Turkish-Greek Population Exchange and Its Impacts on Economy

Yıl 2019, Cilt: 23 Sayı: 2, 187 - 201, 30.12.2019

İhsan Erdem Sofracı , Melike Kayam

Öz

Turkish-Greek ‘population exchange’ had been one of the priority issues between Turkey and Greece during the talks of the
Lausanne Agreement and it was solved after the ‘Agreement on the Population Exchange of the Greek and Turkish Communities’
and the protocol were signed in 30 January, 1923.
Settlement and possession rights of coming Turkey via the exchange were regulated through the Agreement of Exchange in 30
January, 1923. According to the agreement, it is known that the exchanged persons were given lands, vineyards, and orchards if
they were farmers, and shops, stores, and workshops if they were craftsmen, and they were also supported with necessary
inputs such as credits, animals, and seeds.
In this study, the economic and political consequences of the population exchange for Turkey and Greece could be summarized
as follows: it is stated that Greece was profitable in economic terms while ending up as a loser in political terms, while Turkey
was profitable in political terms ending up a loser in economic terms. In line with this determination, while the concept of
“economic loss” is mainly clear, considering the evaluations over “political gain”, it should be particularly emphasized that, for
Turkey, creating a ‘national economy’ comes to the fore. 

Anahtar Kelimeler

History of Economy and Fiscal, Economic Impacts of Great Population Exchange, Population Exchange

Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Ekonomiye Olan Etkileri

Öz

Türk-Yunan ‘nüfus mübadelesi’, Lozan Konferansı’nda Türkiye ve Yunanistan arasındaki öncelikli sorunlardan birisi olmuş ve 30
Ocak 1923 yılında, Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan ‘Yunan ve Türk Halklarının Mübadelesine İlişkin Sözleşme’ ve
Protokol’ün imzalanmasıyla çözüme kavuşturulmuştur.
Mübadele ile Türkiye’ye gelenlerin yerleştirilmesi, mülk edinmeleri 30 Ocak 1923 tarihli Mübadele Sözleşmesi’ne göre
düzenlenmiştir. Sözleşmeye göre mübadillerin tarımla uğraşanlarına arazi, bağ-bahçe; sanatkâr olanlara dükkan, mağaza,
imalathane verildiği ve gerekli olan kredi, hayvan, tohum gibi girdilerle de desteklendikleri bilinmektedir.
Bu çalışmada, özellikle Türkiye ve Yunanistan açısından nüfus mübadelesinin yarattığı ekonomik ve siyasal sonuçları şu şekilde
özetleyebiliriz: Yunanistan’ın ekonomik açıdan karlı çıktığı, siyasal açıdan zarar ettiği ve Türkiye’nin ise siyasal açıdan kazançlı
çıkmasına karşın, ekonomik açıdan kayıplar verdiği belirtilmelidir. Bu tespit bağlamında “ekonomik kayıp” kavramından ne
anlaşılması gerektiği az çok belli iken, “siyasal kazanç” kavramı üzerinde yapılacak değerlendirmelerde Türkiye açısından ‘milli
ekonomi’ oluşturma hedefinin öne çıktığı özellikle vurgulanmalıdır. 

Anahtar Kelimeler

İktisat ve Maliye Tarihi, Büyük Mübadelenin Ekonomik Etkileri, Nüfus Mübadelesi

Kaynakça

• KAYNAKLARArşiv BelgeleriTürkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Cumhuriyet Arşivi Daire BaşkanlığıFon Kodu 272.11.11: 17.72.1. 17.77.8. 2 17.76.10 717.77.9Fon Kodu 30.10.0.0:123.874.34.123.874.30.Resmi YayınlarDüstur, III. Tertip, C.V, Ankara, 1969, s.205, 10 Muharrem 1342/1923 ve tarih ve 340 sayılı kanun.TBMMZC, İçtima I, Devre II, C. I, Ankara 1961, 175-179.Sözlü Tarih GörüşmeleriARDIÇ, Nimet, [ I. Kuşak Girit Mübadili ], Mersin 18.04.2007.ARSEVEN, Mehmet, [ I. Kuşak Girit Mübadili ] Mersin, 25.04.2007.ÇOKUSLU, Zeynep, [ I. Kuşak Girit Mübadili ], Mersin 18.04.2007.DİLMEN, Zehra, [ I. Kuşak Girit Mübadili ], Mersin, 11.04.2007.HAZAR, Kösem, [ I. Kuşak Girit Mübadili ] Mersin, 18.04.2007.GÜL, Sevim, [ I. Kuşak Girit Mübadili ], Mersin, 09.05.2007.ÖZÇELEBİ, Fatma [ I. Kuşak Girit Mübadili ] Mersin, 18.04.2007.Akgün, Seçil. (1986), Birkaç Amerikan Kaynağından Türk-Yunan Mübadelesi Sorunu”, Türk-Yunan İlişkileri Üçüncü Askeri Tarih Semineri, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1986, 241-277.Aktar,A.(2006), Türk Milliyetçiliği, Gayrimüslimler Ve Ekonomik Dönüşüm, İletişim Yayınları 1157, Tarih Dizisi 38, 1-293.------------(2000), Varlık Vergisi Ve ‘Türkleştirme’ Politikaları, İletişim Yayınları 599, Tarih Dizisi 4, İletişim Yayıncılık, 1-244.Arı,K.(2014), Büyük Mübadele - Türkiye’ye Zorunlu Göç(1923-1925), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1-208.Armaoğlu, F. (2005), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (Cilt 1-2: 1914 1995), Alkım Yayınevi, 1-969.Arnold,C.E.-Biziouras,N.(2016), Yerleşen Uluslar: Bölgesel Ekonomi-Politik Ve Yunan-Türk Nüfus Mübadelesi, 90.Yılında Türk-Yunan Zorunlu Nüfus Mübadelesi (Yeni Yaklaşımlar, Yeni Bulgular), Sempozyum Bildiri Metinleri, Lozan Mübadilleri Vakfı Yayınları, 91-112.Aysal, N. (2017), Türk-Rum Nüfus Mübadelesi: Ortodoksların Anadolu’dan Zorunlu Göçü, VII. Uluslararası Canik Sempozyumu, 17-19 Şubat 2017.Bozdağlıoğlu,Y.(2014), Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi Ve Sonuçları, TSA(Özel Sayı), 18(3), 9-32.Budak,Ö.(2010), Mübadele Meselesi Ve Lozan’da Çözümü, Karadeniz Araştırmaları, 26, 129-142.Coşar,N.(2012),Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Tüketim Alışkanlıkları, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Esnaf Ve Ticaret, Der. F. Demirel, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1-228.Çomu,S.E.(2013), Nüfus Mübadelesi Ve Çukurova Bölgesi, Lozan Müdahilleri Vakfı Yayınları Mübadil Kentler: Türkiye Ed. Müfide Pekin, 29-38. Emgili,F.(2017), Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi Hakkındaki Araştırmalara Bir Bakış, Tarih ve Günce (Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi), 1(1), 29-54.----------- (2014), Türk-Yunan Nüfus Mübadelesinin Türkiye Cumhuriyeti’nin Milli İktisadının Oluşumundaki Etkisi, TSA(Özel Sayı), 18(3), 105-121.Emgili F., Kara M., (2009), “Girit’ten Mersin’e: Yeniden Kurulan Yaşamlar” Tarih İçinde Mersin Kolokyumu III Mersin Akdeniz Dünyası ve Yirminci Yüzyıl Kesişen Yollar, 39-48.Güner,Z.(2007), Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesinde Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin İskan Politikası, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ICENAS 38), 1453-1466.Kaplanoğlu,R.(2013), Bursa’da Mübadele Göçmenleri, Lozan Müdahilleri Vakfı Yayınları Mübadil Kentler: Türkiye Ed. Müfide Pekin, 79-94. Kara, M., (2008), Girit Kandiye Müslüman Cemaati, Kitap Yayınevi, 1-147.Macid, T. M., Girit Hatıraları, Kervan Kitapçılık, İstanbul, 1977.Sarı,M.,Can,A.(2018), Lozan Antlaşması Gereğince Girit’ten Türkiye’ye Göçün Basına Yansıyan Yönleri, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 18(36), 29-54.Sepetçioğlu,T.E.(2015), Sıradan İnsanların Tarihi ve İki Muhacir Osmanlı Kadını: Giritli Raziye Hanım Ve İrini Psaropoula, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 15(30), 141-169.Üzümcü,A.(2018),Osmanlıdan Günümüze Türkiye’nin İktisadi Tarihi, Ed. M.Dikkaya-A.Üzümcü-D.Özyakışır, Savaş Yayınevi, ISBN:978-605-2328-84-2, 1-252.Yıldız,N.,Yıldız,E.(2012), Mübadele Meselesi Ve Cumhuriyet Dönemi Tarımsal Kalkınma Politikası, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 349-370.(http://www.lozanmubadilleri.org.tr/arastirma/turkiyede-ulusal-ekonominin-olusumu-ve-bu-surecte-mubadelenin-rolu-kemal-arı/). 29.05.2019, 13:57.http://www.lozanmubadilleri.org.tr/arastirma/turk-yunan-nufus-mubadelesinin-mersinin-sosyo-ekonomik-yapisina-etkileri-fahriye-emgili/. 05.09.2019, 13:54.