Rivâyetlerde Çevre Kültürlerle Olan İlişkinin Resmi

Yıl 2011, Cilt: 11 Sayı: 1, 55 - 88, 01.03.2011

Ali Budak

Öz

Rivâyetlerde Çevre Kültürlerle Olan İlişkinin Resmi

Öz

İslam kültür ve medeniyetinin Kur’ân-ı Kerim’den sonraki ikinci temel kaynağı olan Sünnet malzemesi üzerinde yapılacak tetkiklerle, Allah Resûlü’nün çevre kültürlerle olan ilişkilerinde izlediği yöntem hakkında bilgi sahibi olmak mümkündür. Bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirildiğinde, Allah Resûlü’nün çevre kültürlere yaptığı atıflarda bazı mülâhazalara sahip olduğu görülür. Bu mülâhazalar, İslam kültürünün çevre kültürlerle olan iletişiminde hangi unsura nasıl yaklaşıldığı hakkında önemli bilgiler verir. Bu çalışma, İslam’ın Yahudilik ve Hristiyanlık gibi diğer kültürlerle olan münasebetlerinde öne çıkan ilişkiler ağını ve etkileşimin resmini, rivayet malzemesi üzerinden ortaya koymaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam, Yahudilik, Hristiyanlık, kültür, ilişki, Hz. Muhammed, rivayet

Kaynakça

• Abdurrezzâk b. Hemmâm, Ebû Bekr es-San’ânî, el-Musannef, (I-XI) tahk.: Habîburrahmân el-A’zamî, el-Mektebu’l-İslâmî, Beyrut 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah eş-Şeybânî, Müsned, (I-VI) zeyl: Şuayb Arnaût, Müessesetü Kurtuba, Kahire tsz.
• Arkoun, Muhammed, İslâm Üzerine Düşünceler, çev.: Hakan Yücel, Metis Yayınları, İstanbul 1999.
• Ateş, Ali Osman, İslâm’a göre Câhiliye ve Ehl-i Kitap Örf ve Âdetleri, Beyan Yayınları, İstan- bul 1996.
• ----------------, Sünnetin Kabul veya Reddettiği Câhiliye ve Ehl-i Kitap Örf ve Âdetleri, DEÜSBE, Doktora Tezi, İzmir 1989.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddin b. Mahmud b. Ahmed, Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahîhı’l- Buhârî, (I-XX) Mısır 1972.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail el-Cu’fî, el-Câmiu’s-Sahîh, (I-VI) Dâru İbni Kesir, Beyrut 1407.
• Cabirî, Muhammed Âbid, İslâm’da Siyasal Akıl, çev.: Vecdi Akyüz, Kitabevi Yayınları, İstan- bul 1997.
• Cezîrî, Abdurrahman b. Muhammed b. Iyaz, el-Fıkh ale’l-Mezâhibi’l-Erbaa, (I-IV) Dâru’l- Kitâbeti’l-Arabî, Kahire tsz.
• Çalışkan, İsmail, Kur’ân’da Din Kavramı, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2002.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân, Sünen, (I-II) Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, Beyrut 1407.
• Ebû Davud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî el-Ezdî, Sünen, (I-IV) tahk.: Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, talik: Kemâl Yûsuf Hût, Dâru’l-Fikr, Beyrut tsz. (Elbânî’nin ahkâmı ile birlikte).
• Ebû Reyye, Mahmûd, Muhammedî Sünnetin Aydınlatılması, çev.: Muharrem Tan, İstanbul 1998.
• Emin, Ahmed, Duha’l-İslâm, Kahire 1952.
• Fazlurrahman, İslâm, çev.: Mehmet Aydın, Mehmet Dağ, Selçuk Yayınları, Ankara 1992.
• Fück, Johann, “Die Originalität des Arabischen Propheten”, Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft: ZDMG, Bd. 90, Bonn 1936, ss. 509-525.
• Güner, Osman, Hz. Peygamber’in Ehl-i Kitapla İlişkileri (Medine Dönemi), OMÜSBE, Doktora Tezi, Samsun 1995.
• Hâkim en-Neysâbûrî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, (I- IV) thk.: Mustafa Abdülkâdir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1990 (Zehebî’nin Telhîs’i ile birlikte).
• Heysemî, Ebu’l-Hasan Nureddin Ali b. Ebî Bekr, Mecmau’z-Zevâid ve Menbeu’l-Fevâid, (I-X) Daru’l-Fikr, Beyrut 1412.
• Hıdır, Özcan, İsrâiliyyât-Hadis İlişkisi, MÜSBE, Doktora Tezi, İstanbul 2000.
• Humeydî, Ebû Bekr Abdullah b. Zübeyr, Müsned, (I-II) Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut tsz.
• I. Goldziher, “Hadis’te Yeni Eflatuncu ve Gnostik Unsurlar”, çev.: Ömer Özsoy, Ankara Ü. İ.F.D., c. 36, ss. 405-421, Ankara 1997.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yusuf en-Nemerî el-Kurtubî, et-Temhîd limâ fi’l-Muvatta mine’l- Meânî ve’l-Esânîd, (I-XXVI) tahk.: Saîd Ahmed A’rab, Vizâretü’l-Evkaf ve’ş-Şuûni’l- İslâmiyye, Tıtvan 1990.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şihâbüddin Ahmed b. Ali el-Askalânî, Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhı’l- Buhârî, (I-XIII) tahk.: Muhammed Fuad Abdülbâkî ve Abdülazîz b. Bâz, Dâru’l-Fikr, y.y., tsz.
• ……………., Takrîbu’t-Tehzîb, tahk.: Muhammed Avvâme, Dâru’r-Reşîd, Haleb 1992.
• İbn Haldun, Mukaddime, çev.: Zâkir Kadirî Ugan, İstanbul 1988.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hıbbân el-Büstî, es-Sikât, (I-IX) tahk.: Seyyid Şerefüddin Ahmed, Dâru’l-Fikr, Birinci Baskı, y.y. 1975.
• İbn Hişam, Abdülmelik el-Himyerî, es-Sîretü’n-Nebeviyye, (I-IV) Dâru’l-Cîl, Beyrut 1411.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk es-Sülemî, Sahîhu İbn Huzeyme, (I-IV) tahk.: Muhammed Mustafa el-A’zamî, el-Mektebu’l-İslâmî, Beyrut Lübnan tsz.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb, Ahkâmu Ehli’z- Zimme, (I-III) tahk.: Yusuf Ahmed el-Bekrî ve Şâkir Tevfik el-Ârûrî, Demmâm Ramâdâ li’n-Neşr Dâru İbn Hazm, Beyrut 1997.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ Imâdüddîn İsmail b. Ömer, Tefsiru’l-Kur’âni’l-Azîm, (I-VIII) Beyrut 1988.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid, Sünenu İbn Mâce, (I-II) tahk. ve talîk: M. Fuâd Abdülbâkî, Dâru’l-Fikr, Beyrut tsz.
• Kaplan, İbrahim, Erken Dönem Müslüman-Hristiyan Teolojik İlişkileri, AÜSBE, Doktora Tezi, Ankara 2006.
• Kazıcı, Ziya, Kur’ân-ı Kerim ve Garb Kaynaklarına Göre Hristiyanlık, Bahar Yayınları, İstan- bul 1971.
• Kesler, M. Fatih, Kur’ân-ı Kerim’de Yahûdîler ve Hristiyanlar, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2001.
• Kutsal Kitap (Tevrat, Zebur, İncil), Kitab-ı Mukaddes Şirketi, Yeni Yaşam Yayınları, İstanbul 2009.
• Kutub, Seyyid, Fî Zılâli’l-Kur’ân, (I-X) çev.: Salih Uçan, Vahdettin İnce, Dünya Yayıncılık, İstanbul 1991.
• Muhammed Ebû Zehv, el-Hadîs ve’l-Muhaddisûn, Mısır 1958.
• Mübârekfûrî, Ebu’l-Alâ Abdurrahman b. Abdirrahîm, Tuhfetu’l-Ahvezî bi Şerhi Câmii’t-Tirmizî, (I-X) Kahire tsz.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn İbn Haccâc el-Kuşeyrî en-Neysâbûrî, Sahîhu Müslim, (I-V) tahk.: Mu- hammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut tsz.
• Na’naa, Remzi, el-İsrâliyyât ve Eseruhâ fi Kütübi’t-Tefsir, Beyrut 1970.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb, Sünen (el-Müctebâ), (I-VIII) tahk.: Abdülfettah Ebû Ğudde, Mektebu’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, Haleb 1986.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref, Tehzîbu’l-Esmâ ve’l-Lüğa, (I-IV) İdâratü’t- Tıbâati’l-Münîriyye, Mısır, tsz.
• Seyyid Hüseyin Nasr, İslâm’ın Kalbi, çev.: Ahmet Demirhan, Gelenek Yayınları, İstanbul 2002.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, el-Mucemu’l-Evsat, (I-X) tahk.: Târık b. İvadillâh, Dâru’l-Harameyn, Kâhire 1415.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, (I-XXIV) tahk.: Ahmed Muhammed Şâkir, Müessesetü’r-Risale y.y. 2000.
• Tanyu, Hikmet, “Yahudiliğin Kutsal Kitapları ve Esasları, İlmî İnceleme ve Tenkidi”, Ankara Ü.İ.F.D., XIV, ss. 95-124, Ankara 1966.
• Tirmizî, Ebû Îsa Muhammed b. Îsa, el-Câmiu’s-Sahîh (Sünen), (I-VI) tahk., tahrîc ve ta’lîk: Beşşâr Avvâd Maruf, Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Birinci Baskı, Beyrut 1996.
• Ülken, Hilmi Ziya, “İslâmiyet’te Eski Dinlerin İzleri”, İstanbul Kültür Dergisi, c. 6, sayı: 63, 1 Temmuz 1946.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Aşura”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 4, ss. 24-26, İstanbul 1991.
• Zehebî, Muhammed es-Seyyid Hüseyin, et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn, Kâhire 1961.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemseddin Muhammed b. Ahmed, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, (I-XXIII) Beyrut 1985.