Öz
Üsküp Rifâî Âsitânesi postnişinlerinden Sa’deddîn Sırrî
Efendi edebiyat ve mûsikîye meraklı, zamanında cereyan eden hâdiselere duyarlı
bir zâttır. Eğitim konusunda gayretlidir. Bir devrin bitişine ve başka bir
devrin başlangıcına şahitlik eden bir ömür sürmüştür. Daha özele inecek
olunursa, denebilir ki, herhangi bir dergâh şeyhi değil, bir âsitâne şeyhi
olarak mûsikî konusunda gösterdiği gayretler, tekke mûsikîsinde İstanbul ve
Üsküp arasında bir köprü olmuştur. Kadîm tekke kültürünü sonraki nesillere
aktarmaya çalışmış, icrâ edilen eserleri tashih ettirmiş ve bu hususta İstanbul
tekke ve dergâhlarındaki icrâ ile birlik içinde olmaya çabalamış, yeni besteler
yaptırarak bu birikime katkıda bulunmuştur.
Bu çalışmada Sa’deddîn Sırrî Efendi’nin üzerinde daha önce
pek durulmamış mûsikî yönü ele alınmıştır. Hayatı hakkında kısaca bilgi
verildikten sonra mûsikîye dair yazıları Latin harflerine aktarılmış; böylece onun
mûsikîye dair görüş ve icralarının bir bütün olarak ele alınması hedeflenmiştir.
Daha sonra mûsikîye dair faaliyetleri ve Manisa’daki mûsikî muallimliği üzerinde
durulmuştur. Sa’deddîn Sırrî Efendi’nin mûsikîye dair hatıratlarına
değindiğimiz bu kısım, 20. yüzyılın başında Rumeli tekkelerindeki mûsikî ve
bunların İstanbul dergâhları ile irtibatını göstermektedir. Ayrıca o dönemde
basılı olan mûsikî kitaplarının Rumeli’ndeki varlığı hakkında fikir
vermektedir. Sırrî Efendi’nin Manisa’daki muallimliği ise dönemin mûsikî
eğitimine dair ipuçları sunmaktadır.
Çalışmamızın son kısmında 1956 yılında Türkiye'ye göç eden
Üsküp Rifâî Âsitânesi’nin 6. şeyhi Mustafa Haznedar Baba ve oğlu Râik Haznedar
vesilesi ile günümüze kadar ulaşmış, Rıfat Çalışkan’ın icrâsından tarafımızca
notaya aktarılmış ilahilerin notaları sunulmuştur. Bu ilahilerin günümüze
ulaşmasını sağlayan silsiledeki kişiler göz önüne getirildiğinde, söz konusu
eserlerin geçmişi neredeyse yüzyıl öncesine kadar uzanmakta ve o dönemin
Rumeli’sinin tekke mûsikîsine biraz olsun ışık tutmaktadır. Çalışmamızda
güftesi Sa’deddîn Sırrî Efendi’ye ait yeni bestelere de yer verdik. Bunlardan
biri güftesinin kime ait olduğu belirtilmemiş bir Cüneyt Kosal bestesidir.
Yaptığımız araştırmalar sonucu güftenin Sa’deddîn Sırrî Efendi’ye ait olduğu
tespit edilmiştir. Diğeri ise M. Hakan Alvan’ın 2018 yılında bestelediği
güftesi Sırrî Efendi’ye ait bir ilahidir. Güftesi ve bestesinin kime ait olduğu
bilinmeyen, fakat Sırrî Efendi’nin kendi yazısı içerisinde yer verdiği bir
ilahi de dönemin mûsikîsine örnek olarak kayıtlara geçmesi için bu çalışmaya
eklenmiştir. Böylece 20. yüzyıl başında Üsküp Rifâî Âsitânesi’de şeyhlik yapmış
Sa’deddîn Sırrî Efendi’nin mûsikîye dair görüşleri ve mûsikîmizde Sa’deddîn
Sırrî güfteli eserler toplu bir şekilde dikkatlere sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
tekke mûsikîsi Sa’deddîn Sırrî tekke mûsikîsi mûsikî Rifâî Üsküp
Kaynakça
- Beyatlı,Yahya Kemal, Çocukluğum Gençliğim Edebî ve Siyâsî Hâtıralarım, İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayınları, 2018.
- Ceyhan, Adem, “I. Dünya Harbi Yıllarında Manisa’da Üsküp’lü Bir Mutasavvıf Şair: Sâdeddîn Sırrî ve Hatıraları”, Geçmişten Günümüze Manisa Şehzade III. Mehmed ve Manisa Tarihi-Kültürü-Ekonomisi, Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Rektörlük Basımevi, 2018.
- Ceyhan, Adem, Gencîne Üsküplü Sâdeddîn Sırrî Bazı Yazı ve Şiirleri, Kocaeli: KÜV Yayınları, 2018.
- Ceyhan, Adem, “Üsküplü Mutasavvıf-Şair Sâdeddin Sırrî Hayatı, Bazı Yazı ve Şiirleri II”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Manisa, 2013.
- Feyzu’l-Sabah, İstanbul, 1985.
- Kara, Mustafa, “Basra Bursa Bosna Güzergâhında Bir Mola: Üsküb Rifâî Tekkesi“, Keşkül, sayı 28, İstanbul: Sûfi Kitap, 2013.
- Paçacı Tuncay, Gönül, Önce Söz Kâr-ı Nâtık, İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2018.
- Sa’deddin Sırrî, “Mûsikî”, Cerîde-i Sûfiyye, 18 Receb 1331/10 Haziran 1329/ [23 Haziran 1913], nr. 50, s. 17-19.
Öz
Sa’deddîn Sırrî Efendi, one of the sheikh of the Skopje
Rifai Asitane, is a person who is interested in literature and music, and
sensitive to events that took place in his time. He is enthusiastic about
education. He lived a life that witnessed the end of one era and the beginning
of another. More specifically, his efforts as a sheikh of asitane, not any tekke,
have been a bridge between Istanbul and Skopje in the dervish lodge's music. He
tried to transfer the culture of the dervish lodge to the next generations. And
for this he made musicians correct the compositions, he tried to be in unity
with Istanbul dervish lodge's music and contributed to this accumulation by
encouraging the creation of new compositions.
In our study, we discussed the musical aspect of Sa’deddîn
Sırrî Efendi, which was not emphasized before. After giving brief information
about his life, we included his writings about music. Thus, we aimed to take
his views and activities on music as a whole. Later on, we included efforts in
music and teaching music in Manisa. This section, which we mentioned the
memories of Sa’eddeddin Sırrî Efendi about the music, presents the connection
of the musics in dervish lodges between
Istanbul and Rumeli at the beginning of the 20th century. It also
gives an idea about music books' existence in Rumelia at the time. Sirrî
Efendi's teaching in Manisa provides clues about the musical education of the
period.
At the end of our study we present the notes that have been
reached today -with occasions Skopje Rifai Asitane’s 6. sheikh Mustafa Haznedar
and his son Raik Haznedar who immigrated to Turkey in 1956- and notated by us
from Rıfat Çalışkan’s performance. When we consider the people in the line that
provide these hymns to the present day, the hymns go back almost a century ago
and they shed some light on the dervish lodge music of the Rumeli of that
period. In our study, we also included new
compositions of Saudeddin Sirri Efendi's lyrics. One of them is a composition
of Cüneyt Kosal, whose identity is not specified. As a result of our research,
it has been determined that the lyric belongs to Sadeddîn Sırrî Efendi. The
other hymn is a lyric of Sırrî Efendi, which was composed by M. Hakan Alvan in
2018. We have added a hymn, whose lyric
and composition is not known from whom, but Sirrî Efendi included in his
writing, to be recorded as an example of the music of the period.
Thus, we presented the views of Sa’eddeddin Sırrî Efendi,
who was a sheikh in the Skopje Rifâî Âsitâne in the beginning of the 20th
century and Sa’eddeddin Sırrî's lyrics in our music collectively.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Beyatlı,Yahya Kemal, Çocukluğum Gençliğim Edebî ve Siyâsî Hâtıralarım, İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayınları, 2018.
- Ceyhan, Adem, “I. Dünya Harbi Yıllarında Manisa’da Üsküp’lü Bir Mutasavvıf Şair: Sâdeddîn Sırrî ve Hatıraları”, Geçmişten Günümüze Manisa Şehzade III. Mehmed ve Manisa Tarihi-Kültürü-Ekonomisi, Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Rektörlük Basımevi, 2018.
- Ceyhan, Adem, Gencîne Üsküplü Sâdeddîn Sırrî Bazı Yazı ve Şiirleri, Kocaeli: KÜV Yayınları, 2018.
- Ceyhan, Adem, “Üsküplü Mutasavvıf-Şair Sâdeddin Sırrî Hayatı, Bazı Yazı ve Şiirleri II”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Manisa, 2013.
- Feyzu’l-Sabah, İstanbul, 1985.
- Kara, Mustafa, “Basra Bursa Bosna Güzergâhında Bir Mola: Üsküb Rifâî Tekkesi“, Keşkül, sayı 28, İstanbul: Sûfi Kitap, 2013.
- Paçacı Tuncay, Gönül, Önce Söz Kâr-ı Nâtık, İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2018.
- Sa’deddin Sırrî, “Mûsikî”, Cerîde-i Sûfiyye, 18 Receb 1331/10 Haziran 1329/ [23 Haziran 1913], nr. 50, s. 17-19.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Haziran 2020 |
| Gönderilme Tarihi | 19 Aralık 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 20 Sayı: 1 |
Kaynak Göster
Correspondence Address
Cukurova University, Faculty of Theology, Balcali Campus, 01330, Saricam/Adana.