Abu-Bakr’s Caliphate Based on the Quran ‘Within the Scope of Interpretation of Râzî to Verse 54 of Surah al-Ma'idah’

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 1, 364 - 385, 22.06.2021

Yusuf Ağkuş

https://doi.org/10.30627/cuilah.818090

Öz

Even though the matter of electing the caliph after the death of the Prophet was largely resolved during the period of companions, the resentments in this period ignited the great debates and disagreements in the following periods. It is understood that the issue of caliphate was extremely effective in the emergence of Shia. Claiming that the caliph should be Ali after the Prophet and that his right was defeated, Shia tried to prove this claim by interpreting the verses with absurd interpretations. This attitude of Shia caused the Sunni ulama, who thought that the caliphate was the first right of Abu-Bakr after the Prophet, to develop an opposing reflex. It is quite inconvenient to link the Quran verses with the post-Prophet periods by ignoring the addressees and what these verses told them in the time period when it was sent down, since it would mean making the Quran talk about the issues that it did not speak. In this study, whether the claim of Fahreddin er-Râzî, who stated that verse 54 of Surah al-Ma'idah is about Abu-Bakr and confirms his caliphate with a perspective similar to that mentioned, reflects the truth or not, and the main message emphasized in this verse were examined.
In the aforementioned verse, it will be promised that if there are people who abandon the religion of Islam, Allah will send new peoples. Razi says that the community that Allah promises to bring is Hz. Abu Bakr and his friends, based on some of the statements in the verse and the traditions about the issue. He also states that this verse confirms the validity of Hz. Abu Bakr's caliphate. At the same time, many commentators who can be seen in the Sunni tradition also say that the community that is promised to come is Hz. Abu Bakr and those who support him. However, Razi's defending this claim from many angles, discussing it in detail, and expressing that the verse confirms the caliphate of Hz. Abu Bakr has been the reason for preference of Razi's thoughts in this study. Razi shaped his comments especially around the words "apostasy, jihad" in the verse and firstly gave information about who the apostates were in the history of Islam and who fought with these apostate tribes. He then used his preference for Hz. Abu Bakr and those who supported him, because he thought that the verse specifically meant a community. He also tried to explain with evidence why different views would not be true. Although Razi listed a lot of evidence to prove his claim, it is seen that these evidences sometimes contradict with each other. It is understood that this situation arises from the fact that the context and the environment of verses are not taken into account and the perspective has been shaped by the sectarian pre-acceptance.

HZ. EBÛ BEKİR'İN HİLÂFETİNİN KUR’ÂN’A DAYANDIRILMASI ‘RÂZÎ’NİN MÂİDE 54. ÂYETE YAPTIĞI TEFSİR ÖZELİNDE’

Öz

Hz. Peygamber’in vefatından sonra halifenin kim olacağı meselesi sahabe döneminde büyük oranda çözüme kavuşturulmuş olsa da bu dönemdeki kırgınlıklar sonraki dönemlerde yaşanan büyük tartışmaların, ayrışmaların fitilini ateşlemiştir. Özellikle Şîa’nın ortaya çıkmasında hilafet meselesinin son derece etkili olduğu anlaşılmaktadır. Hz. Peygamber’in ardından halifenin Hz. Ali olması gerektiğini, onun hakkının yendiğini iddia eden Şiî ulemâ, âyetleri olmadık te’villerle yorumlayarak bu iddiayı ispat etmeye çalışmışlardır. Şîa’nın bu tutumu Hz. Peygamber’den sonra halifeliğin ilk olarak Hz. Ebû Bekir’in hakkı olduğunu düşünen Sünnî ulemanın karşıt refleks geliştirmesine neden olmuştur. Kur’ân âyetlerini nazil olduğu zaman dilimindeki muhatapları ve onlara ne dediği göz önünde bulundurulmadan Hz. Peygamber sonrası dönemlerle ilişkilendirmek, Kur’ân’ı konuşmadığı konularda konuşturmak anlamına geleceğinden dolayı oldukça sakıncalıdır. Bu araştırmada, Mâide sûresi 54. âyeti sözü edilen bakış açısına benzer bir bakış açısıyla ele alarak, bu âyetin Hz. Ebû Bekir hakkında olduğunu ve onun halifeliğini teyit ettiğini söyleyen Fahreddin er-Râzî’nin iddiasının gerçeği yansıtıp yansıtmadığı, söz konusu âyetlerde vurgulanan ana mesajın ne olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır.
Söz konusu âyette, İslâm dinini terk edenlerin olması durumunda Allah’ın yeni bir kavim getireceği vadedilmektedir. Râzî, âyette yer alan bazı ifadelere ve konuyla ilgili nakledilen rivayetlere istinaden Allah’ın getireceğini vadettiği topluluğun Hz. Ebû Bekir ve arkadaşları olduğunu söyler. Ayrıca bu âyetin Hz. Ebû Bekir’in hilafetinin geçerliliğini teyit ettiğini iddia eder. Aynı zamanda Sünnî gelenek içerisinde zikredilebilecek birçok müfessir de geleceği vadedilen topluluğun Hz. Ebû Bekir ve onu destekleyenlerin olduğunu dile getirir. Fakat Râzî’nin bu iddiayı ayrıntısıyla ele alması, iddianın doğruluğunu ispat etmek için birçok gerekçe öne sürmesi, bununla birlikte âyetin Hz. Ebû Bekir’in hilafetini teyit ettiğini iddia etmesi bu çalışmada Râzî’nin düşüncelerinin ele alınmasında tercih nedeni olmuştur. Râzî, yorumlarını özellikle âyette yer alan “irtidat, cihat” kelimeleri etrafında şekillendirmiş ve öncelikle İslam tarihinde irtidat edenlerin kimler olduğu, irtidat eden bu kavimlerle kimlerin savaştığı bilgilerine yer vermiştir. Daha sonra da âyette özel olarak bir topluluğun kastedildiğini düşündüğünden dolayı tercihini Hz. Ebû Bekir ve onu destekleyenlerden yana kullanmıştır. Ayrıca farklı görüşlerin neden doğru olmayacağını da delilleriyle izah etmeye çalışmıştır. Her ne kadar Râzî iddiasını ispat etmek için birçok delil sıralamışsa da kimi zaman bu delillerin birbiriyle çeliştiğine şahit olunmaktadır. Bu durumun da daha çok mezhebî ön kabullere bağlı olarak bağlamın ve nüzûl ortamının göz önünde bulundurulmamasından kaynaklandığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Ebû Bekir, Hilâfet, İrtidat, Râzî

Kaynakça

• Aclûnî, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Muhammed. Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs. Kahire: Mektebetü’l- Kudsî, 1351.
• Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîm ve’s-Seb‘i’l-Mesânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415-1994.
• Alvani, Taha Cabir. İrtidat “Tarihsel ve Metinsel Analiz”. İstanbul: Mahya Yay., 2014.
• Beyzâvî, Ebû Saîd Abdullah b. Ömer. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1418.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’an’ı Kerim’in Türkçe Meali Âlisi ve Tefsiri. İstanbul: Bilmen Yay., 1985.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmü’l-Kurʾân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1412/1992.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1421/2000.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endelüsî. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Murtazâ, 1413/1993.
• Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1401/1981.
• Hâzin, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Muhammed. Lübâbü’t-teʾvîl fî meʿâni’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1425/2004.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed et-Tûnisî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib el-Endelüsî. el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1422/2001.
• İbn Cüzey, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed. et-Teshîl li ‘ulûmi’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415/1995.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed er-Râzî. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm. Mekke - Riyad: Mektebetü Nizar Mustafa el-Bâz, 1417-1997.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed. el-Kitâbü’l-Musannef fî’l-ehâdîs ve’l-âsâr. Beyrut: Dâru’t-Tâc, 1409/1989.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr. el-Menârü’l-münîf fi’s-sahîh ve’z-zaʿîf. Halep: Mektebetü’l-Matbûâtü’l-İslâmiyye, 1390/1970.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm. Kahire: Müessesetü Kurtuba, Mektebetü’l-Evlâdi’ş-Şeyh li’t-Turâs, 1421-2000.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm. Minhâcü’s-sünneti’n-nebeviyye fî nakzi kelâmi’ş-Şîʿa ve’l-Kaderiyye. Riyad: Câmiʻatü’l-İmâm Muhammed b. Suʻûd el-İslâmiyye, 1406/1986.
• İbn Vehb, Ebû Muhammed Abdullah. el-Câmiʻ - Tefsîru’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2003.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Ali. el-Mevzû‘ât. Medine, 1386/1966.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Ali. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1404/1984.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. İstanbul: Mizan Yay., 2005.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen el-Ezdî. el-Vücûh ve’n-nezâʾir fi’l-Kur’âni’l-‘azîm. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1432/2011.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen el-Ezdî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabî, 1423-2002.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed. Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1998.
• Özek vd., Ali. Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 1993.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîru’l-Kur’âni’l-hakîm (Tefsîru’l-menâr). Kahire: Dâru’l-Menâr, 1367.
• Şerîf el-Murtazâ, Alemü’l-hüdâ Ebü’l-Kasım Alî b. el-Hüseyn. Tefsîru’ş-Şerîf el-Murtazâ: Nefâisü’t-te’vîl. Beyrut: Şirketü’l-‘İlâmiyye li’l-Matbû‘ât, 2010.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu‘cemü’l-kebîr. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1404/1948.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. Kahire: Dâru Hicr, 1422/2001.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’t-Taberî. Kahire: Dâru’l-Meârif, t.y.
• Tabersî, Ebû Alî Emînüddîn el-Fazl b. el-Hasen. Mecma‘u’l-beyân fî tefsîru’l- Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Murtazâ, 2006.
• Tayyâr, Müsâid b. Süleymân, ed. Mevsû‘atü’t-tefsîri’l-me’sûr. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1439/2017.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hasen. et-Tibyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed. el-Vasît fî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1415/1994.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed. el-Vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1415/1995.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Eser Yay., 1979.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâiki’t-tenzîl. Riyad: Mektebetü’l-‘Ubeykân, 1418/1998.