İbn Ebî Zeyd Al-Kayravâni And Its Approach of Kalam

Yıl 2022, Cilt: 30. YIL ÖZEL SAYISI, 132 - 143, 30.09.2022

Ömer Fidanboy

https://doi.org/10.30627/cuilah.1150166

Öz

Ibn Abi Zayd al-Kavravani (d. 386/996) is an important scholar belonging to the Maliki sect, who lived in a period (IV century) and geography (North Africa) when there were intellectual differences in Islamic thought, conflicts between sects and difficult socio-political conditions prevailed. He adopted the method of the Salaf creed against the Mu'tazili, Murjii, Kharijite, Shiite and other currents of thought, defended the Maliki school, contributed to the spread of the sect and played an important role in the transmission of the Ahl al-Sunnah thought to the next generations. However, realizing that the Salaf method he used against the aforementioned currents of thought was insufficient, Kavravani found it appropriate and appreciated the struggle of Ebu'l-Hasan al-Ash'ari (d. 324/935-36), who was also a member of the Maliki fiqh, against such currents. This sympathy of Qayrawani to Ash'ari made it inevitable for him to be influenced by Ash'ari. In the study, the theological views of Ibn Ebî Zeyd el-Kavravani are discussed in terms of his works named er-Risâle and el-Câmi'. In addition, Qairawani's attitude, position and the method he adopted between Salafi and Ash'ari accusations were tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Ibn Abi Zayd al-Kavravani, Salafi, Ash

İBN EBÎ ZEYD EL-KAYRAVÂNÎ VE KELÂM ANLAYIŞI

Öz

İbn Ebî Zeyd el-Kayravânî (ö. 386/996), İslâm düşüncesinde fikrî ayrılıkların yaşandığı, mezhepler arası fikir çatışmalarının cereyan ettiği ve sosyo-politik açıdan zor şartların hüküm sürdüğü bir dönemde (h. IV y.y.) ve kritik bir coğrafyada (Kuzey Afrika) yaşamış, Mâlikî mezhebine mensup önemli bir düşünürdür. O, Mu‘tezilî, Mürciî, Haricî, Şi‘î ve diğer düşünce akımlarına karşı Selef akidesinin metodunu benimsemiş, Mâlikî mezhebini savunmuş, mezhebin yayılmasına katkıda bulunmuş ve Ehl-i Sünnet düşüncesinin sonraki nesillere aktarımında önemli bir rol oynamıştır. Ancak mezkûr düşünce akımlarına karşı kullandığı Selef metodunun yetersiz kaldığının farkına varan Kayravânî, kendisi gibi Mâlikî fıkhına mensup olan Ebü’l-Hasan el-Eş‘arî’nin (ö. 324/935-36) bu tür akımlara karşı verdiği mücadeleyi yerinde bulup takdir etmiştir. Kayravânî’nin Eş‘arî’ye olan bu sempatisi onun Eş‘arî’den etkilenmesini kaçınılmaz kılmıştır. Çalışmada İbn Ebî Zeyd el-Kayravânî’nin er-Risâle ve el-Câmi‘ adlı eserleri özelinde kelâmî görüşleri ele alınmıştır. Ayrıca Selefî ve Eş‘arî ithamları arasındaki Kayravânî’nin tutumu, konumunu ve benimsediği metot ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, İbn Ebî Zeyd el-Kayravânî, Selefî, Eş‘arî.

Kaynakça

• Apaydın, H. Yunus, “İbn Ebû Zeyd”, DİA, XIX, ss. 451-453, İstanbul 1999.
• Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleymân, el-Müntekâ Şerhu’l-Muvatta’, Matbaatu’s-Saâde, 1. Baskı, Mısır 1332.
• Bağdâdî, Ebû Mensûr Abdülkâhir, Kitâbu Usûli’d-Dîn, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 3. Baskı, Beyrût/Lübnân 1401/1981.
• Bâkillânî, Ebû Bekr Muhammed, Kitâbu’t-Tevhîd, el-Mektebetü’ş-Şarkiyye, Beyrût 1957.
• ---------- el-İnsâf fî mâ Yecibu İ‘tikâduhu ve lâ Yecûzu’l-Cehlu bih, thk. Muhammed Zâhid el-Kevserî, el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Turâs, 2. Baskı, Kâhire 1421/2000.
• Cüveynî, İmâmu’l-Harameyn, Kitâbu’l-İrşâd ilâ Kavâti‘i’l-Edille fî Usûli’l-İ‘tikâd, thk. Muhammed Yûsuf Musa-Abdülmün‘im Abdülhamîd, Mektebetu’l-Hancî, Mısır 1950.
• ---------- eş-Şâmil fî Usûli’d-Dîn, thk. Ali Sami en-Neşşar, Mektebetu Usûl’d-Dîn, İskenderiye 1969.
• ---------- el-‘Akîdetü’n-Nizâmiyye, thk. Muhammed Zâhid el-Kevserî, Mektebetü’l-Ezheriyye, Mısır 1992.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasan, el-İbâne ‘an Usûli’d-Diyâne, Dâru İbn Zeydûn, 1. Baskı, Beyrût/Lübnân ts.
• İbn Asâkir, Ali b. Hasan, Tebyînü Kezibi’l-Müfterî fî mâ Nüsibe ile’l-İmâm Ebi’l-Hasani’l-Eş‘arî, Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 3. Baskı, Beyrût 1404.
• İbn Ferhûn, İbrâhim b. Alî, ed-Dîbâcü’l-Müzheb fî Maʿrifeti Aʿyâni ʿUlemâʾi’l-Mezheb, tlk. Muhammed el-Ahmedî, Dâru’t-Turâs, II, Kâhire ts.
• İbn Fûrek, Muhammed b. Hasan, Makâlâtü’ş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Eş‘arî, Mektebetü’l-Sakâfeti’d-Dîniyye, 1. Baskı, Kâhire 1425/2005.
• Kâdî ‘İyâd, Ebü’l-Fadl, Tertîbü’l-Medârik ve Takrîbü’l-Mesâlik li-Maʿrifeti Aʿlâmi Mezhebi Mâlik, Mataatu Faddâle el-Muhammediyye, VIII, 1. Baskı, Mağrib ts.
• Kayravânî, İbn Ebî Zeyd, el-Câmi‘ fi’s-Sünen ve’l-Âdâb (ve’l-Hikem) ve’l-Meğâzî ve’t-Târîh, thk. Muhammed Ebü’l-Ecfân-Osman Battîh, 2. Baskı, Müessesetü’r-Risâle Beyrût/el-Mektebetü’l-‘Atîka Tûnus 1403/1983.
• ---------- er-Risâle fî fıkhi’l-İmâm Mâlik, tsh. Şeyh Abdülvâris Muhammed Ali, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrût ts. Sübkî, Tâcüddîn, Tabakâtü’ş-Şâfi‘iyyeti’l-Kübrâ, thk. Mahmud Muhammed et-Tennâhî-Abdülfettah Muhammed el-Hulv, nşr. el-Hicr, 2. Baskı, X, yy. 1413.
• Şehristânî, Muhammed b. Abdilkerîm, Nihâyetü’l-İkdâm fî ‘İlmi’l-Kelâm, thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1. Baskı, Beyrût/Lübnân 1425/2004.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Usûl-i Selâse” DİA, XLII, s. 212, İstanbul 2012.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed, Siyeru Aʻlâmi’n-Nübelâ, Dâru’l-Hadîs, XVIII, Kâhire, 1427/2006.