NÜZÛL-SÎRET İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA YÛSUF KISSASI

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 1, 123 - 141, 22.06.2021

Ertuğrul Döner Halit Aldanma

https://doi.org/10.30627/cuilah.819545

Bu makale için 22 Haziran 2021 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cuilah/issue/62868/1216692

Öz

Kur’ân’ı Kerîm’in yaklaşık üçte biri kıssalardan oluşmaktadır. Kur’ân’da bu kadar önemli bir paya sahip olan kıssaları doğru anlamak, neredeyse Kur’ân’ın büyük bir bölümünü anlamak demektir. Kur’ân’ı anlamaya yardımcı olan kıssalar içerisinde “Ahsenü’l-Kasas” yani “kıssaların en güzeli” olarak isimlendirilen kıssa Hz. Yûsuf kıssasıdır. Ayrıca Kur’ân’da kıssaları anlatılan peygamberler arasında hayatı bir sûre içerisinde ayrıntılarıyla sunulan tek peygamber Hz. Yûsuf’tur.
Vahyin nüzûlü; tarih, zaman, mekân ve toplum gibi unsurlardan bağımsız olarak vâki olamayacağına göre Kur’ân’ı Kerîm’deki birçok kıssa gibi Hz. Yûsuf kıssası da evvel emirde nüzûl ortamıyla doğrudan irtibatlı manalar içermektedir. Biz, bu çalışmada Hz. Yûsuf kıssasının mana ve maksadını daha sağlıklı bir şekilde tespit edebilmek için Hz. Peygamber’in sîretini ve nüzûl sürecindeki Mekke dönemini göz önünde bulundurduk. Bu noktada Hz. Peygamber ve ilk Müslüman neslin kıssalardan ne anladıkları ve kıssaları nasıl yorumladıkları meselesine ışık tutan bilgilere yer verdik. Hz. Yûsuf ve kardeşleri arasında yaşanan hadiseler nüzûl-sîret ilişkisi içerisinde ya da başka bir ifadeyle, Hz. Peygamber’in Kureyşli müşriklerle yaşadığı mücadele çerçevesinde değerlendirmeye çalıştık.
Öncelikle sûrenin nüzûl sebebi, nüzûl ortamı, Mekke’nin sosyal ve dinî yapısı hakkında birtakım bilgiler sunduk. Sonrasında ise Hz. Yûsuf’un kardeşlerinin ona karşı olan kıskançlığı, Hz. Yûsuf’un kuyuya atılması, köleliği, imtihanı, zindana atılması gibi bazı konular ve başından geçen birtakım olaylar merkezinde, kendi kavmi ve yakın akraba çevresi tarafından dışlanıp eza ve cefa çektirilen Hz. Peygamber ve ilk Müslüman neslin, Yûsuf kıssası merkezinde bir okumasını yaptık. Mekke halkının içinde bulunduğu durum ve müşriklerin kıssalarla uyarılmaları bağlamında ilgili kıssanın tebliğ metodu açısından önemi hakkında birtakım bilgileri değerlendirdik.

Anahtar Kelimeler

Hz. yusuf, Hz. Muhammed, Nüzul-Siret, Kıssa, Ahsenü'l-kasas

The Story of Yusuf in the Context of the Relationship Between Reveal of Revelation and Life of Prophet Muhammed

Bu makale için 22 Haziran 2021 tarihinde bir düzeltme yayımlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cuilah/issue/62868/1216692

Öz

About a third of Qur’an consists of parables. Understanding correctly these parables, which have such an important parts in the Qur’an, almost means that understanding a large part of the Qur’an. In these parables that help to understand the Qur’an, “Ahsan al- Qasas” in other words “the most beautiful story” is the parable of prophet Yusuf. In addition, among the prophets whose stories are described in the Qur'an, the only prophet whose life is presented in detail is Yusuf.
Since the reveal of revelation is not occur independently such features as history, era, place and society; the story about prophet Yusuf also contains meanings directly related to the environment of revelation, like many stories in the Qur’an.
In order to determine meaning and purpose of the story about Yusuf accurately, in this study we will consider life of Prophet Muhammed and period of Mecca at the reveal time of revelation. At that point, we give information which answer the question of what the Prophet and the first generation of Muslims understood and how they interpreted these stories. Events between Yusuf and his brothers are tried to evaluate in the context of the relationship between revelation and life of the Prophet in other words, within the framework of Muhammed's struggle with the Quraysh pagans.
Firstly, information is given about reason of revelation the surah Yusuf and situation of revelation, social and religious features of Mecca. Then, at the focus of some issues such as the jealousy of Yusuf’s brothers, being thrown into the well, being enslaved, being tested, being thrown into the dungeon and a number of events that prophet Yusuf went through, an evaluation will be made about Muhammed, who was exclued and tortured by his own people and close relatives, and first Muslim generation.
In the context of the situation in which the people of Mecca are lived and pagans who warned by stories information will be given about the importance of parable Yusuf in terms of the method of notification.

Kaynakça

• Akyürek, Yunus, “Cahiliye Dönemi Mekke Toplumunun Hz. Peygamberin Nübüvvetine İlişkin İntibaları”, Çanakkale Onsekiz Mart Ünviversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Çanakkale 2015, sayı: 7, ss. 55-72.
• Alûsî, Şihabuddin Seyyid Mahmud, Rûhu’l-Meânî fi Tefsiri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb’ul-Mesânî, Mısır 1301. Apak, Adem, “İslâm Öncesi Dönemde Mekke İdare Sistemi ve Siyasetinin Oluşumu”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Bursa 2001, cilt: 10, sayı: 1, ss. 177-194.
• Apak, Âdem, İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü, İstanbul 2012. Ateş, Süleyman, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, İstanbul 1989. Ay, Mahmut, Kur’an Kıssalarını Siret Bağlamında Okumak, İstanbul 2017.
• Aydar, Hidayet, “Kur’an’da Rüyalar ve Rüyaların Hayata Yansımaları”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi V, 2005, sayı:1, ss. 39-60. Aydın, Hayati, Kur’an’da İnsan Psikolojisi, İstanbul 1999. Bayram, Enver, “Mekke Müşriklerinin Nübüvvet Karşısındaki Tutum ve Davranışları (Mekki Sureler Bağlamında)”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Tokat 2019, sayı: 1, ss. 919-939.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail, el-Câmiü’s-Sahîh, İstanbul 1981. Câbirî, Muhammed Âbid, Kur’an’a Giriş, çev. Muhammed Coşkun, İstanbul 2013. Cevâd Ali, el-Mufassal fî Tarihi’l-Arab kable’l-İslâm, Beyrut 1993.
• Çelebi, Ahmed, İslam Öncesi Mekke ve Tarih Anlayışımız, İstanbul 1997. Çelebi, İlyas, İslam İnancında Gayb Problemi, İstanbul 1996. Çelikkol, Yaşar, İslam Öncesi Mekke, Ankara 2003. Çetiner, Bedrettin, Esbab-ı Nüzul, İstanbul 2002.
• Derveze, M. İzzet, et-Tefsîrü’l-Hadîs, çev. Ali Arslan, İstanbul 1998. Derveze, M. İzzet, Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı, çev. Mehmet Yolcu, İstanbul 2016. Döner, Ertuğrul, Tefsirde İsrâiliyyât’ın Kaynak ve Bilgi Değeri, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2015.
• Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes’ûd Beğavî, Meâlimü’t-Tenzîl, tah. Halid Abdurrahman el-Ak, Beyrut ts. Emin, Ahmed, Fecru’l-İslâm (İslâm’ın Doğuşu), Ankara 1976. Emiroğlu, M. Tahsin, Sebebi Nuzül, Konya 1972.
• Erdoğan, Latif, En Güzel Kıssa ve Gerçekleşen Rüya, İzmir 1997. Giritli Sırrı Paşa, Güzel İnsan Yusuf: Yusuf Suresinin Tefsiri, İstanbul 2005. Günaltay, Şemseddin, İslam Öncesi Araplar ve Dinleri, Ankara 1997.
• Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, çev. Salih Tuğ, İstanbul 1995. Hançerlioğlu, Orhan, Felsefe Ansiklopedisi (Kavramlar ve Akımlar), İstanbul 1979. Harman, Ömer Faruk, “Yûsuf”, DİA, İstanbul 2013.
• Hökelekli, Hayati, Din Psikolojisi, Ankara 1993. İbn Hişam, Ebû Muhammed Abdülmelik, Siret-i İbn Hişam, çev. Abdülvehhab Öztürk, İstanbul 2014. İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd, es-Sünen, İstanbul 1981.
• İnan, Afet, Eski Mısır Tarihi ve Medeniyeti, Ankara 1992. Karaman, Hayreddin v.dğr., Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir, Ankara 2014. Kasapoğlu, Abdurrahman, Kur’an’da İnsan Psikolojisi, İstanbul 1997. Kazancı, A. Lütfi, Peygamberler Tarihi, İstanbul 1997.
• Kılıçlı, Mustafa, Arap Edebiyatında Şuûbiyye, İstanbul 1992. Kırca, Celal, “Ahsenü’l-Kasas”, DİA, İstanbul 1989. Kilinçli, Sami, Mekki Surelerde Mü’min Kimliğinin Oluşumu ve Gayrimüslimlerle İlişkiler, Ankara 2013.