Menderes Dönemi İktisat Politikaları

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 2, 145 - 161, 30.12.2019

İzzettin Ulusoy

Öz

Seçmenin özgür
iradesiyle yapılmış ilk seçim niteliği
olan 1950 genel seçimlerde Adnan Menderes in başında bulunduğu Demokrat
Parti’nin(DP) %52 oyla iktidara gelmesi, yakın dönem Türk siyasi tarihinde
önemli bir dönüm noktası olmuştur. DP iktidara gelince daha demokratik ve
çoğulcu bir siyasi yapıyı oluşturmaya başladı. Bu oluşum, iktisat
politikalarında da yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. Demokrat Parti,
liberal iktisat politikaları yoluyla hızlı büyümeyi hedefliyordu. Menderes
döneminin başlangıcında kamunun ağırlıkta olduğu iktisat politikaları terk
edilmiş bunun yerine özel sektörün egemen olduğu iktisat politikaları hayata
geçmiştir. Piyasaların rahatlaması için genişletici para ve maliye
politikalarına önem verilmiştir. Yerli tarıma ve yerli maden hammaddesi üretim
ve işlemesine dayalı ithal ikameci büyüme sürmüştür. İthalat ve ihracatta
uygulanan katı kurallar kaldırılarak dış ticaret daha liberal hale
getirilmiştir.  Liberal dış ticaret
politikaları, dış ticaretin gelişimine önemli katkı sağladı ancak, bu
politikalar dış açıkları artırdı. Bu olumsuzlukları gören Hükümet, dış açık
sorununu çözmek için yabancı sermayeyi kurtarıcı olarak görmeye başladı.
Yabancı sermayeden de umduğunu bulamayan Hükümet, çözüm için bu kez Merkez
Bankası kaynaklarına yöneldi. Merkez bankası kaynaklarını kullanma, yüksek
oranlı enflasyonist baskıyı beraberinde getirmiştir. Bu çalışmada, Menderes
döneminin iktisat politikaları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Yabancı Sermaye, Demokrat Parti, İktisat Politikası

Kaynakça

• Ahmad, Feroz (2015), Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, Hil Yayınları,5.Baskı, Çeviren: Ahmet Fethi, İstanbul
• Akalın, Güneri (2010), Cumhuriyet Dönemi Ekonomi- Politik Tarihinin Liberal Yorumu, Orion Kitabevi, Ankara
• Aktar, Ayhan (1996), "Varlık Vergisi ve İstanbul" Toplum ve Bilim, Sayı: 71, 97-149
• Ataç, Beyhan (1991), Maliye Politikası Gelişimi, Amaçları, Araçları ve Uygulama Sorunları, Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları, Yayın No.86, İkinci Baskı, Eskişehir
• Avcıoğlu, Doğan (1982), Türkiye'nin Düzeni, Dün Bugün Yarın, Tekin Kitabevi, I. Kitap, İstanbul s. 360)
• Baytal, Yaşar (2007), Demokrat Parti Dönemi ekonomi politikaları, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.40, s.545-567
• Berber, Metin ve Barutçuoğlu, Ersan(2010), Makro İktisada Giriş, Derya kitabevi, Trabzon
• Bulutoğlu, Kenan (1970), Türkiye'de Yabancı Sermaye, Gerçek Yayınevi, İstanbul
• Çağlar, Keyder ve Pamuk, Şevket (1985), “Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu Üzerine Tezler." Yapıt, Sayı. 8 (1984-1985), 52-63
• Cillov, Haluk (1970), Türkiye Ekonomisi, İstanbul Üniversitesi yayınları, İstanbul
• Coşar, Nevin (2005),“Demokrat Parti Dönemi Maliye Politikası”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 60, Sayı 61
• Çöğürcü, İclal (2012),Türkiye'nin İç Borç Genel Yapısı Üzerine Geçmişten Günümüze Bir Değerlendirme,Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi,2(1), 93-104
• Çufalı, Mustafa (2004), Türkiye’de Demokrasiye Geçiş Dönemi (1945-1950), Babil Yayıncılık, Ankara
• Demokrat Parti (1954), Kalkınan Türkiye Ankara)
• DPT (1963), Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1963-1967,Ankara: DPT Yayınları
• Doğan, Mustafa (1957), Adnan Menderes Konuşmaları Cilt: 1-2, Ekicigil Matbaası, İstanbul
• Doğan, Yalçın (1980), IMF Kıskacında Türkiye 1946-1980,Ankara, Toplum Yayınevi
• Dönek, Ekrem (1995), Türkiye'nin dış borç sorunu ve 1980 sonrası boyutları, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, cilt 50 sayı:1
• Ergün, İsmet (1995), "Dünden Bugüne Türkiye Ekonomisi ve İki binli Yıllara Bakış", Tarihi Gelişmeler İçinde Türkiye'nin Sorunları Sempozyumu (Dün-Bugün- Yarın), Ankara, 255-268
• Eroğlu, Nadir (2003), “Türkiye’de İktisat Politikalarının Gelişimi”, Marmara Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkilap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi, 80. Yılında Türkiye Cumhuriyeti Sempozyumu, 29-31 Ekim, İstanbul
• Evgin, Tülay (2000), “Dünden Bugüne Dış Borçlarımız”, Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Araştırma ve İnceleme Dizisi, Sayı: 26
• Güngör, Özcan (2014), Demokrat Parti Döneminde Maliye Politikası, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt 12 sayı:2, 261-274
• Karakök, Tunay (2011), Menderes Döneminde (1950 – 1960) Türkiye’de Eğitim, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi/ Cilt/ 1, Sayı/ 2, 89-97
• Kazgan, Gülten (2005), Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929-2001), Ekonomi Politik Açısından Bir İrdeleme, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Kepenek, Yakup ve Nurhan Yentürk (2005), Türkiye Ekonomisi (İstanbul: Remzi Kitabevi,19.Baskı
• Kongar, Emre (1998), 21. Yüzyılda Türkiye, 11.Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul. Parasız, İlker (2003), Türkiye Ekonomisi, Ezgi Kitabevi, Bursa
• Şahin, Hüseyin (2007), Türkiye Ekonomisi, Tarihsel Gelişim-Bugünkü Durum, Bursa, Ezgi Kitabevi Yayınları, 9. Baskı
• Şahinöz, Ahmet (2001), Türkiye Ekonomisi, Sektörel Analiz, Ankara, İmaj Yayınevi
• Shaw, Standford ve Shaw Ezel (1977), History of the Ottoman Empire and Modern Turkey 1808-1975, Vol:2, Cambridge, London
• Singer, Morris (1971), “ The Economic Advance Of Turkey 1938-1960”, Turkish Economic Society Pub., İstanbul
• Sönmez, Sinan (2008), “Türkiye’de Devlet İç Borçlanmasının İşlevi ve Gelişimi”,Gülen Elmas Arslan (eds.), Çeşitli Yönleriyle Cumhuriyetin 85. Yılında Türkiye Ekonomisi, Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları, 255-280
• Takım, Abdullah (2012), Demokrat Parti Döneminde Uygulanan Ekonomi Politikaları ve Sonuçları, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, cilt 67, No:2, 157-187
• Tokgöz, Erdinç (2002),"Cumhuriyet Döneminde Ekonomik Gelişmeler”, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II, Ankara
• Toker, Metin (1991), Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları, Demokrat Parti Yokuş Aşağı 1954-57, Bilgi Kitabevi, Ankara
• Yaşa, Memduh (1971), Devlet Borçları, Sermet Matbaası, İstanbul
• Yaşa, Memduh (Edt.) (1980), Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1978, Akbank Kültür Yayınları, İstanbul
• Yıldırım, Kemal ve Karaman, Doğan (2003), Makroekonomi, Eğitim Sağlık ve Bilimsel Araştırmalar Vakfı, Yayın no: 145, Eskişehir