DİL BİLGİSEL KALIBIN ARAÇLARI VE METİNSEL TUTARLILIĞI GERÇEKLEŞTİRMEDEKİ ROLÜ: NUH SURESİ ÖRNEKLEMİNDE

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 1, 97 - 117, 30.06.2023

Mahmud Kaddum , Mahmuud Alfagı

https://doi.org/10.30627/cuilah.1258141

Öz

Bu araştırma, metnin yüzeysel yapısındaki dil bilgisi üzerinde duran bağlantıyı gerçekleştiren mekanizmaları ve bu mekanizmaların metinsel tutarlılığı gerçekleştirmesindeki etkisinin boyutunu, Nuh Suresi'ndeki oluşumlarından kaynaklanan semantikleri ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu mekanizmalar referans, bağlama ve hazf üzerinde temsil edilmiş olup; bu amaca ulaşmak için analizde son bir çerçeve olarak cümle analizi çerçevesi aşmaya çalışılmıştır. Hatta cümle analizinden çıkarak bu araştırma, daha geniş bir düzeyde, bütünsel anlamı temsil eden metin düzeyinde analize, sonra en küçük parçalarının analizine ve birbirleriyle olan ilişkilerine yönelmiştir. Bu araştırma; metin analizinin, metnin inşasında, anlaşılmasında ve metinselliğini gerçekleştirmede kendi aralarında kümeleşen dil bilgisel kalıbın araçlarının öneminin boyutunu açığa çıkardığı sonucuna varmıştır. Örnek surede zamirler en çok referans alan unsurları oluşturmuştur. Zamirlerin, metnin unsurlarını birbirine bağlamada açık bir rolü olmuş ve metni sağlam tek bir doku haline getirmiştir. Ayrıca; atıf edatları da bir yandan fikirlerin teselsülüne ve metnin bütünlüğüne, bir yandan da -tutarlılığı temin edecek şekilde- metnin içerisinde dağılan parçalarının kalıba dökülmesine katkıda bulunmuştur. Suredeki hazf olgusu ise az da birçok anlamın olabilirliğinde ve anlamı genişletmekte işlerliği kesin ve faydalı olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sözdizimsel Yapı, Metinsel Dilbilim, Metinsel Tutarlılık, Referans

Teşekkür

İyi çalışmalar Kolaylıklar diliyorum, Saygılarımızla شكرا جزيلا لكم

آليات السبك النحوي ودورها في تحقيق التماسك النصي "سورة نوح نموذجا"

Öz

يهدف هذا البحث إلى الكشف عن الآليات التي تحقق الترابط القائم على النحو في البنية السطحية للنص ومدى أثرها في تحقيق الترابط النصي، والدلالات الناتجة عن تشكلاتها في سورة نوح، وتمثلت تلك الآليات في الإحالة والربط والحذف، وقد حاول البحث من أجل الوصول إلى تلك الغاية أن يتجاوز إطار تحليل الجملة كإطار نهائي في التحليل، وسعى بالخروج منها إلى التحليل على مستوى أكبر منها وهو التحليل على مستوى النص الذي يمثل المعنى الكلي، وتحليله إلى جزئياته الصغرى وعلاقتها ببعضها، وقد خلص البحث إلى بعض النتائج من أهمها أن التحليل النصي قد أظهر مدى أهمية وسائل السبك النحوي التي تضافرت فيما بينها في بناء النص وتحقيق نصيته وفهمه واستيعابه، وشكلت الضمائر أكثر العناصر الإحالية ورودا في السورة، وكان لها دور واضح في ارتباط عناصر النص بعضها ببعض، فجعلت النص نسيجا واحدا محكما، كما أسهمت أدوات العطف في تسلسل الأفكار من جهة، وربط النص، وسبك أجزائه التي وزعت في فضائه بما يحقق الاتساق من جهة أخرى، أما الحذف في السورة فإنّه وإن كان قليلا إلا أن توظيفه كان دقيقا مستثمرا في توسيع الدلالة، واحتمالية معان كثيرة، بجانب ما حققه من ربط للنص.

Anahtar Kelimeler

السبك النحوي, اللسانيات النصية, التماسك النصي, الإحالة

Mechanisms of Grammatical Cohesion and Their Role in Achieving Text Coherence: Surat Noah as an Example

Öz

The research aims to explore the grammatical mechanisms that achieve cohesion in text surface structure, their impact on achieving textual coherence, and the meanings resulting from the interactions of these mechanisms in Surat Noah. These mechanisms are reference, conjunction, and ellipses. The research must go beyond the sentence framework analysis to achieve its aim. It seeks a higher-level text framework analysis that represents the overall meaning. Then it analyzes the general purpose into its minor elements and their relation. The research comes to some conclusions, the most important of which may be that textual analysis has shown the importance of grammatical cohesion in constructing the text and achieving its textuality. Pronouns constitute the most referential elements mentioned in the surah, and they have a clear role in linking the text elements to each other, making the text a single structure. Conjunction tools distributed in the surah contribute to achieving the sequence of ideas and consistency. As for ellipses, although it is infrequent, their use is well-invested in expanding potential meanings, besides achieving coherence.

Anahtar Kelimeler

Syntactic Cohesion, Textual Linguistics, Text Coherence, Reference

Kaynakça

• Abdelrehem, Mohamed. Arap Dili Geleneğindeki Nahv-i terkibi Amil Nazariyesi Dışında Bir Perspektifle Okuma. Ankara: Son Çağ Akademi Yayıncılık, 2022.
• Alûsî, Mahmûd. Rûhu’l-Meânî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs.
• Bahîrî, Saîd. İlmü Lügatü’n-Nas. Mısır: eş-Şeriketü-Mısriyye Lûncimên, 1997.
• Cemîl, Abdü’l-Mecîd.. El-Bedî’ beyne’l-Belâgati’l-Arabiyyeti ve’l-Lisâniyyeti’n-Nassiyye. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısrıyetü’l-Âmme li’l-Kitâb, 1998.
• Cürcânî, Alî. Et-Ta’rîfât. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1987.
• De Bogrand, Robert. en-Nassu ve’l-Hitâb ve’l-İcrâ’. Kahire: Âlemu’l-kutub, 1998.
• Ebû Hamîde, Muhammed. el-Belâgatü ve’l-Üslûbiyye ınde’s-Sekkâkî. Gazze: Câmiatü’l-Ezhar, 2012.
• Esterâbâdî, Radıyyüddîn. Şerhu’r-Raziyyi alê’l-Kâfiye. Bingazi: Menşûrâtü Karyûnûs, 1996.
• eş-Şâfiî, Muhammed. İlmü Lügatü’n-Nas. Kahire: Mektebetü’l-Âdâb, 2020.
• ez-Zenâd, el-Ezhar. Nasiü’n-Nas. Beyrût: el-Merkezü’s-Sekâfî el-Arabî, 1993.
• Fadl, Salâh. Belâgatü’l-Hattâb ve İlmü’n-Nas. Kuveyt: Âlemu’l-Marife, 1992.
• Fakî, Subhî. İlmu lügati’n-Nas. Tantâ: Dâru’n-Nâbiga, 2015.
• Ferc, Husâm. Nazariyyetü İlmü’n-Nas. Kahire: Mektebetü’l-Âdâb, 2018.
• Halîl, İbrâhîm. Fî’l-Lisâniyyeti ve Nahvi’n-Nas. Umman: Dâru’l-Mesîra, 2009.
• Hamîde, Mustafâ. Nizâmü’l-İrtibât ve’r-Rabti fî Terkîbi’l-Cümleti’l-Arabiyye. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1996.
• Hattâbî, Muhammed. Lisâniyyetü’n-Nas. Dâru’l-Beyzâ’: el-Merkezü’s-Sekâfî el-Arabî, 1991.
• İbn Âşûr, Tahir. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. Tunus: ed-Dârü’t-Tunisiyye, 1984.
• İbn Mâlik, Ebû Abdillâh. Şerhu’t-Teshîl. Kahire: Dâru Hacer, 1990.
• İbnü Âdil, Sirâcüddîn Ömer. el-Lübâb fî Ulûmi’l-Kitâb. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• İbnü’s-serrâç, Ebubekir Muhammed. el-Usûlü fî’n-Nahvi. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
• İbrâhîmî, Havle. Mabâdiü fî’l-Lisâniyyât. Cezayir: Dârü’l-Kasaba, 2006.
• İstîtîyye, Semîr. el-Lisâniyyât. İrbid: Âlemü’l-Kütübi’l-Hadîs, 2008.
• Kristeva, Julia. İlmu’n-Nas. Dâru’l-Beyzâ’: Dâru Tûbgâl, 1991.
• Maiga, Mohamadou Aboubacar. " ظاهرة الانزياح الدلالي في الشِّعر العربي من الغرب الإفريقي " Akademik Bilgi 5/1 (Haziran 2022): 179-197.
• Mâlikî, Ahmed b. Abdunnur. Rasfu’l-Mabânî. Dımaşk: Menşûrâtü Mecmei’l-Lügati’l-Arabiyye, 1974.
• Râzî. Fahreddin, Mefâtih’ul-Gayb. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1981.
• Sâhibu Hamâh. el-Künnêş. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2004.
• Sîbeveyh, Amr b. Osman. el-Kitâb. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1988.
• Suyûtî, Celâlettin. El-İtkânü fî Ulûmi’l-Kur’ân. Riyad: Mecmau’l-Melik Fehd, 2005.
• Şibl, Azze. İlmü Lugati’n-Nas. Kahire: Mektebetü’l-Âdâb, 2009.
• Soliman, Abdelkarim Amin Mohmed. Zamirlerin Allah Lafza-i Celâli Yerine Kullanımı Bağlamında Kur’ânî Hitabın Belagatı. Ankara: Sonçağ, 2022.
• Wolfgang Heine min veDieter Feehweger, Medhalun ilê İlmi’l-Lügati’n-Nassî. Riyad: Menşûrâtü Câmiati’l-Melik Suûd, 1999.
• Younes, Hafel. "Ka’b b. Sa’d el-Ganevî’nin Baiyyesi Tematik ve Yapısal Bir İnceleme". Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10/2 (Temmuz 2020), 705-729.