The Problem of Anachronism in Religious Education

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 2, 115 - 131, 31.12.2023

Yusuf Batar

https://doi.org/10.30627/cuilah.1368557

Öz

In this study, the problem of anachronism that we encounter in the contents of formal and non-formal religious education is discussed. In the light of this concept defined as "taking something, a concept or event out of its real historical context and ignoring the fact that the past is different from the present with its basic features", religious concepts that constitute the content of religious education are discussed. The possible reasons and problems caused by this approach, which manifests itself as detaching the context of other subjects and processes in education, and presenting them as the only knowledge and truth of all times, or ignoring the relationship of the contents in question with the time in which they were created, are discussed. The data of the research was obtained using the document analysis method, which is a type of qualitative research. In the analyzes made on the sample texts selected especially in the DKAB textbooks, as well as on the sources such as tafsir, hadith, fiqh and sirah, which constitute the content of formal and non-formal religious education, it is revealed that the anachronistic approach is the reason for the anachronistic approach in the reading of basic texts, the way of using religious references, the transfer of narrative-based information and the language used in educational processes. It can be seen that there are various expressions and evaluations. It is understood that in-depth field knowledge, analytical and critical thinking, and an advanced level of general cultural knowledge are needed in formal and non-formal religious education processes in order to overcome this problem, which occurs due to factors such as literary reading, insufficient knowledge of language and history, bias, and bigotry in thought. It is understood that it is especially important for teachers to be cautious about all kinds of anachronisms and to make their students sensitive and equipped in this regard.

Anahtar Kelimeler

Religious education, anachronism, religious language, religious texts

DİN EĞİTİMİNDE ANAKRONİZM PROBLEMİ

Öz

Örgün ve yaygın din eğitiminin içeriklerinde karşılaştığımız anakronizm probleminin ele alındığı bu çalışmada, “bir şeyin, bir kavramın veya olayın gerçek tarihsel bağlamı dışına çıkartılması ve geçmişin temel özellikleriyle günümüzden farklı olduğunun göz ardı edilmesi” şeklinde tanımlanan bu kavram ışığında, din eğitiminin içeriğini oluşturan dinî kavramlar başta olmak üzere, eğitime konu edilen diğer konuların ve süreçlerin bağlamından kopartılarak tüm zamanların yegâne bilgisi ve doğrusu şeklinde sunulması ya da söz konusu içeriklerin oluştuğu zamanla olan ilişkisinin göz ardı edilmesi şeklinde tezahür eden bu yaklaşımın muhtemel sebepleri ve yol açtığı sorunlar tartışılmaktadır. Araştırmanın verileri, nitel araştırma türlerinden olan doküman analizi yöntemi kullanılarak elde edilmiştir. Örgün ve yaygın din eğitiminin içeriğini oluşturan tefsir, hadis, fıkıh ve siyer gibi kaynakların yanı sıra özellikle DKAB ders kitaplarında seçilen örnek metinler üzerinde yapılan analizlerde, temel metinlerin okunmasında, dinî referansların kullanılma biçiminde, rivayete dayalı bilgilerin aktarımında ve eğitim süreçlerinde kullanılan dilde anakronik yaklaşımın sebep olduğu çeşitli ifadelerin ve değerlendirmelerin yer aldığı görülmektedir. Literal okuma, dil ve tarih bilgisi yetersizliği, tarafgirlik, düşüncede bağnazlık gibi etkenlerle meydana gelen bu sorunun aşılabilmesi için örgün ve yaygın din eğitimi süreçlerinde derinlikli bir alan bilgisine, analitik ve eleştirel düşünceye, ileri düzeyde bir genel kültür bilgisine ihtiyaç duyulduğu anlaşılmaktadır. Özellikle öğretmenlerin her türlü anakronizme karşı temkinli olmalarının ve öğrencilerini de bu konuda duyarlı ve donanımlı hale getirmelerinin önem arz ettiği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dİn Eğitimi,, Anakronizm,, Din Dili,, Dini Metinler

Kaynakça

• Ahatlı, E. (2004,). Rivâyetler ile hadis usûlü ve târihinin bazı meselelerinin anlaşılmasında anakronizm sorunu. Günümüzde Sünnetin Anlaşılması Sempozyum ve Tebliğ Müzakereleri (29-30 Mayıs 2004) Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1. Baskı içinde (ss. 253-261). Bursa.
• Ateş, A. (2008). Vaaz ve hutbelerde kur’an’a yeterince yer verilmemesi ve ayetlerin uygun bağlamda kullanıl(a)maması problemi. I. Din Hizmetleri Sempozyumu (3-4 Kasım 2007), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1. Baskı içinde c. II, (ss. 463-475). Ankara.
• Aydın, A. (2013). Vaazlarda iletişim sorunları ve çözüm önerileri. Vaaz ve Vaizlik Sempozyumu I, (17-18 Aralık 2011), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1. Baskı içinde Ankara.
• Aydın, H. (2006). Sosyal bilimlerde kavram öğretimi eleştirel bir yaklaşım. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, (14), 76-89. Aydın, M. Ş. (2011). Açık toplumda din eğitimi (yeni paradigma ihtiyacı). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ayverdi, İ. ve Topaloğlu, A. (2007). Kubbealtı lugatı türkçe sözlük. İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Bardakoğlu, A. (2015). Fıkıh özelinde dinî bilgi ve günümüzde islam algısı, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2015 (25), 11-52.
• Cevizci, A. (1999). Paradigma felsefe sözlüğü. (3.baskı), İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Coşkun, S. (2008). Anlam değişmelerinin sebep olduğu anakronik bakış ve hadis yorumlarındaki yanıltıcılığı. EKEV, 2008 (35), 33-48.
• Demir, Ş. (2010). Kur’ân’ın bilimsel bilgiler ışığında yorumlanmasına eleştirel bir yaklaşım. İlim Yayma Vakfı Kur'an ve Tefsir Akademisi Kur'ân ve Tefsir Akademisi Araştırmaları: 2. İstanbul (Haziran 2010), 401-424.
• DİB. (t.y.). Eğitim Hizmetleri: https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/kategoriler/hizmetlerimiz/yayg%C4%B1n-din-e%C4%9Fitimi-daire-ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1 (Erişim Tarihi: 27.09.2023)
• DKAB. (2021). 9.-12. sınıf ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Doğan, R. & Tosun, C. (2003). İlköğretim 6-7 ve 8. sınıflar için dkab öğretimi. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Ekinci, K. (2019). Bilimsel tefsirin tefsir olma sorunu. Bilimname, 2019 (37), 169-190. DOI: 10.28949/bilimname.454785
• Eser, M. (2013). Tarihi rivayetlerin kullanılmasında ilmi çalışmalardan yararlanma gerekliliği. Vaaz ve Vaizlik Sempozyumu II, (17-18 Aralık 2011), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1. Baskı içinde (ss. 510-524). Ankara.
• Fazlur Rahman. (2012). İslâm. (çev. Mehmet Dağ, Mehmet Aydın), Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Karasu, T. (2008). Temel dini bilgiler öğretim programlarında ve ders kitaplarında şâfiîlik. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 2008 (8), 1015-1031.
• Koç, M. A. (2021). Meallerde anakronizm (tarihlendirmede yanılgı) sorunu. Kur'an Mealleri ve Metin-Merkezci Yorum içinde Bölüm, Çağrıcı, M. (ed.).
• Makdisi, G. (2004). Ortaçağ’da yükseköğretim: islâm dünyası ve hıristiyan batı. (çev: Ali Hakan Çavuşoğlu ve Hasan Tuncay Başoğlu), İstanbul: Gelenek Yayınları.
• MEB, (2018a). DKAB Programı: https://dogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_02/25182918_DKAB_4-8_9-12 OgretimProgramiTurkce.pdf?CHK=641d8822df8ace38367efe0f3d61c8d4 (Erişim Tarihi: 27.09.2023).
• MEB, (2018b). TDB Programı: http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20221229135219814-TDB_Ortaokul_%C4%B0HO_DOP_%20(2018).pdf
• Meriç, C. (1996). Bu ülke. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Meydan, H. (2016). Doktriner düşünce ve din eğitimi: anlamlı öğrenme ve bireysel manevi tecrübe bağlamında bir değerlendirme. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (0), 40 (November 2016): 85-114.
• Öztürk, İ. H. (2011). Tarih öğretiminde anakronizm sorunu: sosyal bilgiler ve tarih ders kitaplarındaki kurgusal metinler üzerine bir inceleme. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(1), 37-58. www.sosyalbilgiler.org
• Ritter, H. (1986). Dictionary of concepts in history. Westport: Greenwood Press.
• Süt, A. (2013). Klasik vaaz kaynaklarının kelami (itikadi) açıdan değerlendirilmesi. Vaaz ve Vaizlik Sempozyumu I, (17-18 Aralık 2011), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1. Baskı, içinde (ss. 285-299), Ankara.
• TDB. (2021). Temel dini bilgiler ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Tosun, C. (2002). Din eğitimi bilimine giriş. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). Anakronizm. Güncel Türkçe Sözlük İçinde. https://sozluk.gov.tr (Erişim tarihi: Eylül, 27, 2023).
• Uzun, N. (2018). Kur’ân’ın ayetlerini suistimal etmek: tefsirde anakronizm. Uluslararası İslam ve Yorum II Sempozyumu İçinde. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Vural, A. G. R. A. & Kutlu, Y. D. D. O. (2004). Eleştirel düşünme: ölçme araçlarının incelenmesi ve bir güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (2), Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/cusosbil/issue/4370/59779
• Yakıt, İ. (1995). Çağdaş problemler ve inanç buhranına karşı dinî yayınlar. 1. Din Şûrası Tebliğ ve Müzakereleri: (1-5 Kasım 1993). 2. Cilt içinde, (ss. 418-428), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.