Yoksulluk ve Zenginlik Kavramlarına Zekât Bağlamında Farklı Bir Bakış

Yıl 2014, Cilt: 14 Sayı: 1, 151 - 168, 03.03.2014

İzzet Sargın

Öz

İslam ibadet sisteminde temel değerlerden birisi olan zekât, insanla Allah (c.c) arasındaki kulluk bağını kuvvetlendirmesinin yanında,  sosyo-ekonomik yönü de olan bir ibadettir. Dolayısıyla o, bu yönü ile birey ve toplumun iktisadi durumuyla yakından ilgilidir.Bu sebeple zekâtın amacına uygun olarak yerine getirilmesi, büyük ölçüde onunla ilgili kavramların, var olan ekonomik gerçekliğe göre tanımlanmasını gerektirir. Bu yaklaşımın meşruiyet zemini nasslarda, yöntemi ise fıkıh içerisinde  (usul-  furu’) bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam, insan, hukuk, fıkıh, iktisat, zekât, nisap, yoksulluk

Yoksulluk ve Zenginlik Kavramlarına Zekât Bağlamında Farklı Bir Bakış

Öz

Kaynakça

• Acar, H.İbrahim, Zekatın Önemi, “Temel İhtiyaçlar ve Nisab Miktarıyla İlgili Değerlendirme- ler”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Konya 2011, s. 18, ss: 129-141.
• Ahmet b. Hanbel, el-Müsned, I-VI, İstanbul 1992.
• Âlusi, Ebu’l-Fadl Şihâbuddin Seyyid Mahmud, Rûhu’l- Meânî fi Tefsîri’l Kur’ani’l ‘azim ve seb’i-l Mesanî, I-XXX, Beyrut 1403//1983.
• Arpacıoğlu, Özge-Yıldırım, Metin, “Dünya’da ve Türkiye’de Yoksulluğun Analizi”, N.Ü.İ.B.F.D., Niğde 2011, c. 4, ss: 60-76.
• Beken, Hikmet Gülçin; Yoksulluk Olgusuna Kavramsal Bir Bakış (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), M.Ü.S.B.E., İstanbul 2006.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, es-Sahîh, I-VIII, İstanbul, 1992.
• Certel, Hüseyin, PsikoSoyal Açıdan Zekât, Atatürk Ünv. İ.F.D., Erzurum, 1997, s.13, ss: 347-359.
• Dalgın, Nihat, “Zekât Hükümleri” O.M.Ü.İ.F.D., Samsun 2003, s.16, ss: 43-72.
• Dârîmî, Ebu Muhammed Abdullah Abdurrahman, Sünenü’d-Dârimî, İstanbul 1992.
• Dehlevî, Şah Veliyyullah, Huccetullahi’l-Bâliğa I-II, Beyrut 1992/1413.
• Demir, Şehmuz, “Kur’an’da Zekât Kavramının Etimolojik ve Semantik Analizi”, Atatürk Ünv. İ.F.D., Erzurum 2007, s: 9-30.
• Dumlu, Emrullah, Ticaret Mallarının Zekâtı, Basılmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü, Erzurum, 2008.
• _______, “İslam’ın İlk Dönemlerindeki Uygulamalar Ekseninde Kamusal Bir Gelir Olarak Zekât, Atatürk Ünv.İ.F.D, Erzurum 2010.
• Ebû Davud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, es-Sünen I-V, İstanbul, 1992
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1998.
• _______, İslam Hukukunda Ahkâmın Değişmesi, İstanbul, 1990
• _______, “Zekât Nisabının Amacı Dikkate Alınarak Günümüz Hayat Standartlarına Göre Yeniden Belirlenmesi”, Ed. Yunus Vehbi Yavuz, Zekât Nisabı ve Fitre Miktarının Çağdaş Parasal Değeri (Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri), 02-03 Ekim 2004, Hotel Montania, Mudanya-Bursa, 2007, ss: 159-168.
• Erkal, Mehmet, “Nisab” md, DİA, I-XLIV, İstanbul, 1988- 2013, XXIII, ss: 138-140.
• Günay, H. Mehmet, “Dinin Ana Gayelerini Gerçekleştirmede Bir Risk Unsuru Olarak Yok- sulluk Kültürü”,İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Konya 2008, s. 11, ss: 303- 316.
• http//www.dernekturk (05-04-2012 ).
• Isfahânî, Râgıp, el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’an, Mısır 1381/1961.
• İbn Kudâme, el-Muğnîve’ş-Şerhu’l-Kebîr I-X II, Beyrut 1984.
• İbn Manzûr, Ebu’l Fadl Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-Arab, I-XV, Beyrut, 1994.
• İbn Rüşd, Kadı Ebu’l-Velîd, Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktasıd I-II, İstanbul 1985.
• İbn Abidin, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülaziz, Haşiyetü Reddi’l-Muhtar,I-VIII, İstanbul, 1984- 1985.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd, es-Sünen I-II, İstanbul. 1992.
• Kaçır, Temel, İslam Hukuk Düşüncesinde Mali Mükellefiyetler Açısından Nisap, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), A.Ü.S.B.E, Erzurum, 2013.
• Kallek, Cengiz, “Miskin” md, DİA., XXX, 183-184.
• Karadâvî, Yusuf, Fıkhu’z-Zekât I-II, Kahire, 1406 /1986.
• Kâsânî Alauddin Ebu Bekir b. Mesud, Bedâiu’s-Sanâi fi Tertîbi’ş-Şerâi, I-VIII, Beyrut, 1418/1994.
• Konevi, eş-Şeyh el-Kâsım, Enîsü’l-Fukahâ fî Ta’rîfâti’l-Elfâzı’l-Mütedâvileti Beyne’l- Fukahâ, Cidde 1407/1986. Kur’ân-ı Kerîm.
• Malik b. Enes, Muvatta, I-II, İstanbul, 1992.
• Mâverdi, Ebu’l-Hasan, Edebu’d-Düny’ave’d-Dîn, Beyrut, 1407/1987.
• Mavsılî, Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd, el- İhtiyâr li Ta’lîli’l –Muhtâr,I-V, Beyrut, 1418.
• Muhammed Ravvas, Kal’acı, el Mevsuatü’l-fıkhiyye el-müyesser, I-II,Beyrut, 2000.
• Müslim, Ebu‟l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî, es-Sahîh I-III, İstanbul. 1992.
• Naim, Ahmet-Miras, Kamil, Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrid-i Sarîh, I-XII, Ankara 1976- 1978.
• Nesaî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, es-Sünen I-VIII, İstanbul 1992.
• Okumuş, Ejder, “Bir Sosyal Eşitsizlik Örneği Olarak Yoksulluğun Dinî Meşrulaştırımı”, e- Şarkiyât İlmî Araştırmalar Dergisi- wwwe-sarkiyat.com-ISSN=1308, 9633.5, V, Nisan 2011, ss: 1-14.
• Özek, Ali vd. İbadet ve Müessese Olarak Zekât, İstanbul 1984.
• Râzî, Fahruddin Muhammed b.Ömer b. Hüseyin, et - Tefsîr-i Kebîr, I-XXXII, Tahran, trs. XVI.
• Sancaklı Saffet, Fakırlık ve Zenginlikle İlgili HadislerÜzerine Bir Deneme, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sivas, 2001, ss: 331-378.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. EbîSehl, el-Mebsût I-XXX, , Beyrut, trs.
• Seyyar, Ali, Sosyal Siyaset Terimleri, İstanbul 2003.
• Şa’ban, Zekiyuddin, İslam Hukuk İlminin Esasları (Çev. İbrahim Kâfi Dönmez), Ankara, 2000.
• Tirmizî, Ebû Îsa Muhammed b. Îsa b. Sevde, es-Sünen I-V, İstanbul 1992.
• Yavuz, Yunus Vehbi, “Hz. Peygamber Dönemi Hayat Standartlarından Belirlenen Klasik Ölçütler Dikkate Alınarak Zekât Nisabının ve Fitre Miktarının Çağdaş Parasal Değerinin Belirlenmesi”, Zekât Nisabı ve Fitre miktarının Çağdaş Parasal Değeri(Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri), 02-03 Ekim 2004, Hotel Montania, Mudanya-Bursa, 2007, ss: 78-96, 83).
• _______, İslam’da Zekât Müessesesi, İstanbul 1972.
• Yazır, ElmalılıMuhammed Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, I-IX, İstanbul, 1979.
• Zeydân, Abdülkerim, el-Vecîz fî Usûli’l- Fıkh, Beyrut 2006