the concept of consistency from reality without careful consideration. For this
reason it should be kept in mind that it is wrong to expect excessive
consistency in human behavior and to accept the ideal morality as absolute by
neglecting the real morality. Finally, it is pointed out that the
reasonableness of applying the consistency in morality has exceptions.

Anahtar Kelimeler

Philosophy of Religion, Morality, Consistency, Principle, Virtue

Ahlâkta Tutarlılık ve Denge Modeli: Aşırılık ve Eksiklik Ortasında, Objektif ve Bütüncül Bir Yaklaşım

Öz

Bu çalışmada ahlâkta Tutarlılık ve Denge Modeli (TDM) önerilmiş ve tanıtılmıştır. Model
bağlamında felsefede olduğu gibi ahlâkta da tutarlılığın önemi vurgulanmıştır.
Bu amaçla TDM ahlâkta tutarlılığı temin etmek için aklı ön plana çıkarmış;
aklın yanında duygu, sezgi ve vicdanın da önemine dikkat çekmiştir. Aklın
belirlediği ilkeleri insan davranışlarında görme hedefiyle aşırılık ve eksiklik
ortasında tanımlanan erdemlerde iki türlü tasnif geliştirilmiştir. Bunlardan
ilki dikotomi oluşturarak erdemlerin zıtlarını belirleyen ve yanlış
varoluşlarına dikkat çeken erdemlerin üçlü tasnifidir. Diğeri ise erdemlerin
birlikte düşünülmesini öneren iki ortanın dualitesinden hareket eden dörtlü
tasniftir. İlk tasnif içerisinde zıtlık
ikinci tasnif içerisinde bütünleşme
merkezi kavram olarak ele alınmıştır. Ardından erdemlerin toplumsal, küresel ve
teolojik bağlamlarda tutarlı bir şekilde değerlendirilebileceği önerilmiştir.
Bununla birlikte aklın rehberliğinde evrensel ahlâki hakikatlere ulaşma
hedefiyle objektif nitelikleri baskın ideal ahlâk ve subjektif nitelikleri
içeren real ahlâk kavramları üretilmiş; bu iki ahlâk arasında tutarlılık ve
bütünleşme önerilmiştir. Benzer bir tutarlılık ve bütünleşme çalışma boyunca
ilke-erdem, soyut-somut, niyet-sonuç, evrensellik-yerellik,
objektiflik-subjektiflik dualitelerinde de önerilmiştir. Son olarak
tutarlılığın ahlâkta uygulanmasının makuliyetinin istisnaları beraberinde
getirdiğine dikkat çekilmiştir.

Özet: Felsefe, gerçekliğe ulaşmak
için belirli sorular ve konular üzerine odaklanan mantıklı,  sistemli ve tutarlı düşünmedir. Felsefenin bu
temel eğilimi ahlaka uygulandığı zaman mantıklı, sistemli ve tutarlı eylemlerin
ortaya çıkması beklenir. Bu bağlamda, bu makalede Tutarlılık ve Denge Modeli (TDM) adıyla yeni bir model önerilmiş ve
tanıtılmıştır. Bu model kapsamında tutarlılığın önemi felsefede olduğu gibi
ahlakta da vurgulanmıştır. Bu nedenle TDM düşünce, söz ve davranış
tutarlılığını sağlamak için ahlakta aklı ön plana çıkarmıştır. TDM’ya göre
erdemlerin belirlenebilmesi için aklın yanında nefsani değil insani duygu, ilahi
sezgi ve sağlam vicdan gerekmektedir. İyi niyetle, aklın bir sentezi olan TDM
akla uygun ve iyi eylemlerin oluşmasını hedefler. Holistik bir yapı arz eden
TDM’ye göre bir kişi erdemi kendisine ilke edinip tüm yaşamı boyunca erdemi tüm
davranışlarına yansıtabilirse tutarlı bir şekilde erdemli olarak
tanımlanabilecektir.

TDM iyiyi, tutarlılık ve denge kavramlarıyla
tanımlar. TDM’ye göre iyi aşırılık ve eksikliğin ortasıdır. Bu bakımdan TDM
Aristoteles’in orta düşüncesine
dayanır. Bununla birlikte TDM orta
referans noktasını alıp yeni bir içerikle geliştirme hedefindedir. Kötünün
belirlenmesi sürecinde TDM iki önemli soru gündeme getirir: 1. Bir şeyin
olmaması mı kötüdür? 2. Bir şeyin yanlış olması mı kötüdür? Eksiklik noktası
yokluğu temsil eder ve aşırılık noktası varlıkta yanlışlığı temsil eder. Her
ikisi de ahlakta kötüdür. Bunların ortası ise erdemi temsil eder. Aklın
belirlediği ilkeleri insan davranışlarında görme hedefiyle aşırılık ve eksiklik
ortasında tanımlanan erdemlerde iki türlü tasnif geliştirilmiştir. Bunlardan
ilki dikotomi oluşturarak erdemlerin zıtlarını belirleyen ve yanlış
varoluşlarına dikkat çeken erdemlerin üçlü tasnifidir. Tüm erdemlere
uygulanabilecek boş bir şablon olarak dikotomi oluşturan üçlü tasnif erdemci-erdemli-erdemsiz şeklinde
belirlenmiştir. TDM’de ortanın zıttı
her zaman açık bir şekilde eksiklik noktasında ve örtülü bir şekilde aşırılık
noktasında bulunmaktadır. Bu nedenle erdemlerin aşırılık noktasını belirlemek
önemlidir. Eksiklik noktası için kısaca erdemsizlik
denilebilir. Aşırılık noktası için ise aslında
erdemsizlik, mış gibi erdemler, maskeli erdemsizlik ve erdemcilik ifadeleri kullanılabilir.
Diğeri ise erdemlerin birlikte düşünülmesini öneren iki ortanın dualitesinden
hareket eden dörtlü tasniftir. Bu tasnifte iki erdemin birlikte düşünülmesiyle
yeni ve daha iyi erdemlerin oluşabilmesi mümkündür. İlk tasnif içerisinde zıtlık ikinci tasnif içerisinde bütünleşme merkezi kavram olarak ele
alınmıştır.

İlke felsefede tutarlılığın teminatı olarak
görülmektedir. TDM de benzer bir durumun ahlâkta da olması gerekliliğine işaret
eder. Kant’a göre ahlâksal değerin belirlenmesinde eylemlerin görülmeyen iç
ilkeleri eylemlerin kendilerinden daha önemlidir. İlke bireye ve şarta göre
değişiklik arz etmez, aksine birey ilkeye göre şekillenir ve tüm bireyler
ilkenin neticesinden eşit bir şekilde istifade eder. Böylelikle keyfi
uygulamalarla ve çifte standartlarla bireylerin haklarının suistimal edilmesi
önlenmiş olur, ilke çerçevesinde oluşan demokratik ortamda yalnız erk sahibi
değil, her türlü hak sahibi hakkını alma salahiyetine ulaşmış olur. İlkeye
bağlılık bu yönüyle kural ile özgürlük arasında bir denge kurarak hakların ve
özgürlüğün teminatı olmaktadır.

Aristoteles’in erdem ve Kant’ın ilke kavramlarını
bütüncül bir şekilde ele alan bu çalışmada insan zihnindeki ilkelerle
eylemlerindeki erdemlerin ayrı ayrı kendi içlerinde tutarlı olması ve
nihayetinde ilke-erdem birliğinin sağlanabilmesi hedeflenmiştir. Bunun yanı
sıra bu çalışmada ideal ahlak ve real ahlak kavramları önerilmiştir. İdeal
ahlâk, mutlak, evrensel ve herkes tarafından tartışmasız kabul edilebilecek iyi
ve doğruların objektif zemininde gerçekleşir. Objektif nitelikleriyle ideal
ahlâk kişilerin bildikleri ve ulaşmak istedikleri hedef olarak görülebilir.
Real ahlâk ise kişilerin kendi gerçeklikleri olarak subjektifliklerini de
barındıran olumlu ve olumsuz tüm yönleriyle insanda ya da toplumda şekillenen
ahlâktır. Subjektif nitelikleriyle real ahlak hayatın içinde yaşayan bir
ahlaktır. TDM ideal ahlak ile real ahlak arasında bir bütünlük ve tutarlılık
hedefler.

Bu makalede erdemler maddi ve manevi olmak üzere
ikiye ayrılmış; erdemlerin ilkesel, bireysel, toplumsal, küresel ve teolojik
bağlamlarda tutarlı bir şekilde değerlendirilmesinin faydalı sonuçlara
ulaştıracağı iddiası öne sürülmüştür. Bu kapsamda bir yandan ilkesel, bireysel,
toplumsal, küresel ve teolojik erdemlerin kendi içlerinde tutarlılığı, diğer
yandan ilkesel, bireysel, toplumsal, küresel ve teolojik erdemlerin
birbirleriyle tutarlılığı hedeflenmektedir. Bu tasnifte ilkesel ve teolojik
ahlak objektif niteliklere sahipken, bireysel ve toplumsal ahlak subjektif
niteliklere sahiptir. TDM ilkesel, bireysel, toplumsal, küresel ve teolojik
ahlakın tutarlılığı ve bütünselliği içinde subjektiflik barındıran bir
objektiflik hedefler. TDM başlangıç noktası olan ilkesel ahlâk ile son noktası
olan teolojik ahlakı birleştirerek nihai ahlâk ilkelerine ulaşmayı ve onları
bireysel ve toplumsal ahlâkta belirginleştirmeyi hedefler. Netice olarak TDM
aklın bulduğu ortayı vahyin
sunduğuyla teyit eder. Başka bir deyişle Tanrının zaten orada ve hep sunduğu ahlakla, insan aklının burada ve şimdi bulduğu ahlak örtüşür.

Makalede diğer tutarlılık ve bütünleşme ilke-erdem,
soyut-somut, niyet-sonuç, evrensellik-yerellik, objektiflik-subjektiflik
dualitelerinde önerilmiştir. Bununla birlikte makalenin merkezi kavramı olan
tutarlılık muhtemel eleştirilerin zeminini oluşturabilir. Ama TDM’ye
yöneltilebilecek muhtemel eleştirilerin dikkatle incelemeye tabi tutulmaksızın
tutarlılık kavramını gerçeklikten koparan aşırı bir tutarlılık görüntüsünden
gelebileceği öngörülebilir. Bunun için insan davranışlarında aşırı bir şekilde
tutarlılık beklemenin ve real ahlakı ihmal ederek ideal ahlâkı mutlak kabul
etmenin yanlış olduğu akılda tutulmalıdır. Bu açıdan son olarak makalede
tutarlılığın ahlâkta uygulanmasının makuliyetinin istisnaları beraberinde
getirdiğine dikkat çekilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Din Felsefesi, Ahlâk, Tutarlılık, İlke, Erdem

Kaynakça

• Akarsu, Bedia. Felsefe Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1975.
• Aristotle. The Nicomachean Ethics. Trans. David Ross, New York: Oxford University Press, 2009.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. Çev. Saffet Babür, Ankara: Ayraç Yayınları, 1997.
• Badiou Alain. Etik: Kötülük Kavrayışı Üzerine Bir Deneme. Çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları: 2006.
• Cevizci, Ahmet. Felsefeye Giriş. Ankara: Nobel Yayınları, 2015.
• Cevizci, Ahmet. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Evans, C. Stephen. Manis, R. Zachary. Din Felsefesi: İman Üzerine Rasyonel Düşünme. Çev. Ferhat Akdemir, Ankara: Elis Yayınları, 2010.
• Farabi. Risaletü’t-Tenbih ala Sebili’s-Saade. Thk. Sehban Halifat, Amman: el-Camiatu Ürdüniy-ye, 1987.
• Kala, Muhammet Enes. Erdem ve Ödev Ahlâklarına Yeni Yaklaşımlar: David Ross ve Alasdair MacIntyre. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2015.
• Özturan, Hümeyra. Aristoteles ve Fârâbi’de Ahlakın Kaynağı Problemi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2013.
• Kant, Immanuel. Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi, Çev. Ionna Kuçuradi, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2002.
• Kant, Immanuel. Pratik Aklın Eleştirisi. Çev. Ionna Kuçuradi, Ülker Gökberk, Füsun Akatlı, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 1999.
• Maclntyre, Alasdair. Homerik Çağdan Yirminci Yüzyıla Ethik'in Kısa Tarihi. Çev. Hakkı Hünler, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2001.
• Morton, Adam. Pratikte Felsefe: Temel Sorulara Giriş. Çev. Mukaddes İlgün, İstanbul: Kesit Yayınları, 2006.
• Oktay, Ayşe Sıdıka. Kınalızâde Ali Efendi ve Ahlâk-ı Alâî, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 1998.
• Öztürk, Yaşar Nuri. Tanrı’dan Başka İnsanüstü Tanımayan İnanç Deizm. İstanbul: Yeni Boyut Yayıncılık, 2015.
• Tarhan, Nevzat. Güzel İnsan Modeli. İstanbul: Timaş Yayınları, 2011.
• Timuçin, Afşar. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Bulut Yayınları, 2004.
• Uyar, Tevfik. Safsatalar. İstanbul: Destek Yayınları, 2019.
• Yahya İbn Adi. Tehzibü’l-Ahlâk:Ahlâk Eğitimi. Çev. Harun Kuşlu, İstanbul: Türkiye Yazma Eser-ler Kurumu Başkanlığı, 2013.
• Yaran, Cafer Sadık. Ahlâk ve Etik. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2010.
• Yaran, Cafer Sadık. İslam Ahlâk Felsefesine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2012.
• Yaran, Cafer Sadık. Müslümanın Edinmesi Gereken Ahlâki Erdemler. Ankara: DİB Yayınları, 2018.
• Türk Dil Kurumu. “Genel Türkçe Sözlük”. Erişim: 8 Ağustos 2019. http://sozluk.gov.tr/.