AN ASSESSMENT ON THE SLAVE TRADE IN THE CRUSADES

Yıl 2023, , 118 - 133, 30.06.2023

Nadir Karakuş

https://doi.org/10.30627/cuilah.1252708

Cited By: 1

Öz

Slavery and the slave trade occupied an important place in the dark relations and distortions of the Crusades that continued between 1095-1291. The Mamlūks, who were brought as slaves from regions such as Turkestan and Dasht-i Kipchak and trained in Syria and Egypt, accomplished important works as administrators, emirs and even sultans, and their slave soldiers under their command achieved great victories. If it is remembered that sultans such as Baybars, who eliminated the Antioch Crusader Principality in 1268, and Qalavun, who ended the Crusader Count of Tripoli in 1289, were of slave origin, the achievements of the mamlūks will be better understood. The Papacy and the Crusaders, who wanted to prevent their successes and victories, called for the cessation of slave shipments as a precautionary measure. For this purpose, Italian merchants, who were at the centre of the slave trade, tried to be taken under control. However, the Italian maritime states, which prioritised money rather than the sacred, and especially the Genoese among them, did not heed these calls to get the lion's share of this trade and even preferred to turn a deaf ear. This behaviour of theirs has once again revealed one of the real aims of the Crusades through the slave trade.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Crusades, Mamlūk, Slave, Trade, Genoese.

HAÇLI SEFERLERİNDE KÖLE TİCARETİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

1095-1291 yılları arasında devam eden Haçlı seferlerinin karanlık ilişkileri ve çarpık tarafları içinde kölelik ve köle ticareti önemli bir yer işgal etmiştir. Türkistan, Deşt-i Kıpçak gibi bölgelerden köle olarak getirilip Suriye ve Mısır’da eğitilen memlükler, idareci, emir, hatta sultan olarak önemli işler başardıkları gibi emirlerindeki köle kökenli askerleri de büyük zaferlere imza atmışlardır. 1268’de Antakya Haçlı Prensliği’ni ortadan kaldıran Baybars, 1289 yılında Trablus Haçlı Kontluğu’nu sona erdiren Kalavun gibi sultanların köle kökenli oldukları hatırlanırsa, memlüklerin başarıları daha iyi anlaşılacaktır. Onların bu başarı ve zaferlerine engel olmak isteyen Papalık ve Haçlılar, önlem olarak köle sevkiyatının durdurulması için çağrılar yapmışlardır. Bunun için de köle ticaretinin merkezinde yer alan İtalyan tâcirler kontrol altına alınmaya çalışılmıştır. Ancak kutsaldan ziyade parayı ön plana çıkaran İtalyan denizci devletler ve bunlar arasında özellikle Cenevizliler, bu ticaretten aslan payını almak için bu çağrılara kulak asmamış, hatta kulaklarını tıkamayı tercih etmişlerdir. Onların bu tavırları da köle ticareti üzerinden Haçlı seferlerinin gerçek amaçlarından birinin ne olduğunu bir kez daha gözler önüne sermiştir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Haçlı Seferleri, Memlük, Köle, Ticaret, Cenevizliler

Kaynakça

• Aktan, Ali. “Bahrî Memlûklerden Sultan Kalavun ve Hânedanı”. TTK Belleten, 59/226 (1995), 605-620.
• Amitai-Preiss, Reuven. “Mamluk Perceptions of the Mongol-Frankish Rapprochement”. Mediterranean Historical Review 7 (1992), 50-65.
• Asbridge, Thomas. Haçlı Seferleri. çev. Ekin Duru. İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Aşûr, Saîd A. el-Hareketü’s-Salîbiyye. Demmâm: Mektebetü’l-Mütenebbî, 2009/1430.
• Ayalon, David. “Memlûk Devletinde Kölelik Sistemi”. çev. Samira Kortantamer. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, 4 (1989), 211-247.
• Ayalon, David. The Mamluk Military Society: Collected Studies. London: Variorum, 1979.
• Barber, Malcolm. Yeni Şövalyelik, Tapınak Tarikatının Tarihi. çev. Berna Ülner. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2006.
• Barthold, V. “Fergana”. İslam Ansiklopedisi. 4/561. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Başan, Aziz. The Great Seljuqs, A History. London: Routledge, 2010.
• Belâzurî. Ensâbu’l-Eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr - Riyâd Ziriklî. Mısır: Dâru’l-Meârif, 1959.
• Bratianu, G. I. Recherches sur le Commerce Genois dans la mer Noire au XIIIe Siecle. Paris: Geuthner, 1929.
• Carra de Vaux, B. “Ousama, un Emir Syrien au ler Siecle des Croisades”. Revue des Questions Historiques 58 (1895), 367-390.
• Cevâd Ali. el-Mufaṣṣal fî târîḫi’l-Arab ḳable’l-İslâm. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.
• Chartrou, Josephe. L’Anjou de 1109-1151. Paris: Presses Universitaires de France, 1928.
• Cobb, Paul M. Müslümanların Gözüyle Haçlı Seferleri. çev. Ekin Duru. İstanbul: Say Yayınları, 2018.
• Decel, Aurel. “Karadeniz”. İslam Ansiklopedisi. 6/242-243. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Duggan, T. M. P. “Dirty Wars, The World is a Battlefield”. Journal of Book Notices, Reviews and Translations,. London: y.y., 2016.
• Ebû Şâme. er-Ravzateyn fî Ahbâri’d-Devleteyn en-Nûriyye ve’s-Salâhiyye. thk. İbrahim Zeybek. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1418/1997.
• Ebü’l-Fidâ. el-Muhtasar fî Ahbari’l-Beşer. Kahire: Matbaatu’l-Hüseyniyye el-Mısriyye, ts.
• Eco, Umberto. Ortaçağ, Keşifler, Ticaret, Ütopyalar. çev. Leyla Tonguç Basmacı. İstanbul: Alfa Yayınları, 2015.
• Frankel, Rafael. “Montfort”. The New Encyclopedia of Archaeological Excavations in the Holy Land. 3/1070-1073. ed. E. Stern (Jerusalem: Simon & Schuster, 1993.
• Gibb, Hamilton A. R. “The Armies of Saladin”. H. A. R. Gibb, Studies on the Civilization of Islam. 74-90. ed. S. J. Shaw and W. R. Polk. Boston: Beacon, 1962.
• Goldsmith, Linda. “St. Sabas, War of (1256–1258)”, Crusades an Ancyclopedia, 1059. ed. Alan V. Murray. California: Santa Barbara, 2006.
• Grousset, Rene. Bozkır İmparatorluğu, Atilla, Cengiz Han, Timur. çev. M. Reşat Uzmen. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1980.
• Halife b. Hayyât. Târîhu Halife b. Hayyât. thk. Ekrem Ziya el-Ömerî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1397.
• Hamilton, Bernard. “Eleanor of Castile and the Crusading Movement”. Mediterranean Historical Review 10 (1995), 92-103.
• Heyd, William. Yakın-Doğu Ticaret Tarihi. çev. E. Ziya Karal. Ankara: TTK Yayınları, 2000.
• Holt, P. M. Haçlılar Çağı, 11. Yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu. çev. Özden Arıkan. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• İbn Abdilber el-Kurtubî. el-İstîâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, 1412/1992.
• İbn Abdürabbih. el-İkdü’l-Ferîd. nşr. Ahmed Emin vd. Kahire: Matbaatu Lücneti't-Te'lîf ve'n-Neşr, 1940-1953.
• İbn Abdüzzâhir. er-Ravzu’z-Zâhir fî Sîreti’l-Meliki’z-Zâhir. nşr. Abdülaziz el-Huveytır. Riyad: Meşveret, 1396/1976.
• İbn Asâkir. Tarîhu Dımaşk. thk. Amr b. Ğarâme el-Amrî. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Dokmak. Nüzhetü’l-Enâm fî Târihi’l-İslâm. thk. Dr. Semîr Tabbâre. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1999.
• İbn Hacer el-Askalânî. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. thk. Âdil Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• İbn Haldun. Kitâbü’l-İber ve Dîvânu Mübtede’ ve’l-Haber fî Tarîhi’l-Arab ve’l-Berber ve Âsirihim min Zevi’ş-Şe’ni’l-Ekber. thk. Halil Şahâde. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1408/1985.
• İbn Hallikân. Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zaman. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru Sadr, 1900-1904.
• İbn Hişâm. es-Sîretu’n-Nebeviyye. thk. şrh. M. es-Sekkâ-İ. Ebyârî-A. Şelbî. Kahire: y.y. 1375/1955.
• İbn Kesîr. el-Bidâye ve’n-Nihâye. thk. Abdullah et-Türkî. b.y., Dâru Hicr, 1418/1997.
• İbn Manzûr. Muhtasar-ı Târih-i Dımaşk. thk. Ruveyha en-Nahhâs vd. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1402/1984.
• İbn Sâ’d. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990.
• İbn Şeddâd, İzzeddin. Baypars Tarihi. çev. M. Şerefüddin Yaltkaya. İstanbul: Maarif Matbaası, 1941.
• İbn Şeddâd, İzzeddin. el-A’lâku’l-Hatîre fî Zikri Ümerâi’ş-Şâm ve’l-Cezîre. b.y., y.y., ts.
• İbn Tağrîberdî. en-Nücûmu’z-Zâhire fî Mülûk Mısr ve’l-Kahire. nşr. M. Hüseyin Şemseddin. Beyrut: Vezâretü’s-Sekâfe ve’l-İrşâd, 1992.
• İbn Vâsıl. Müferrücü’l-Kurûb fî Ahbâri Benî Eyyûb. thk. Cemâleddin eş-Şeyyâl vd. Kahire: el-Matbaatu’l-Emîriyye, 1377/1957. İbnü’l-Adîm. Buğyetü’t-Taleb fî Târîhi Haleb. thk. Süheyl Zekkâr. by: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbnü’l-Cevzî. el-Muntazam fî Tarihi’l-Mülûk ve’l-Ümem. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ-Mustafa Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412/1992.
• İbnü’l-Esîr. el-Kâmil fi’t-Tarih. thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmûrî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1417/1997.
• Jacoby, David. “Economy of the Levant”. Crusades an Ancyclopedia, ed. Alan V. Murray (California: Santa Barbara, 2006), 374-377.
• Juynboll, Th. W. “Abid”. İslam Ansiklopedisi. 1/111. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Kalkaşendî. Subhu’l-A’şâ fî Sınaâti’l-İnşâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, ts.
• Karakuş, Nadir. Baybars. ed. A. Demircan-Ş. Öz. İstanbul: Ensar Yayınları, 2022.
• Kennedy, Hugh. Crusader Castles. Cambridge: Cambridge University Press, 1994.
• King, D. J. Cathcart. “The Taking of Crac des Chevaliers in 1271”. Antiquity 23 (1949), 83-92.
• Konstantin d’Ohsson, Abraham. Moğol Tarihi, Denizler İmparatoru Cengiz. çev. Bahadır Apaydın. İstanbul: Nesnel Yayınlar, 2008.
• Kurat, Akdes Nimet. Rusya Tarihi, Başlangıçtan 1917’ye Kadar. Ankara: TTK Yayınevi, 1987.
• Lamb, Harold. Selâhaddin Eyyubi ve Haçlılar. çev. Sinem Ceviz. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, 2017.
• Lane-Pool, Stanley. Saladin and the Fall of the Jerusalem. London: Independently Published, 1898.
• Lewis, Bernard. Race and Slavery in the Middle East: An Historical Enquiry. Oxford: Oxford University Press, 1990.
• Lombart, Maurice. İslâm’ın Altın Çağı, İlk Zafer Yıllarında İslam. çev. Nezih Uzel. İstanbul: Pınar Yayınları, 2002.
• lrwin, R. “The Supply of Money and the Direction of Trade in Thirteenth-Century Syria". Coinage in the Latin East. nşr. P. W. Edbury-D. M. Metcalf (Oxford: Oxford University Press, 1980.
• Maalouf, Amin. Müslümanların Gözüyle Haçlı Seferleri. çev. M. A. Kılıçbay. İstanbul: Telos Yayıncılık, 1998.
• Madden, Thomas F. The Concise History the Crusades. New York: Rowman & Littlefield, 2014.
• Makrizî. el-Mevâiz ve’l-İ’tibâr bi Zikri’l-Hitât-ı ve’l-Asâr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1418.
• Makrizî. es-Sülûk li Ma’rifeti Düveli’l-Mülûk. thk. Muhammed Abdülkadir Ata. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1418/1997.
• Marriot, Emma. Bir Nefeste Dünya Tarihi. çev. Egemen Yılgür. İstanbul: Maya Kitap Yayınları, 2015.
• Mayer, Hans Eberhard. “Studies in the History of Queen Melisende”. Dumbarton Oaks Papers 26 (1972), 95-182.
• McNeill, William H. Dünya Tarihi. çev. Alâeddin Şenel. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2002.
• Nesevî, Muhammed b. Ahmed. Sîreti’s-Sultan Celâleddin Mengübertî, Celâleddin Harizmşah Biyografisi. çev. Necip Asım, nşr. Mustafa Demirci. Konya: Hikmetevi Yayınları, 2021.
• Nicolle, David. Malazgirt 1071, Bizans Gücünün Çöküşü. çev. Özgür Kolçak. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2013. Northrup, Linda S. From Slave to Sultan. Stuttgart: Steiner, 1998.
• Nüveyrî. Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Vesâik, 1423.
• Ögel, Bahaeddin. İslâmiyetten Önce Türk Kültür Tarihi. Ankara: TTK Yayınları, 1984.
• Pedani, Maria Pia. “Venedik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/44-47. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Pirenne, Henri. Hz. Muhammed ve Charlemagne. çev. M. Ali Kılıçbay. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2006.
• Pirenne, Henri. Orta Çağ Avrupası’nın Ekonomik ve Sosyal Tarihi. çev. Uygur Kocabaşoğlu. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Pirenne, Henri. Orta Çağ Kentleri. çev. Şadan Karadeniz. İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Pringle, Denys. “A Thirteenth-Century Hall at Montfort Castle in Western Galilee”. Antiquaries Journal, 66 (1986), 52-81.
• Pringle, Denys. “Reconstructing the Castle of Safad”. Palestine Exploration Quarterly 117 (1985), 141-149.
• Richard, Jean. “The Eastern Mediterranean and its Relations with its Hinterland”. Les Relations entre l'Orient et l'Occident au Moyen Age, Variorum Collectes Studies 69 (1977), 1-18.
• Richards, D. S. “Crusades”. Encyclopedia of Arabic Literature. 1/178. London: Cambridge University Press, 1998.
• Riley-Smith, Jonathan. “The Templars and the Castle of Tortosa”. English Historical Review 84 (1969), 278–288.
• Roux, Jean Paul. Moğol İmparatorluğu Tarihi. çev. Aykut Kazancıgil. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020.
• Runciman, Steven. Haçlı Seferleri Tarihi. çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Basımevi, 1986.
• Safedî. Nüzhetü’l-Mâlik ve’l-Mülûk fî Muhtasarı Sîreti men vellâ Mısr ve’l-Mülûk. thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmurî. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1424/2003.
• Savvides, Alexios G. C. “Some Notes on the Ghazi Warriors of the Muslim Faith in the Middle Ages”. Journal of Oriental and African Studies 11 (2003), 211-214.
• Sevim, Ali. Malazgirt Meydan Savaşı. Ankara: TTK Yayınları, 1971.
• Sıbt İbnü’l-Acemî. Kunûzü’z-Zeheb fî Târîh-i Haleb. Halep: Dâru’l-Kalem, 1417.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî. Mir’âtü’z-Zamân fî Tevârîhi’l-A’yân. thk. Muhammed Berekât vd. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2013.
• Spuler, B. İran Moğolları: Siyâset, İdare ve Kültür-İlhanlılar Devri 1220-1350. çev. Cemal Köprülü. Ankara: TTK Yayınları, 1957.
• Stickel, Erwin. Der Fall von Akkon: Untersuchungen zum Abklingen des Kreuzzugsgedankens am Ende des 13. Jahrhunderts. Bern: Lang, 1975.
• Süryani Mikhail. Süryânî Patrik Mihail’in Vakayinâmesi. çev. Hrant D. Andreasyan. Ankara: TTK Kütüphanesi Tercümeler Kısmı, 1944.
• Şankıtî, Muhammed. Haçlı Savaşlarının Etkisi Altında Sünnî-Şiî İlişkileri. çev. İdris Çakmak. İstanbul: Mana Yayınları, 2016.
• Tabakoğlu, Ahmet. Türk İktisat Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1986.
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk (Târîhu’t-Taberî). Beyrut: Dâru’t-Turâs 1387.
• Thorau, Peter. The Lion of Egypt: Sultan Baybars I and the Near East in the Thirteenth Century. London: Longman, 1992.
• Turan, Şerafettin. “Dubrovnik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/542. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Udovitch, Avrom A. “International Trade and the Medieval Egyptian Countryside”. Agriculture in Egypt. 267-287. ed. Alan K. Bowman-Eugene Rogan. Oxford: Oxford University Press, 1999.
• Uslubaş, Tolga. İlk Çağlardan Günümüze Dünya Tarihi Ansiklopedisi. İstanbul: Karma Kitaplar Yayınevi, 2007.
• Usta, Aydın. “Sâmânîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/67. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Üsame b. Münkız. Kitâbü’l-İ’tibâr. çev. Yusuf Ziya Cömert. İstanbul: Kitabevi, 2012.
• Vâkıdî. el-Meğâzî. thk. Marsden Jones. Beyrut: Dâru’l-A’lemî, 1409/1989.
• Villehardouin, Geoffroi de. Konstantinopolis’te Haçlılar. çev. Ali Berktay. İstanbul: İletişim Yayınları, 2001.
• William of Tyre. A History of Deeds Done Beyond the Sea. çev. Emily Atwater Babcock-A. C. Krey. New York: Colombia Universty Press, 1943.
• Yâkût el-Hamevî. Mu’cemü’l-Büldân. thk. Ferîd Abdülazîz el-Cündî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990.
• Yunînî, Kutbeddin. Zeyl-u Mir’âti’z-Zamân. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-İslâmî, 1992.
• Yusoff, Kamaruzaman. “Al-Malik Al-Mansur Qalawun”. Jebat, 17 (1989), 71-82.
• Zehebî. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaûd. b.y., Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.