The Attitude of Egyptian People to Political Events During Turkish Mamluks Period

Yıl 2007, Cilt: 7 Sayı: 1, 45 - 94, 01.03.2007

Fatih Yahya Ayaz

Öz

Memluk society is composed of two fractions: the military aristocracy which held important positions in the state, and the general public with various social strata and which is distinguished from the former in ethnic background. There was no fusion between these two divisions with minor exceptions. In other words, the military aristocracy held the monopoly of administration and did not allow public to enter into this realm. Therefore, there occurred an important gap between these two groups which were essentially created by the military aristocracy. Despite to this gap, because of their powerful military organization and great victories in the wars against Crusades and Mongols which subsequently led native people to sympathise with Mamluk administration, Mamluks managed to rule these people who were different from them in various ways such as ethnicity, cultural and social, for more than two and half century. In the mean time, they also took advantage of the mediating role of the ulama which had the influence over the public in these matters. The Turkish Mamluk period, which constitute more than a century of the whole Mamluk period, attracts more attentions because of the fact that the challenging process of the establishment of the state, the formation of the administrative body, and the settlement of the governmental power took place in this period. Thus, it is important to investigate public responses to the salient developments during the Turkish Mamluk period, in which important victories were achieved in the struggles against Mongols and Crusaders. Somehow, remarks by the scholars to such kind of social events in the studies of Turkish Mamluks are scarce both in our country and in foreign countries. Thus, this study should be regarded as one of the attempts to fill this gap in this area. In this study, we investigated in depth the Badawi Arab revolts as part of the first public reactions. Secondly, the reactions by local public, which constitute the majority of the Egyptian society, against such political events as crowning ceremony (culûs), some wars and conflicts among the umara have been examined in the light of a number of historical episodes. Since the reactions of the public towards governors in general require a more comprehensive study, we limited our survey to the public reactions towards political events only. Secondly we also limited our study to the period of Turkish Mamluks and the reactions of the Egyptian people, in that period.

Anahtar Kelimeler

Mamluks, Turkish Mamluks, Native Egyptian People, Badawî Arabs, Revolts, Attitude

Türk Memlükler Döneminde Mısır Halkının Siyasî Olaylara Karşı Tutumu

Öz

Memlük toplumu, esas itibariyle devlet idaresindeki önemli mevkileri elinde tutan hâkim askerî sınıfla, bunlardan etnik menşe bakımından farklı olan ve çeşitli sosyal tabakalara ayrılan halk kesiminden oluşmaktadır. Bu iki grup arasında, çok az sayıdaki istisnalar hariç tutulursa, geçişlilik bulunmuyordu. Daha doğru bir ifadeyle askerî aristokrasi, yönetimi kendi tekelinde tutuyor, halkın hiçbir şekilde bu alana girmesine müsaade etmiyordu. Dolayısıyla Memlük toplumunu oluşturan bu iki grup arasında, askerî aristokrasinin koyduğu önemli bir mesafe vardı. Aradaki bu kopukluğa rağmen Memlükler, kurdukları güçlü askerî sistem ve yerli halkı onların idaresine ısındıran Haçlılar’la Moğollar’a karşı kazandıkları büyük zaferler sayesinde kendilerinden etnik, kültürel ve sosyal bakımdan farklı olan bu halkı iki buçuk asırdan fazla yönetmeyi başarmışlardır. Bu konuda yerel halkın içinden çıkan ulemanın aracı rolünden de istifade etmişlerdir. Memlükler döneminin yaklaşık bir asırdan fazlasını oluşturan Türk Memlükler dönemi, devletin kuruluşunda yaşanan sıkıntılı süreç, idarî teşkilatın oluşturulması ve hâkimiyetin yerleştirilmesi gibi önemli olayları barındırdığı için daha fazla dikkat çekmektedir. Askerî gücün zirvede olduğu, Moğollar ve Haçlılar’la yapılan mücadelelerde önemli başarıların elde edildiği Türk Memlükler döneminde bu canlılığa yerel halkın verdiği tepkiler de bu bakımdan araştırılması gereken önemli bir husus olarak karşımıza çıkmaktadır. Ne var ki, hem ülkemizde hem de yabancı memleketlerde Memlükler’le ilgili yapılan çalışmalarda bu tür sosyal hadiselere yönelik incelemeler oldukça azdır. Dolayısıyla bizim bu çalışmamız söz konusu alandaki eksikliği gidermeye yönelik gayretlerden birini teşkil edecektir. Biz bu çalışmamızda, öncelikle yerel halkın ilk tepkileri olarak nitelendirilebilecek bedevî Arap isyanlarını geniş bir şekilde inceleyeceğiz. Bunun ardından cülûs merasimleri, bazı savaşlar ve yöneticiler arasındaki çatışmalar gibi siyasî hadiseler karşısında Mısır toplumunun çoğunluğunu teşkil eden yerel halkın verdiği tepkileri belli başlı örneklerin ışığında ele alacağız. Memlükler döneminde genel anlamda halkın idarecilere karşı tavrı daha geniş ve kapsamlı bir araştırmanın konusu olduğundan, çalışmamızı halkın siyasî hadiselere karşı tutumuyla sınırladık. Aynı şekilde sadece Türk Memlükler dönemini ve Mısır halkının tutumlarını ele almak suretiyle ikinci bir sınırlama daha koyduk.

Anahtar Kelimeler

Memlükler, Türk Memlükler, Mısır Halkı, Bedevî Araplar, İsyanlar, Tutum