PDF

Immanuel Kant (1724-1804), spekülatif felsefe alanında, özellikle epistemolojide açtığı eleştiri çığırı sayesinde kazandığı haklı ünle, felsefe tarihinin en büyük filozoflarından birisi olarak nitelendirilmeye hak kazanmış bir filozoftur.1 Kant’ın ünü eleştiri felsefesinde öncü olma başarısı ile sınırlı değildir kuşkusuz. Eleştirinin ona kazandırdığı başarılardan birisi de, bilginin kaynağı konusunda çok eskilere dayanan rasyonalizm-ampirizm çatışmasında bir orta yol bulmasıdır. Dogmatik, doğal olarak rasyonalist gelenekten gelen Kant, karşıt felsefenin zirvesi kabul edilen ünlü İskoç filozof David Hume (1711-1776)’ un felsefesinin de belki bu denli yankı bulmasına katkıda bulunmuştur. Çok başarılı bir Hume yorumcusu olarak gözüken Kant, Hume’un felsefesini büyük bir ustalıkla tahlil ederek yararlandığı gibi, ampirizmin genel çıkmazlarına da işaret ederek eleştiriler getirmiştir.2 Kant’la ilgili bu kısa değerlendirmeden sonra, onun bilginin kaynağı konusundaki düşüncesinin daha iyi anlaşılmasını sağlayacağı düşüncesiyle, felsefe tarihinde bu konunun en hararetli tartışmalarına sahne olan ampirizm-rasyonalizm çatışmasının kısa bir tarihçesini vermek istiyoruz

IMMANUEL KANT’DA BİLGİNİN KAYNAĞI PROBLEMİ

• Bkz. Bryan Magee, Büyük Filozoflar, Platon’dan Wittgenstein’a Batı Felsefesi, çev. Ahmet Cevizci, İstanbul
• 2000, s. 173. 2
• Kant Prolegomena adlı eserinde, Hume’un neden-sonuç ilişkisi hakkındaki yorumuna atıfta bulunarak: “İtiraf
• ederim ki, beni yıllar önce dogmatik uyuklamamdan ilk defa uyandıran ve araştırmalarıma kurgusal
• (spekulativen) felsefe alanında bambaşka bir yön vermemi sağlayan, David Hume’un bu hatırlatması
• olmuştur. Onun çıkardığı sonuçlara kulak vermekten çok uzaktım; ama Hume kendi sorununun tümünü
• değil, bir parçasını gördüğü için, bu sonuçla beni harekete geçirdi.” İfadeleriyle hem ünlü sözünü söylüyor,
• hem de Hume’a yönelik eleştirilerde bulunuyordu.” Ayrıntılı bilgi için bkz. Immanuel Kant, Gelecekteki Her
• Metafiziğe Prolegomena, çev. İoanna Kuçuradi-Yusuf örnek, Ankara 1995, s. 8. Bu eser buradan itibaren
• Prolegomena olarak anılacaktır.