The Taliban Movement and Understanding of Religion as a Social Engineering Project

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 2, 252 - 268, 31.12.2023

Abdullah Mohammadi

https://doi.org/10.30627/cuilah.1385880

Öz

The Taliban Movement emerged in 1994 in the Ispin Boldak district of Kandahar, under the name Tahrik-e Islami Ulema-ye Kiram, with the slogan of jihad against insecurity, bribery, poverty, polytheism and blasphemy. The Taliban established close relations with Pakistan, Saudi Arabia and the Arab Emirates during their rule in Afghanistan. The Taliban movement has endeavored to bring religion to a political basis in order to make Islamic sharia applicable to a Muslim society. The Taliban movement put religion at the center of the state, aiming to strengthen the religious identity of individuals and the formation of a religion-based state. Therefore, the Taliban declared its leader as the caliph of all Muslims. The Taliban movement received religious education in madrasahs established along the lines of Wahhabi and Deoband in Pakistan. On the other hand, the socio-cultural codes of Pashtun tribes also shaped the Taliban’s understanding of religion. The Taliban movement has developed a special understanding of religion shaped around nonfigurative and literal meanings of the Quran and Hadiths. As a result, although the criteria of the Taliban movement’s perception of religion is not clear, it can be stated that it is generally fed the thought of Wahhabism, the teachings of Deoband schools and the understanding of tribalism. In this study, we will try to examine the criteria that constitute the Taliban Movement's understanding of religion.

Anahtar Kelimeler

Afghanistan, Taliban, Understanding of Religion, Caliphate, Jihad

SOSYAL MÜHENDİSLİK PROJESİ OLARAK TALİBAN HAREKETİ VE DİN ANLAYIŞI

Öz

Taliban Hareketi 1994 yılında Kandahar’a bağlı İspin Boldak ilçesinde Tahrik-e İslami Ulema-ye Kiram adı altında, güvensizliğe, rüşvete, yoksulluğa, şirke ve küfre karşı cihat sloganıyla ortaya çıkmıştır. Afganistan’da iktidar olduğu dönemlerde Pakistan, Suudi Arabistan ve körfez Arap Emirlikleri ile yakın ilişkiler kurmuştur. İslam şeriatını Müslüman bir topluma uygulanabilir kılmak amacıyla dini, siyasi bir zemine taşıma gayreti içerisinde olmuştur. Bu nedenle dini, devletin merkezine yerleştirerek bireylerin dinsel kimliğini güçlendirmeyi ve din temelli bir devlet kurmayı hedeflemiştir. Bundan dolayı liderini tüm Müslümanların halifesi olarak ilan etmiştir. Taliban Hareketini oluşturan yapı, Pakistan’daki Vehhabi ve Deoband çizgisinde kurulan medreselerde din eğitimi almıştır. Diğer bir taraftan da din anlayışını Peştun kabilelerinin sosyo-kültürel kodları büyük ölçüde etkilemiştir. Sonuç olarak Taliban Hareketinin din algısının kriterleri net olmasa da genel olarak Vehhabilik düşüncesi, Deoband okullarının öğretileri ve kabilecilik anlayışından beslendiği ifade edilebilir. Taliban Hareketi, Kur’an ve Hadislerin zahiri ve kuru manaları etrafında şekillenen kendilerine özel bir din anlayışı geliştirmiştir. Bu çalışmada Taliban Hareketinin din anlayışını oluşturan kriterler incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Afganistan, Taliban, Din Anlayışı, Hilafet, Cihat.

Kaynakça

• ABBASZADE Mahdi, Bonyadgarayi İslami ve Khoshonet Ba Negahi Bar Al-Qaede, Fas name-yi Siyaset Dergisi, S:4, Tahran 1388.
• AHMAD Aziz, Tarkh-e Tafakkor-e İslami Dar Hend, Çev:Naqi Lotfi, Tahran 1367.
• AHMADİ Hamid, “Taliban, Rishe-ha, Elal-e Zohur va Avamel-e Roshd”, Etelaat-e Siyasi-İktisadi Der., S:131-132, Yıl: 11, Tahran 1377.
• ALBALUTİ Mohammad Said Ramazan, Selefiyye Bet’ate Mezheb, Çev: Huseyin Saberi, Mashhad 1375.
• AQAYİ Davud ve Demiri, Mohammad Reza, Barrasi Naqshe Bonyadgarayi İslami Dar Asya-ye Markazi, Faslnameyi Tahqiqat-e siyasi Beynulmelali Dergisi, Yıl:6, S:18, İran 1393.
• AREFİ Mohammad Akram, Mabani Mazhabi va Qavmi Taliban, Ulum-e Siyasi Dergisi, S:4, İran-Qom 1378.
• AYDINALP Halil, İntihar Eylemleri Ekseninde Din ve Terör, Birleşik Yay., Ankara 2011.
• BAMYANİ Rezvani, Shakhese-haye Tafakkor-e Dini Taliban, Hafta Name Faryad-e Ashura, S:95, 1376.
• BOİSARD Marcel, İslam ve Jahan-e Emruz, Çev: Masud Mohammadi, Tahran 1369.
• BÜYÜKKARA Mehmet Ali, 11 Eylül’le Derinleşen ayrılık: Suudi Selefiyye ve Cihatçı Selefiyye, Dini Araştırmalar Der., C:7., S:20, Ankara 2004.
• BÜYÜKKARA Mehmet Ali, Suudi Arabistan ve Vehhabilik, İstanbul 2013.
• DEKMİJİAN Hrair, Conbeşhaye İslami Dar Cahan-e Arab, Çev: Hamid Hamidi, Tahran 1366.
• DURKHEİM Emile, İntihar, İstanbul 2002.
• ENSARİ Ahmed Beşir, Teorisi, Pratiği ve Tarihsel Arka Planıyla Taliban, Çev: Nasiruddin Mazhari, İstanbul 2015.
• FARAJ Mohammad Abdussalam, El- Ferizat-ul Ghaibeh, Mısır 1981.
• FERMANİYAN Mahdi, Chisti va Charayi Shekl Giri Jereyan-haye Takfiri, Saqeb Dergisi, Yıl:4, S:20, İran 1393.
• HAFTA NAME Payame İstiklal, S:7, Tahran 1376.
• HALEBİ Ali Asghar, Tarikh-e Nehzat haye Dini-siyasi Maaser, Tahran 1390.
• HALLİDAY Fred, Arabistan Bi Salatin, Çev: Bahram Afrasiyabi, Tahran 1360.
• HAQJO Miragha, “Naqsh-e Amrika Dar Tadavum-e Bohran-e Afganistan”, Mahname-yi Amin Der., S:4, İran 1377.
• HENDİ Şah Veliyullah, Hojajullah el- Baleghah, C:2., Mısır 1294.
• İBN-i Haldun, Mukaddime, Haz. Süleyman Uludağ, C:1., İstanbul 2007.
• İSMETULLAHİ Mohammad Haşem, Cereyan-e Porşetabe Taliban, Tahran 1378.
• KARLSSON Ingmar, Din, Terör ve Hoşgörü, Çev: Turhan Kayaoğlu, İstanbul 2005.
• MAHDAVİ Jafar, Jame’a Shinasi Siyasi Taliban, Kabil 1393.
• MAJİDİ Abdulmajid, “Zeminehaye Ejtemai Bonyadgarayi İslami”, Jerfa Der., Yıl: 2., S: 4., İran 1386.
• MARSDEN Peter, Taliban, Jang, Mazhab va Nazm-e Novin Dar Afganistan, Çev: Kazem Firuzmend, Tahran 1379.
• MİLİ, William, Afganistan Taleban ve Siyasetha-ye Jahani, Çec: Abdu Gaffar Mohakkek, Tahran 1373.
• MOHAMMADİ Abdullah, Taliban Hareketinin Zihin Kodları, Erzurum 2016.
• MOJDE Vahid, Afganistan Va Panç Sal Solteyi Taliban, Tahran 1381.
• MOVASSAGHİ Seyit Ahmed, Contemporary Islamic Movements, Tahran 1393.
• PAHLAVAN, Jengiz, Afghanistan, Asr-e Mojahedin va Barameden-e Taliban, Tahran 1377.
• RASHİD Ahmad, Taliban, İslam, Naft va Baziha-ye Bozorg-e Jadid, Çev: Asadullah Shafayi, Tahran 1379.
• RASHİD Ahmad, Taliban, Zanan, Tejaret-i Mafya Va Proje-yi Azim Naft Dar Asya-yi Markazi, Çev: Najle Khandeq, Tahran 1382.
• SİYEZ Diğdem M., Ergenlik Döneminde İntihar Girişimleri: Bir Gözden Geçirme, Kastamonu Eğitim Dergisi, Ekim 2006.
• STODDARD Lothrop, The new world of Islam, Çev: Seyed Ahmet Mohzeb, Tahran 1320.
• YAHŞİ Murat, Terör Örgütlerinde İntihar Bombacısı Kişiliği ve Etkinliği, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Güvenlik Bilimleri Anabilim Dalı, (Basılmamış yüksek lisans tezi) Ankara 2015.
• YEĞENOĞLU İhsan, İntiharın Anlamı, İntihar ve İntihara Yönelik Tutumlar, Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Psikiyatrı Anabilim Dalı, (Basılmamış yüksek lisans tezi), Aydın 2015.
• YİĞİT Yaşar, Din, Anarşi ve Terör, DİBY, Ankara 2008.
• ZAHEDANİ Seyed Said, Jonbesh Haye Bonyadgarayi İslami, Qarb Shenasi Bonyadi Dergisi, Yıl: 3, S:2, 1391.
• BBC, Didar-e Vazir-e Dakhele-yi Taliban Ba Khanavadaha-yi Mohajemin-e Entehari, Erşim, www.bbc.co.uk/persian, tarihi: 20.10.2023.
• BBC, Miyanjegari-ye Seracuddin Hakkani Miyan Dovlet ve Taliban-Pakistani, www.bbc.co.uk/persian, Erişim Tarihi: 20.10.2023.
• Hasht-e Sobh, Rahberi Taliban ba Serparast-e Vaziran-e Defa va Dakhel-e Didar Kard, www.8am.media, Erişim Tarihi: 15.10.23.
• HRW, Afghanistan: The Massacre in Mazar-i Sharif, www.hrw.org/legacy/reports98/afghan/Afrepor0.htm, Erişim tarihi: 15.10.2023.