Yahya al-Ṣarṣarī and The Image of the Prophet Muḥammad in His Poems

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 1, 267 - 295, 15.06.2020

İbrahim Fidan

https://doi.org/10.18505/cuid.703899

Cited By: 1

Öz

The first poems about the Prophet Muḥammad appeared while he was alive. These first examples, which are panegyrics (madīḥ, i‛tiẕār, fakhr and ris̱ā), largely reflect the characteristics of the pre-Islamic qaṣīda poetry. Due to the developments in the following centuries, the number of poems about the Prophet increased. And thus, a separate literary genre was formed under the name al-madīḥ al-nabawī. Especially the fact that sufi leaning poets contributed to the literary richness in this field. Another factor is the beginning of the tradition of writing mawlid poems in memory of the birth of the Prophet Muḥammad. The thirteenth century was an important period for poems praising the Prophet Muḥammad. Two important poets emerged in this century. One of them is Egyptian poet al-Būṣīrī and the other is Baghdad's famous poet, Yaḥyā al-Ṣarṣarī. Even after his death, Ṣarṣarî’s works with high literary value were read and memorized in the circles of science, literature and Sufism. Due to his competence in the field, al-Ṣarṣarī was known as the poet of the Prophet and Ḥassān b. Thābit of his time. However, it is understood that his poems, which lost their importance in literary circles over time, were not studied as much as they deserved in the modern period. In this article, his life and works are introduced and basic language and stylistic features of his poems are examined. Also, the image of the Prophet in his poems was determined within the framework of the political conditions of the period.

Summary: In the field of madīh nabawī, which first appeared in the ‘Asr al-Sa’āda and has continued to the present day, especially two names stand out in the 7th/13th century, when famous poets such as Macduddīn al-Vitrī (d. 662/1264), Ibn al-Muraḥḥal (d. 699/1300) and Ṣafiyyuddīn al-Ḥillī (d. 749/1348) were also raised. One of them is the Egyptian poet al-Būṣīrī (d. 695/1296), who left his mark on the field of madīh nabawī with his many poems, especially Qaṣīda Burda, and the other is the Iraqi poet Yahya al-Ṣarṣarī (d. 656/1258), who was named Shā‘iru Rasūlillāh (The poet of the Prophet) and Ḥassānu Vaḳtihī (Ḥassān of that period) because of the quality of his poems in this field.

al-Ṣarṣarī, was born in the village of al-Ṣarṣar, near Baghdad, spent most of his life in the shadow of Baghdad’s political instability and the social collapse that developed in parallel. He was killed in 656/1258 by the Mongolian forces that invaded Baghdad. al-Ṣarṣarī was extremely knowledgeable in fiqh, hadith, language, and ‘ilm al-qirāa. Our poet adopted the views of the Hanbalī law school. In addition, he turned to Sufism and became a murīd (disciple) of Ali ibn Idrīs al-Ya‘kūbī, a student of Abdalqadīr al-Gīlanī who was accepted as the founder of Qādiriyya. He was closely attached to the Sunnah of the Prophet and was fond of reading the Quran. He was chaste and patient and was content with what he had himself. All his works are poetic and they all concern the madīh nabawī or fiqh.

Since his poems, almost all of which are about the praise of the Prophet, have a high literary value, they were read, memorized and narrated for a long time in the circles of science, literature and Sufism. In terms of its structure, his poems are based on the traditional forms of Arab qasīda. In the introductory sections of his poems, he often expresses his longing for Madina. The main subject in poems is usually the Prophet and his superior features. In the last part, he usually says salāt for the Prophet and seeks help from him. It can be said that he used simple language in his poems. The vocabulary reflects the characteristics of the urban life in which he lived. The source of inspiration for his poems are the Qur’an and especially the hadith of the Prophet. He uses the potential of literary arts as much as possible while conveying his feelings. But he does not allow the correct information to be lost due to these arts on a serious subject such as depicting the Prophet. We can see a lot of badī‘ (creative) art in some of his poems. But we can immediately understand that these arts do not spoil the beauty of his expression. The poet provides rhythm and harmony in his poetry with the meter and rhyme in accordance with the classical Arabic qasida rules. In addition, he strengthens the musicality in poetry with puns (jinās) and repetition.

The influence of the instability of the region where al-Ṣarṣarī lived on his poems is obvious. According to him, the main reason for the terrible situation that Muslims were in was that they were away from the way of the Prophet. He thought that it would be possible to go back to the old peaceful days by following the way of the Prophet. Perhaps as a result of this opinion, he allocated his qasīda to the narration of the Prophet and his Companions. In his poems, he describes the Prophet with his names, superior qualities, physical and moral characteristics. He says that the sentences describing the Prophet are the ornament of poems and believes that praising him is a mean of salvation in the next world. He also hoped that the poems he said in order to achieve spiritual ascension would protect himself against the troubled events of the period.

In his poems, especially on the occasion of mawlīd, al-Ṣarṣarī mentions the Prophet’s physical characteristics and likens his smiling face to a bright full moon, his brows to the letter nûn, his teeth to pearls. He describes the Prophet as a man with black eyes, broad shoulders, born with kohl-lined eyes, and who emanates a beautiful scent as a requirement of his creation. The poet, who also touches on the Prophet’s powerful address, states that his speech is more effective than Luqman’s wise words by virtue of his jawami‘ al-kalim (comprehensive speech) and faṣl al-khiṭab (clear speech), and that his soft address, which states nothing other than the truth, is a blessing from Allah. He additionally describes the Prophet’s plain words, easy to understand by all, as more valuable than jewels. al-Ṣarṣarī, who praises the Prophet in terms of morality with basic human virtues such as bashfulness, justice, modesty, and courage, emphasizes that he is, a paragon of patience, perseverance, kindness, and compassion through analogies such as, “his clothes are peace and perseverance”, his “cover is kindness and forgiveness”. In his world of imagery, the Prophet’s benevolence is so abundant like the rain that the clouds cannot compete with him. Also, he does not shame anybody for what he gives. He bestows the most valuable possessions like gold and camels. Even the respectable personalities of the tribe benefit from his grace. He is so generous that he is giving even when the clouds are stingy about giving rain during times of drought. He welcomes with a smile those who approach him with requests. The donations he makes privately are entirely satisfying.

The image of prophethood in al-Ṣarṣarī’s poems, is centralized around the thought of nūr Muhammadī (prophetic light) and the miracles of the Prophet. He reminds that the Prophet never gave up despite the calamities he encountered and that he was supported with extraordinary events in various stages of his life since he was born, and reflects the understanding that the prophet is spiritually supporting the community with his nūr, and in the case the community follow his sunnah, overcoming the Mongolian attacks, which seems like a miracle, is possible. The mention of Qattāl (warrior), Māḥī (eliminator of disbelief), Ẓāhir, Ẓāfir, Manṣūr and Muẓaffar (victorious) among the Prophet’s names, especially those that evoke the superiority he gained in his fight against the disbelievers, giving greater prominence to his courage and valor among his virtues are also related to the political and social conditions of the period. The couplets about the Companions of the Prophet following the couplets that describe the Prophet’s valor, the emphasis of their aid to the Prophet, and the particular mention of their fighter spirit may be considered in the same context. Perhaps, in this way, the poet aims to boost the courage of the Muslims who are exposed to Mongolian attacks with respect to protecting their spiritual and holy values against the enemy.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Poetry, Prophet Muḥammad, Madīh Nabawī, Ṣarṣarī

Yahya eṣ-Ṣarṣarî ve Şiirlerindeki Hz. Peygamber İmgesi

Öz

Peygamber’i (s.a.s.) anlatan ilk şiirler o hayattayken ortaya çıkmıştır. Medih, itizâr, fahr ve mersiye gibi konularda söylenmiş bu örnekler büyük ölçüde İslam öncesi kaside formunun özelliklerini taşır. Sonraki asırlarda meydana gelen gelişmelere bağlı olarak Hz. Peygamber’i konu alan şiirlerin sayısı zamanla artmış ve el-Medâiḥu’n-Nebeviyye (Peygamber Methiyeleri) adıyla ifade edilecek olan müstakil bir tür oluşmuştur. Özellikle tasavvufî düşüncenin edebiyat çevrelerine nüfuz etmesi ve devlet eliyle Hz. Peygamber’in doğum yıldönümünün kutlandığı Rabîulevvel ayının on ikinci günü münasebetiyle mevlid şiirleri söyleme geleneğinin başlaması bu alandaki edebî zenginliğe büyük etki etmiştir. Peygamber methiyelerinin dönüm noktası 7./13. asırdır. Bu dönemde iki önemli nebevî medih şairi yetişmiştir. Bunlardan biri Mısırlı şair Bûṣîrî (öl. 695/1296), diğeri ise nebevî medih alanında Bağdat’ın yetkin siması Yahya eṣ-Ṣarṣarî’dir. Ṣarṣarî’nin (öl. 656/1258) bu konuda söylediği edebî değeri yüksek şiirleri vefatından sonra ilim, edebiyat ve tasavvuf çevrelerinde okunup ezberlenmekteydi. Alandaki yetkinliği sebebiyle Şâ‛iru Rasûlillâh (Peygamber şairi) ve Hassânu Vaḳtihî (dönemin Hassân b. Sâbit’i) olarak anılmıştır. Ne var ki şiirlerinin zamanla edebiyat çevrelerinde önemini yitirdiği ve modern dönemde de hak ettiği ölçüde çalışılmadığı anlaşılmaktadır. Bu yazıda onun hayatı ve eserleri tanıtılarak şiirlerinde öne çıkan dil ve üslup özellikleri ana hatlarıyla değerlendirilecektir. Ayrıca şiirlerindeki Hz. Peygamber imgesi dönemin siyasi belirsizlikleri ile irtibatları çerçevesinde tespit edilmeye çalışılacaktır.

Özet: Asr-ı saadette doğan ve günümüze kadar gelen nebevî medih alanında Mecduddîn el-Vitrî (öl. 662/1264), İbnu’l-Muraḥḥal (öl. 699/1300) ve Ṣafiyyuddîn el-Ḥillî (öl. 749/1348) gibi parlak isimlerin de yetiştiği 7./13. asırda özellikle iki isim öne çıkmaktadır. Bunlardan biri, başta Ḳaṣîdetu’l-Burde’si olmak üzere pek çok şiiri ile nebevî medih sahasına damgasını vuran Mısırlı şair Bûṣîrî (öl. 695/1296), diğeri ise bu alanda söylediği çok sayıdaki nitelikli şiiri sebebiyle Şâ‛iru Rasûlillâh (Peygamber Şairi) ve Ḥassânu Vaḳtihî (çağının Ḥassân b. Sâbit’i) olarak tanımlanan Iraklı şair Yahya eṣ-Ṣarṣarî’dir (öl. 656/1258).

Bağdat yakınlarındaki Ṣarṣar köyünde doğan Ṣarṣarî’nin hayatının büyük bir bölümü Bağdat’ın siyasî istikrarsızlığının ve buna paralel gerçekleşen sosyal çöküşün gölgesinde geçmiştir. Nitekim vefatı da Bağdat’ı istila eden Moğol güçlerinin eliyle, 656/1258 yılında olmuştur. Ṣarṣarî, fıkıh, hadis, dil ve kıraat ilimlerinde söz sahibi idi. Fıkıhta Hanbelî mezhebinin görüşlerini benimseyen şair, tasavvuf yoluna süluk ederek Kâdiriyye tarikatının kurucusu Abdülkādir-i Geylânî’nin (öl. 561/1165-66) öğrencisi Ali b. İdrîs el-Yakubî’den hırka giymiştir. O, Hz. Peygamber’in sünnetine son derece bağlı ve Kur’an tilavetine düşkündü. İffetli, sabırlı ve kanaatkâr bir kişiliğe sahipti. Tamamı manzum olan eserlerini nebevî medih ve fıkıh alanına tahsis etmiştir.

Neredeyse tamamına yakını Hz. Peygamber’in övgüsüne dair olan şiirlerinin edebî değeri yüksek seviyede olup ilim, edebiyat ve tasavvuf meclislerinde okunur, ezberlenir ve rivayet edilirdi. O, kaside yapısı bakımından Arap şiirinin geleneksel formlarına bağlıdır. Şiirlerin mukaddimeleri büyük ölçüde kutsal topraklara duyulan özlemin dile getirildiği bölümlerdir. Ana konu genellikle, Hz. Peygamber ve onun üstün özellikleri olup kasîdeler çoğunlukla Hz. Peygamber’e tevessül ve salâtu selâm ile sonlandırılır. Şiirlerinde yalın ve anlaşılır bir dilin hâkim olduğunu söylemek yanlış olmaz. Kelime kadrosu döneminin ve yaşadığı şehirli hayatın özelliklerini yansıtmaktadır. Şiirlerinin esin kaynağı Kur’ân ve özellikle de hadislerdir. O, duygularını aktarırken edebî sanatların imkânlarından olabildiğince yararlanmış fakat Hz. Peygamber’in anlatımı gibi hassas bir konuda doğru bilginin, edebiyatın uçsuz bucaksız hayal dünyasında kaybolmasına müsaade etmemiştir. Şair, bazı kasidelerde bedî sanatlarına dikkat çekecek ölçüde yer vermekle birlikte genellikle bunları şiirin ruhuna zarar vermeyecek biçimde kullanmıştır. Cinâs sanatının yanı sıra, aruz vezni ve kafiye düzeni ile şiirdeki müzikaliteyi sağlayan şair bazen de tekrar yoluyla bunu güçlendirmektedir.

Ṣarṣarî’nin yaşadığı dönem ve muhitin istikrarsızlığının şiirlerindeki etkisi açıktır. Ona göre Müslümanların içerisinde bulunduğu kötü durumun asıl sebebi Hz. Peygamber’in yolundan uzaklaşılmasıdır. Eski huzur dolu günlere dönmenin sünnete sarılmakla mümkün olacağını düşünen şair, belki de bu fikrin bir tezahürü olarak kasidelerini Hz. Peygamber’in ve sahâbe neslinin anlatımına tahsis etmiştir. O, şiirlerinde Hz. Peygamber’i isimleri, sıfatları, üstün nitelikleri, fizikî ve ahlakî özellikleri ile anlatır. Vasıflarını şiirlerin süsü olarak nitelediği Hz. Peygamber’i methetmeyi ahirete hazırlık olarak değerlendirir ve manevi derecelere ulaşmak gayesi ile yöneldiği bu işin dönemin akılları başlardan alan musibetlerine karşı da koruyucu bir kalkan olmasını umar.

Ṣarṣarî özellikle mevlid münasebetiyle söylediği şiirlerde Hz. Peygamber’in fiziksel özelliklerine temas etmekte, mütebessim çehresini parlak bir dolunaya, kaşlarını nûn harfine, dişlerini inciye benzetmektedir. O, Hz. Peygamber’i kara gözlü, geniş omuzlu, doğuştan sürmeli ve güzel kokan bir şahsiyet olarak betimlemektedir. Hz. Peygamber’in hitabet gücüne de değinen şair cevâmi‛u’l-kelim ve fasl-ı hitâb özellikleri ile onun, hikmetli konuşmaları ile ünlü Lokman’dan daha beliğ konuştuğunu ve hakikatten başka bir söz söylemeyen tatlı dilinin Allah’ın bir lütfu olduğunu belirtir. Ayrıca Peygamber’in, herkes tarafından kolaylıkla anlaşılabilecek kadar yalın sözlerinin mücevherlerden daha değerli olduğunu ifade eder. Ahlaki bakımdan Hz. Peygamber’i hayâ, adalet, iffet ve cesaret gibi temel insanî erdemlerle öven Ṣarṣarî “elbisesi sükûnet ve sebattır”, “örtüsü iyilik ve bağışlayıcılıktır” gibi benzetmelerle onun bütünüyle sabır, sebat, iyilik ve merhamet timsali olduğunu vurgular. Onun imge dünyasında Hz. Peygamber’in yağmur misali ihsanları o kadar çoktur ki bulutlar onunla yarışamaz. Ayrıca o verdiğini de başa kakmaz. Altın ve deve gibi sahip olunan en değerli şeyleri bahşeder. Kavmin saygın şahsiyetleri bile onun kereminden istifade ederler. Öylesine cömerttir ki bulutun yağmuru vermekte cimrilik ettiği kıtlık vakitlerinde bile eli açıktır. Ondan istemeye gidenler onun güler yüzü ile karşılaşırlar. Başkalarına göstermeden yaptığı bağışlar bütünüyle hoşnut edicidir.

Ṣarṣarî’nin şiirlerinde ortaya koyduğu nübüvvet imajının merkezinde, nûr-i Muhammedî düşüncesi ve Peygamber’in mucizeleri yer almaktadır. Peygamber’in, karşılaştığı sıkıntılara rağmen yılmadığını ve doğumundan itibaren hayatının çeşitli aşamalarında olağanüstü olaylarla desteklendiğini hatırlatan şair onun, hâlâ yaşamakta olan nuruyla ümmetini desteklediği ve sünnetine sarılmaları durumunda mucize gibi görünen Moğol fitnesinden kurtuluşun onlar için mümkün olacağı inancına sahiptir. Hz. Peygamber’in isimleri arasında, özellikle inkârcılarla mücadelesinde üstünlük elde etmesini çağrıştıran, Ḳattâl (cengâver), Mâḥî (inkârcılığı ortadan kaldıran), Ẓâhir, Ẓâfir, Manṣûr ve Muzaffer (galip) isimlerine yer vermesi, erdemleri arasında da cesaret ve kahramanlığını öne çıkarması dönemin aynı siyasi ve sosyal koşulları ile ilgilidir. Sahâbeden bahseden beyitlerin, Hz. Peygamber’in kahramanlığını anlatan beyitleri takip etmesi; onların, Peygamber’in yardımcıları olduklarının altının çizilmesi ve sahâbenin özellikle mücadeleci ruhunun dile getirilmesi de aynı çerçevede değerlendirilebilir. Bu sayede şair belki de, Moğol saldırılarına maruz kalan Müslümanların maddî ve manevî değerlerini düşmana karşı müdafaa etme konusundaki cesaretlerini artırmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Hz. Peygamber, Şiir, Nebevî Medih, Ṣarṣarî

Kaynakça

• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 9 Cilt. b.y.: Dâru Ṭavḳi’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Câḥız, Ebû Osman ‛Amr b. Baḥr. el-Beyân ve’t-Tebyîn. 3 Cilt. Beyrut: Dâr ve Mektebetu’l-Hilâl, 1423.
• Demirayak, Kenan. “Bânet Su‛âd Kasidesi Üzerine”. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Bilimleri Araştırma Dergisi 24 (1997), 141-157.
• Demirci, Mehmet. “Hakikat-i-Muhammediyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 14 Şubat 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/hakikat-i-muhammediyye
• Devletâbâdî, Şihâbuddîn Ahmed b. Şemsuddîn el-Ġaznevî. Muṣaddiḳu’l-faḍl. Haydarabad: Maṭba‛atu Meclisi Dâirati’l-Me‛ârif, ts.
• Dûrî, Abdülazîz. “Bağdat, Genel Bakış”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 5 Ekim 2019. https://islamansiklopedisi.org.tr/bagdat#1-genel-bakis
• Durmuş, İsmail. “Mevlid, Arap Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Şubat 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/mevlid#3-arap-edebiyati
• Durmuş, İsmail. “Muhammed, Hitâbet ve Fesâhati”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 8 Şubat 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/muhammed#3-hitabet-ve- fesahati
• Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kāsım. ez-Zâhir fî me‛ânî kelimâti’n-nâs. thk. Hâtim Salih eḍ-Ḍâmin. 2 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1412/1992.
• Ergin, Mehmet Mesut. “Osmanlı Dönemi Arap Şiirinde Peygamber Methiyeleri (1517-1798)”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 7/1 (Nisan 2007), 119-136.
• Fehmî, Halid. Esmâu’n-Nebiyyi ṣallallâhu ‛aleyhi ve sellem dirâse luġaviyye fi’l-menhec ve’l-binye ve’d-dilâle. b.y.: Dâru’l-Beşîr, 1439/2018.
• Gürkan, Nejdet. “Iraklı Şair el-Hıllî ve Hz. Peygamber’e Methiyesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 (2007), 27-50.
• Fidan, İbrahim. Osmanlı Dönemi Arap Şairlerinden İbnu’n-Nakîb el-Huseynî ve Şiirleri. Ankara: Gece Kitaplığı, 2016.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahman el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-‘Ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî ve İbrahim es-Sâmerrâî. 8 Cilt. Beyrut: Dâr ve Mektebetu’l-Hilâl, ts.
• Hazer, Dursun. Hz. Peygamber’in Şairleri. Ankara: Hititkitap Yayınevi, 2008.
• İbn Abdulhâdî, Ebû Abdullah Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed, Ṭabaḳâtu ‛ulemâi’l-hadîs̱. thk. Ekrem el-Bûşî ve İbrâhîm ez-Zeybaḳ. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1417/1996.
• İbnu’l-Fuvaṭî, Kemâluddîn Ebu’l-Faẓl Abdurrezzâk b. Ahmed eş-Şeybânî. Mecma‛u’l-âdâb fî mu‛cemi’l- elḳāb. thk. Muhammed el-Kâzım. 6 Cilt. İran: Muessesetu’ṭ-ṭıbâ‛a ve’n- neşr, 1416.
• İbn Kes̱îr, Ebu’l-Fidâ’ İsmâil b. Ömer ed-Dımaşḳî. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî. 21 Cilt. Gize: Hicr li’ṭ-Ṭıbâ‘a ve’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1997-1999.
• İbn Receb, Zeynuddîn Abdurrahmân b. Ahmed el-Hanbelî. eẕ-Ẕeyl ‘alâ Ṭabaḳâti’l-Hanâbile. thk. Abdurrahmân b. Süleyman el-Us̱eymîn. 4 Cilt. Mekke: Mektebetu’l-‘Ubeyḳân, 1425/2005.
• İbnu’ş-Şa‘âr, Kemâluddîn Ebu’l-Berakât el-Mubârek el-Mevsılî. Ḳalâidu’l-Cumân fî ferâidi şu‘arâi hâẕa’z-zemân. thk. Kamil Selman el-Cebûrî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kutubi’l-‘İlmiyye, 2005.
• İyişenyürek, Orhan. “İbn Ma‘tûḳ’un Dîvân’ındaki Peygamber Methiyeleri”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (Kasım 2019), 145-194.
• Kutubî, Salâhuddîn Muhammed b. Şakir b. Ahmed. Fevâtu’l-vefeyât. thk. İhsan Abbas. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Ṣâdir, 1973-1974.
• Maḳrîzî, Ebu’l-Abbâs Takiyyuddîn Ahmed b. Ali. es-Sulûk li ma‛rifeti duveli’l-mulûk. thk. Muhammed b. Abdülkādir ‛Aṭâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‛ilmiyye, 1418/1997.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh el-Aṣbaḥî. el-Muvaṭṭaʾ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-‛Arabî, 1406/1985.
• Mekkî, Mahmud Ali. el-Medâiḥu’n-nebeviyye. Mısır: eş-Şeriketu’l-Mısriyyetu’l-‛Âlemiyye, 1991.
• Mubârek, Zeki. el-Medâiḥu’n-nebeviyye fi’l-edebi’l-‛Arabî. Kahire: Dâru’l-Mahacceti’l-Beyẓâ’, 1935.
• Muhammed, Mahmud Salim. el-Medâiḥu’n-nebeviyye ḥatta nihâyeti’l-‛aṣri’l-Memlûkî. Dımaşḳ: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-‛Arabî, ts.
• Mütercim Âsım Efendi. Kāmûsu’l-Muhît Tercümesi. haz. Mustafa Koç ve Eyyüp Tanrıverdi. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
• Özel, Ahmet. “Mevlid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Şubat 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/mevlid#1
• Rudey‘ât, Ṣâmid Hezzâ‘ Ḳablân. et-Terkîbu’ş-şarṭî ‘inde Yahyâ eṣ-Ṣarṣarî fî Dîvâni’l-Muḫtâr min medâiḥi’l-Muḫtâr dirâse naḥviyye delâliyye. Mısır: Manṣûra Üniveristesi, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Ṣafedî, Salâhuddîn Halîl b. Ebîk. Nektu’l-himyân fî nuketi’l-‘umyân. nşr. Mustafâ Abdulkādir ‘Aṭâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1428/2007.
• Ṣafedî, Salâhuddîn Halîl b. Ebîk. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed el-Arnaûd ve Turkî Mustafâ. 29 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-‘Arabî, 1420/2000.
• Salih, Muḫaymir. el-Medâiḥu’n-Nebeviyye beyne’ṣ-Ṣarṣariyyi ve’l-Bûṣîrî. Beyrut: Dâru ve Mektebetu’l-Hilâl, 1986.
• Sancak, Yusuf. Hz. Peygamber Devrinde Şiir. Erzurum: Bakanlar Matbaacılık, 1999.
• Ṣarṣarî, Cemâluddîn Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Yûsuf. Kitâbu’d-Durreti’l-yetîme fi’l-maḥacceti’l-mustaḳîme. thk. Câsim el-Fuheyd ed-Devserî. Beyrut: Dâru İbn Ḥazm, 1424/2003.
• Ṣarṣarî, Cemâluddîn Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Yûsuf. Manẓûme fî medḥi’n-nebiyyi ve ve beyâni ‛aḳîdeti ehli’s-sunne ve’l-cemâ‛a. thk. Ali b. Muhammed eş-Şehrânî. Amman: Beytu’l-Efkâri’d-Devliyye, 2006.
• Ṣarṣarî, Cemâluddîn Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Yûsuf. el-Muḫtâr min medâiḥi’l-Muḫtâr. nşr. Muhammed Muhammed Davud. İrbid: y.y., 2004.
• Sübkî, Tâceddîn Abdulvehhâh b. Ṭaḳıyyiddîn. Ṭabaḳâtu’ş-şâfi‘iyyeti’l-kubrâ. thk. Mahmûd Muhammed eṭ-Ṭanâḥî ve Abdulfettâh Muhammed el-Ḥilv. 10 Cilt. Kahire: Dâru İḥyâi’l- Kutubi’l‘Arabiyye, ts.
• Şen, Ahmet. “Osmanlı Dönemi Arap Şairlerinden Ahmed el-Behlûl ve Hz. Peygamber’e Methiyelerinde Muhteva”. Tasavvur: Tekirdağ İlahiyat Dergisi 5/2 (Aralık 2019), 837-870.
• Taşdelen, Hasan. Hassân b. Sâbit Hayatı ve Sanatı. Bursa: Emin Yayınları, 2010.
• Vankulu Memed Efendi. Vankulu Lügati. haz. Mustafa Koç ve Eyyüp Tanrıverdi. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014.
• Yılmaz, İbrahim. “A‛şa ve Kasîde-i Dâliyye”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14 (1999), 245-268.
• Yûnînî, Ḳuṭbuddîn Ebu’l-Fetḥ Musa b. Muhammed. Ẕeylu Mir’âti’z-Zemân. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, 1413/1992.
• Zebâd, Fidâ Fayṣal. eṣ-Ṣarṣarî Ḥayâtuhû ve Şi‘ruhû. Şam: Şam Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Ẕehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. Mu‘cemu’ş-şuyûḫi’l-kebîr. thk. Muhammed Habîb el-Hîle. 2 Cilt. Ṭâif: Mektebetu’ṣ-Ṣadîḳ, 1408/1998.
• Ẕehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. Târiḫu’l-İslâm ve vefeyâtu’l-meşâhîri ve’l-a‘lâm. thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ḡarbi’l-İslâmî, 2003.
• Ziriklî, Hayreddin. el-A‘lâm Ḳâmûs ve Terâcim. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 15. Basım, 2002.