Erken Dönem İsmaililiğinde Şeriatın Neshi Sorunu Üzerine

Yıl 2009, Cilt: 13 Sayı: 2, 267 - 287, 15.12.2009

Ali Avcu

Öz

Anti-Ismaili works frequently argued that the Ismailites abrogated the
Islamic Law/Shariat. But a closer examination of Ismailite and nonIsmailite
works about this subject will indicate that early Ismailite
practice varied from region to region. We noticed that in the earliest
Ismailism before the Fatimid-Qarmati schism in 286/899 the Shariat
wasn't abrogated. After the schism most Qarmati groups seem to
have cancelled the Shariat, while the Fatimids continued to obey to
the Shariat. However, it may also be said that there were some
groups in Qarmatis which didn't caneel the Shariat, but kept to obey
it. The main reason lying in the abrogation of the Shariat by the
Qarmatis was their belief that the seventh epoch in which the Mahdi
would appear now inaugurated. According to them, with the disappearance
of Muhammad b. ısmail, as the Qaim and Mahdi, the
Shariat had come to an end and thus starting the seventh and last period during which the Shariat would no langer be in force. This idea
was held particularly by the Qrmati groups in Bahrain and Khurasan
and Transoxania whose one of the most prominent leader was aiNasafı
(ca. 343/954). Nevertheless, same other groups for example
those were led t;ıy AbO Hatim al-Razi (d. 322/934-35) continued to
adhere to the Shariat. Accordingly, it will not be true to claim that all
the Qarmati groups cancelled the Shariat

Anahtar Kelimeler

Ismailism, Qarmatism, Islamic Law, Abrogation

Erken Dönem İsmaililiğinde Şeriatın Neshi Sorunu Üzerine

Öz

Muhalif kaynaklar İsmaililer'in İslam şeriatını iptal ettiği iddiasını sık
sık dile getirmişlerdir. Ancak konuyla ilgili İsmaili ve İsmaili olmayan
kaynakların dikkatli bir incelemesi erken dönem İsmaililiği'nde bölgeden
bölge-ye farkı uygulamaların olduğunu göstermektedir. 286/899
yılında gerçekleşen Fatımi-Karmatl bölünmesinden önceki İlk
İsmaililik'te İslam şeriatının nesh edilmediğini görmekteyiz. Bölünmeden
sonra ise Fatımiier İslam· şeriatma bağlı kalmaya devam etmişlerdir.
Ancak Karmatl çevrelerde bölünmeden sonra İslam şeriatının yü-
rürlüğüne genel olarak son verilmiştir. Bununla birlikte Karmatl çevreler
içerisinde de İslam şeriatma bağlı kalmaya devam eden bazı grupların
varlığına rastlamaktayız. Karmatller'in şeriatı nesh etmelerinin
temel dayanağı Mehdi'nin çağı olan yedinci devrin başlamış olduğunu
düşünmeleridir. Onlara göre Mehdi Muhammed b. İsmail'in ortadan
kaybolması ile Hz. Muhammed'in şeriatının hükmü sona ermiş ve şeriatsızlık
dönemi olan yedinci devir başlamıştır. Bahreyn Karmatıleri
ve Nesefı'nin öncülük ettiği Horasan-Maveraünnehir Karmatileri bu
fikrin savunuculuğunu yapmıştır. Ancak Ebu Hatim'in başını çektiği
Karmatl grup Hz. Muhammed'in şeriatma uymaya devam etmiştir.
Dolayısıyla erken dönem İsmailileri arasında İslam şeriatının neshi
konusunda ortak bir tavırdan söz edebilmek mümkün değildir. 

Anahtar Kelimeler

İsmai111ik, Karmatilik, Şeriat, Nesh

Kaynakça

• 1 İlk İsmaililiğin anlamı ve İlk İsmaililik'le ilgili geniş bilgi için bkz. Muzaffer Tan,
• İsmaililiğin TeşekkOI Süreci, Basılmamış Doktora Tezi, AÜSBE, Ankara, 2005,
• 10-63. 2 Kadı Abdülcebbar b. Ahmed ei-Hemedani (415/1020); Tesbitü Delaili'n-Nübüvve,
• Thk. Abdülkerim Osman, Beyrut, Trz. II, 107. 3 Muhammed b. Malik el-Yemeni ei-Hammadi (V./XI. asrın ortaları), Batmiliğin ve
• Karmatiliğin İçyOzü, Çev. İ. Hatib Erzen, Ankara, 1948: ss. 40-47. 4 Ebu MansOr Abdulkahir ei-Bağdadi (429/1037), Mezhepler Arasmdaki Farklar, Çev.
• Ethem Ruhi Fığlalı, TDVY, Ankara, 1991, 229. 5 Mesela bkz. Alaaddin Ata Melik Cüveyni (681/1283), Tarih-i Cihan Güşa, Çev.
• Mürsel Öztürk, KBY, Ankara, 1988, III, 106-107.