EBÛ NUVÂS’IN HAMRİYYÂT’INDA ŞARAP KİNAYELERİ

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 1, 18 - 37, 30.06.2023

Sajed Alkhlif Alsalh

https://doi.org/10.30627/cuilah.1188069

Öz

Kinaye, şairin şiirde hayal gücünü güzel ve etkili bir şekilde öne çıkarmasına yardımcı olan belagat sanatlarından biridir. Kinayede şair, okuyucuyu biraz bekleterek, kinayenin ima ettiği anlamların işaretleri üzerinde düşündürür. Şiiri okuyanın, şairin şiirindeki kinayenin işaretlerinden şairin maksatlarını anlayabilmesi için edebî ve dilsel bir kültüre sahip olması gerekir. Bu araştırmanın amacı, şair Ebû Nuvâs’ın (ö.198 h / 813 m) şarap şiirinde geçen kinayelere açıklık getirmektir. Şairin şiirine geçen kinayeler, onun şarabı sanatsal ve şiirsel bir konu olarak ele almaktaki amacını ifade etmektedir. Ayrıca şair şarap imgesi ile, din, toplum ve gelenekler çerçevesinde insanların takip ettiği kişisel görüşünü ortaya koymaktadır. Dolaysıyla bu araştırma Ebu Nuvâs’ın kendi şiirinde kullandığı beyân ve imge sanatlarından sadece belli bir sanat ortaya koymaktadır, o sanat Ebu Nuvâs’ın şarap ile yürüttüğü kinâye sanatıdır. Ayrıca bu araştırma cahiliye döneminden Ebu Navâs dönemine kadar Arap şiirinde şarap konusunun önemini gösterir, Ebu Nuvâs’a göre şarabın öneminin geniş bir analizi ve şiirinde şarap felsefesi açıklamaktadır. Genelde Arap şiirinde ve özelde Ebû Nuvâs’ın şiirinde geçen şarap imgesi, şiirinin anlaşılması için oldukça önemlidir. Şarap şiirinde geçen şarabın ifade ettiği imgeler bu araştırmanın en önemli neticesi olarak tespit edilmiştir. Ebû Nuvâs şiirinde şaraba diğer şairlerin baktığı gibi bakmamaktadır. Zira Ebû Nuvâs’ın şiirinde şarap, şiirsel bir imgedir. Diğer insanların bağımlı olup içtiği gerçek bir şarap değildir. Aksine o şarap imgesi ile sanatsal, sosyal ve dini mesajları okuyucuya iletilmek istenmiştir. Ayrıca şarap imgesiyle insanların ikiyüzlülük ve dar görüşlülüklerinin eleştirilip hicvedildiği görülmektedir. Araştırmada, kinaye ve sembollerle şarap, Ebû Nuvâs’ın dil yeteneğini, şiirsel zekâsını ve sanatsal becerisini gösteren edebî bir üslup olarak ortaya çıkmıştır. Aynı şekilde o bunu kendi toplumunun köhnemiş geleneklerine karsı bir eleştiri ve rahatsızlık vesilesi yapmıştır. Öyle ki şair, şiirinde bu konuyu sanatsal acıdan müstakil olarak ele almada öncülük etmiştir. Bundan dolayı onun yazdığı şarap şiirlerine “hamriyyat” adı verilmiştir. Nitekim Ebû Nuvâs şiir serüveninde bu konuya müstakil bir dîvan ayıran ilk şair olarak görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Kinaye, Şarap, Ebû Nuvâs.

Teşekkür

TEŞEKKÜR EDIYORUM "Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisine"

The Metonymy of Wine in Abu Nuwas’s Wine Poetry

Öz

Metonymy is one of the rhetorical arts that helps the poet to highlight his imagination in poetry in a beautiful and interesting way. It makes the reader wait a little and think about the signs of the meanings that the metonymy alludes to. The reader must have a literary and linguistic culture in order to understand the poet’s goal from the metonymy signs in his poetry. The goal of this research was to clarify the signs of metonymy in the poetry of the wine by the poet “Abu Nuwas” (d. 813). These are important signs that have clarified the poet’s goal by taking wine as an artistic and poetic subject to show his personal opinions and views through it on issues of religion, society and the outdated traditions that people used to follow in his society. Accordingly, this research reveals a specific art from arts of rhetorical image, which is metonymy, and the pure artistic purpose that Abu Nuwas used to Show with wine. This research has shown the importance of the subject of wine in Arabic poetry since the era of ignorance until the era of Abu Nawas, It also included a broad analysis of the importance of wine according to Abu Nuwas, and an explanation of the philosophy of wine in his poetry. Showing the subject of wine in poetry generally and Abu Nuwas’ poetry especially, has many benefits that were among the most important results obtained by this research, and they are presented at the end of the research. One of them is that Abu Nuwas did not look at wine like what other poets used to do, for it is a poetic artistic symbol, and it is not a real wine that he drinks because he is addicted to it as other people are addicted to it. It is Criticism messages for people's hypocrisy and narrow-mindedness of their thinking. The wine appeared in the search through the poems of Abu Nawas as a literary style that shows his language ability, poetic intelligence and artistic skill. Likewise, he made it an occasion for criticism and discomfort against the outdated traditions of his own society. So much so that he pioneered in dealing with this subject in his poetry independently. For this reason, the wine poems written by him are called “hamriyyat”. As a matter of fact, Ebû Nuvâs is seen as the first poet to dedicate a separate divan to this subject in his poetry adventure.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Metonymy, Wine, Abu Nuwas

كِنايات الخَمرة في خمريات أبي نُواس

Öz

الكناية من الفنون البلاغية التي تساعد الشاعر على إبراز خياله في الشعر بطريقة جميلة ومشوقة، إذ تجعل المتلقي يطرق قليلاً ويفكر في إشارات المعاني التي تومئ إليها الكناية، وعلى القارئ أن يكون ذا ثقافة أدبية ولغوية حتى يفهم مقاصد الشاعر من إشارات الكناية في شعره .وقد والهدف من هذا البحث بيان إشارات الكناية في شعر الخمرة عند الشاعر أبي نواس (ت 198هـ/813م)، وهي إشارات مهمة قد بيّنت غاية الشاعر من اتخاذ الخمرة موضوعاً فنياً شعرياً للتعبير عن آرائه ونظراته الشخصية من خلالها حول قضايا الدين والمجتمع والتقاليد التي كان الناس يسيرون عليها في مجتمعه .وعلى ذلك يأتي هذا البحث ليكشف فنّاً محدّداً فنون الشعر التصويرية البيانية، وهي الكناية، والغاية الفنية الخالصة التي كان أبو نواس يسير بها مع الخمر. وقد بيّنَ هذا البحث أهمية موضوع الخمرة في الشعر العربي على منذ عصر الجاهلية حتى عصر أبي نواس، وجاء فيه كذلك تحليل واسع لأهمية الخمرة عند أبي نواس، وشرحٌ لفلسفة الخمرة في شعره. وكان في استعراض موضوع الخمرة في الشعر عموماً وشعر أبي نواس خصوصاً فوائد كثيرة تُعدُّ أهم النتائج التي ظفر بها هذا البحث، وهي معروضة في آخره، ومنها أنّ أبا نواس لم ينظر إلى الخمرة نظرة تشبه ما اعتاده الشعراء الآخرون، فهي رمز فني شعري، وليست خمرة حقيقية يشربها ويدمن عليها كما يدمن عليها غيره من الناس، بل يريد أن يوصل من خلالها رسائل فنية واجتماعية ودينية، وفي أغلبها رسائل نقد وضجر مما يراه من نفاق الناس وضيق أفق التفكير عندهم .وقد ظهر في البحث من خلال كنايات الخمرة ورموزها أنّ الخمرة عند أبي نواس وسيلة فنّية شعرية أظهر فيها مقدرته اللغوية وقريحته الشعرية ومهارته الفنية كما كانت عنده وسيلة لإظهار امتعاضه ونقده لتقاليد مجتمعه البالية حتى حاز السبق والأولية في اتخاذها فناً يستقل بنفسه في شعره، لذلك سُمّيت أشعار الخمرة عنده بالخمريات، كأنما أفرد لها ديواناً كاملاً في حياته الشعرية.

Anahtar Kelimeler

اللغة العربية وبلاغتها, الكناية, الخمرة, أبو نُواس

Kaynakça

• Adunis, Ali Saad, Mukaddimetün li’ş-şi’r’i’l- arabi, Beyrut, Dâr-ül avde, 3.basım, 1979.
• Amr’ü ibn Külsum, Divânü Amr ibn Külsum, thk: İmîl Yakup, Beyrut, Dâr’ü’l- kitab’i’l arabi, 1.basım, 1991.
• Boubes, Enas, “Emevî Dönemi Nekâizi Üzerine Bir Uygulama”, Kalemname, Aralık 2021.
• Ebu Nüvas, el-Hasan ibn hani, Divanu Ebi Nüvas, thk : Ahmed Abdumacid el-Gazali, Beyrut, Dâr-ul kitab-il arabi ,Lübnan.
• el-Ahṭal, Dîvânu’l-Aẖṭal, thk: Muhammed Mehdî Nâṣıru’d-dîn, Beyrut, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1994, 2. basım.
• el-Asfahânî, Ebü’l-Ferec, Mülhak-ül Egani, (Ahbar ebi Nüvas), thk: Ali Mehenna ve Samir Cabir, Lübnan, Dâr-ül fikir littibae ve neşir.
• el-Bağdadi, Abdulkadir, Hızanetü'l-edeb ve lübbü lübabi lisani'l-Arab, thk: Abdusselam Harun, el-Kahire, Mektebet-ül hanci, 4.basım, 1997.
• el-Halaf El- Abdullah, Rami, Elbinyeviye ve talim-ul lugat-i el-arabiye, Ankara, Türkiye, Manşûrat-u Dâri’l-ilâhiyat, 2021.
• el-Kayrevânî, ibn Reşîḳ, el-ʿUmde fî ṣınâʿati’ş-şiʿr ve naḳdih, thk: Muhammed Muhyiddin Abduhamid, Dâr-ül cîl, 5.basım, 1981.
• el-Marzuki, Ebu Ali el-asfahani, Şerh’ü divan’i’l-hamase, thk: Garid’iş- şeyh, Beyrut, Lübnan, Dâr’ü’l- kutub’il- ilmiyye, 1.basım, 2003.
• el-Muberrid, Muhammed ibn yezid, el-Kamil fi'l-Luga ve'l-Edeb, thk :Ebu’l-fadl İbrahim, el-Kahire, Dâr’ül-fikr el-arabi, 3.basım, 1997.
• el-Omayrat, Suleyman, “Muhaveletun linakid-i s-surat-il-fenniyet-i fi’l- edeb”, Mizanu’l-Hak, sayı 7, 2018.
• Halil, İbrahim, Elfaz’ü’l- elvan’i ve delalatüha, Dirasat, el-ulum’ül- insaniyyet’ü ve’l- ictimaiyye, 33.cild, 3.say, 2006.
• Hassan İbn Sabit, Divan Hassan Bin Sabit el-Ensari, thk: Abda Mehenna, Beyrut, Lübnan, Dâr’ü’l- kutub’i’l- ilmiyye, 2.basım, 1994.
• İbn Manzûr, Lisanü’l-arab, Beyrut, Dâr-u sâdir 1.basım.
• İbnü’l-Es̱îr, Ziyâʾiddîn, el-Mes̱elü’s-sâʾir fî edebi’l-kâtib ve’ş-şâʿir, thk: Ahme el-hufi ve Bedevi Tabbane, el- Kahire, Dâru’n- Nahde- Mısr lit-tibae ve neşir.
• Lebid, Divan’ü Lebid’i ibn Rebie, şerh’ü’t- Tusi, thk: Hanna Nasr’i’l-Hatta, Beyrut, Dâr’ü’l- kitab’i’l- arabi, 1.basım, 1993.
• Muhtar Ömer, Ahmed, el-lugat’ü ve’l- levn, el- Kuveyt- Dar’ü’l- buhus’i’l- ilmiyye, 1982, 1.basım.
• Salim el-Maliki, Hanan, E’s-sûrat’ü’ş- şi’riyyet’ü fi hamriyyat’i Ebî Nüvas’in ve zühdiyyatih’i, Mecellet’ü’d- dirâsât’i’l- arabiyye, Külliyet’ü’l- ulum, Câmiat’ü’l- Minya.