AKlL İMAN İLİŞKİSiNE SPİNOZA'NIN YAKLAŞlMI

Yıl 2001, Cilt: 5 Sayı: 2, 399 - 414, 15.12.2001

Kazım Arıcan

Öz

Bu çalı~ıııada aıııac·ııııız. bir rasyonalist olan Spinoza'nın akıl ve iman ya
da daha genel anlamda din ve felsefe arasında ne tür bir ilişki gördüğünü
inceleınektir. Bu ili~ki ııluııılu ıııu yoksa olumsuz mudur? Bu çerçevede ilk olarak
onun. dinin refcransı olan Tanrı. peygamberlik. vahiy, Kutsal Kitap. mucize ve
iman gibi ten.ıel unsurlara olan yaklaşımını kısaca ortaya koymak gerekmektedir.
Daha sonra bu ilişkinin nasıl kurulduğunu ortaya koymaya çalışacağız.
Yukarıda söz konusu edilen ve akıl veya felsefeyle ilişkisi ortaya konactık
olandinin ya da imanın temel unsurları, aynı zamanda Spinoza'nın panteist olup
olmmlığına lla referansta bulunacaktır. Şayet o, bunlara olumlu bir tavır içindeyse,
bunları kabul ediyorsa \'C lıiiylece akıl ile imanı uyumlu giirüyorsa. bir anlamda o,
panteizmden de uzakla~ıııı~ olacaktır. Bilinlliği gibi, panteizııı. Tanrı ve :11em
özdeşliğini savunarak Tanrı \'C fılemin olumlu bir ilişkisini. diğer bir ifadeyle
Tanrı' nın fıleıııe emirler \'C tehlif:kiler !!Önderıııesini va da mikize ııihi olai!an üstü
doğa olaylarının gerçekle~ehilıııe~ini milmkün görmen;ekıedir. ~ ~
Biz, iineelikle. Spinoza'nın din ya da imanın temel unsurları ve referans
kaynakları olan olguları nasıl algıladığıııı incelemekle konumuza lıa~layalım.

Anahtar Kelimeler

Tanrı. Vahiy. Peygamberlik. İman. Mucize

Kaynakça

• 1 Bencdiı:ıııs De Spiııııza. Ethics. Traı"laıed hy Aııdrcw Boyle. tııınıdııcıioıı hy T._S. Grcgııry._Hcnııı Bııııks. I<J34. s. 2: lkııcdiı:ı lk Spiııııt.a, Etika. Türkçesi: Hilmi Ziya Ulkcıı. Ulkeıı yay .. Uı;iiııcü
• Baskı. isıaıılıııl I!JX-1. s."('ııııılıııriycı Oııivcrsiıcsi ilalıiyaı Fakiiilesi Din Fclscfı:si Araşiirilla
• Giirevlisi. 29. , .
• - Spiııııza ··Karıı:zyı:ıı Fclsdcsiııiıı llkı:lcri" adlı eserinde. Descarıes'ııı da. \'anıl:ıııı Ct:\'lıer \'C araz
• diye ikiye ayınlığıııı lıı:lirıir. Spiıııı1,a. l'riııciplcs uLCartcsian l'hilusuphy (I'.C.I'.l. Nı:wly