Yahudi Geleneğinde Kadının Yaratılışı ve Lilit Efsanesi

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 2, 103 - 115, 29.12.2017

Asife Ünal

Öz

Evrenin ve insanın var oluşu her dönemde insanların
en çok ilgisini çeken konulardan birisi olmuştur. Dinler de bu önemli konuda
daima birtakım açıklamalar yapmaya çalışmışlardır. Yahudi kutsal kitabı
Tevrat’ın ilk bölümü olan Tekvin, daha başlangıcında evren ve insanın
yaratılışını konu edinmektedir. Tevrat’ta insanın yaratılışından dört yerde söz
edilmekte, ancak insanın erkek ve kadın olarak birlikte yaratılması ile önce
erkeğin ardından kadının yaratılması şeklinde iki ayrı anlatım biçimi
bulunmaktadır. İlk insan olarak erkeğin (Âdem) yaratılışı, sonra ondan ve onun
için kadının (Havva) yaratılışı yaygın olarak kabul edilen yaratılış
hikayesidir. Ancak kadın ve erkeğin birlikte yaratılışını anlatan ifadeler
Havva’dan önce Âdem’in başka bir eşi olduğunu düşündürmüş, buradan Lilit
efsanesi doğmuştur. Talmud, Midraş, Zohar gibi Yahudi kutsal metinlerinde de
geçen Lilit, daha ziyade Yahudiler arasında pek muteber olmayan Ben Sira
Alfabesi kitabında anlatılmaktadır. Buna göre Lilit, Âdem’in ilk eşidir ve aynı
şekilde yaratıldığı için eşit olduğunu ileri sürerek onunla anlaşamayıp Âdem’i
ve cenneti terk etmiştir. Bundan sonra Âdem’i yalnızlıktan kurtarmak için Havva
yaratılmıştır. Lilit ise şeytanla birlikte olmuş, zamanla yeni doğan çocuklara
zarar veren ve uykuda erkeklere musallat olan bir şeytana dönüşmüştür.
Günümüzde feministler tarafından erkeğin otoritesine ilk başkaldıran kadın
olarak görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Lilit, Âdem, Havva, yaratılış, Tevrat, efsane

Kaynakça

• 2 Baruch 12/8. http://www.pseudepigrapha.com/pseudepigrapha/2Baruch.html (15.10.2017)
• Baba Bathra 73a. http://www.come-and-hear.com/bababathra/bababathra_73.html (09.09.2017)
• Biggs, Mark Wayne (2010). The Case for Lilith, Samson Books.
• Dame,Enid, Lilly Rivlin, Henny Wenkart (2004).Which Lilith: Feminist Writers Re-Create the World's First Woman, USA: Oxford.
• Eliade, Mircea (2003a). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi-I: Taş Devrinden Eleusis Mysteria'larına. Çev. Ali Berktay. İstanbul: Kabalcı.
• Eliade, Mircea (2003b). Dinler Tarihine Giriş. Çev. Lale Arslan. İstanbul: Kabalcı.