A Study on The Issue of Istikhlaf in Prayer

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 1, 45 - 55, 30.06.2024

İbrahim Sizgen

https://doi.org/10.30627/cuilah.1414753

Öz

In this study, the issue of istikhlaf in prayer, which is examined in detail in the sources of furu-ı fiqh, is discussed. It can be said that the main purpose of the fuqaha's concentration on this issue is to protect the health of the prayers performed by those who participate in congregational prayers. However, the issue in question is one of the main issues that directly concerns the issue of imamate in congregational prayers. In this respect, istikhlaf, which concerns the issue of imamate, is one of the important terms discussed in the prayer section of the fiqh literature. Regarding the subject, Hz. When the narrations and practice examples handed down from the prophet were examined, it was observed that they were different from each other. This situation has brought about a controversy regarding the legitimacy of istikhlaf in prayer. As a matter of fact, some fuqaha did not allow istikhlaf in prayer. some fuqaha favored this, taking into account the apparent nature of the narrations and practice examples in question, based on certain conditions. Nonetheless, as a result of the investigations, it has been determined that, regardless of the current differences of opinion in the fuqaha, istikhlaf in prayer is one of the actions that is considered legitimate by the law according to the prevailing opinion. The opinions and evidence put forward in this study, in which the qualitative research method was utilized and the ijtihad differences that emerged on the issue were scrutinized thematically on the axis of the views and evidence of the scholars, were conveyed from primary sources as much as possible. Accordingly, the opinions and evidence put forward on the subject were evaluated. In this respect, it is important to clarify the issue of istikhlaf in prayer, which concerns the issue of imamate and is extremely considered important for the health of the prayer performed in congregation, on the fiqh level.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Prayer, Community, Imamate, Istikhlaf

NAMAZDA İSTİHLÂF MESELESİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

Bu çalışmada, fûru-ı fıkıh kaynaklarında geniş ve teferruatlı bir biçimde incelenen namazda istihlâf meselesi işlenmiştir. Fukahanın bu mesele üzerinde yoğunlaşmasının temel gayesinin cemaat namaza iştirak eden kimselerin kılmış oldukları namazın sıhhat açısından korunması olduğu söylenebilir. Bununla birlikte söz konusu mesele, cemaat namazlarda imamlık meselesini doğrudan ilgilendiren esas konuların başında gelmektedir. Bu doğrultuda imamlık meselesini ilgilendiren istihlâf, fıkıh literatürünün namaz kısmında ele alınan önemli ıstılahlardan biridir. Konuya dair Hz. Peygamber’den aktarıla gelen rivayet ve uygulama örnekleri incelendiğinde bunların birbirinden muhtelif olduğu gözlemlenmiştir. Bu durum namazda istihlâfın meşruiyeti hususunda ihtilafı beraberinde getirmiştir. Nitekim kimi fukaha namazda istihlâfa cevaz vermemiş; kimisi de belli şartlar ekseninde bahse konu rivayet ve uygulama örneklerinin zahirini dikkate alarak sıcak bakmıştır. Ancak şu kadarı var ki yapılan incelemeler neticesinde fukahanın mevcut görüş ayrılıkları bir yana namazda istihlâf, hâkim kanaate göre hukukun meşru gördüğü mesâilden olduğu tespit edilmiştir. Nitel araştırma yönteminin kullanılıp meseleye dair ortaya çıkan ictihâdî farklılıkların fukahanın görüş ve delilleri ekseninde tematik olarak incelendiği bu çalışmada ileri sürülen görüş ve deliller, mümkün mertebe aslî kaynaklardan aktarılmış; buna bağlı olarak konu hakkında öne sürülen görüş ve deliller değerlendirilmiştir. Bu açıdan imamlık konusunu ilgilendiren ve cemaatle kılınan namazın sıhhati açısından son derece önemli görülen namazda istihlâf meselesinin fıkhî düzlemde açıklığa kavuşturulması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Namaz, Cemaat, İmamlık, istihlâf

Kaynakça

• Aydın, Mehmet Âkif. “İstihlâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001. 23/337-339.
• Aynî, Bedrüddîn Muhammed b. Ahmed. el-Binâye fî şerḥi’l-Hidâye. thk. Emîn Sâlih Şa‘bân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Abdülkâdir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâ‘îl. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Mustafâ Dîb el-Buğâ. Beyrut: Dâru İbn Kesîr-Yemâme, 1993.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus. Keşşâfü’l-ḳınâʿ ʿan (metn)i’l-İḳnâʿ. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1983.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Muhammed es-Sâdık Kamhâvî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʻArabî-Müessesetü’t-Târîhi’l-ʻArabî, 1992.
• Cüveynî, Ebü’l-Meʻâlî Abdülmelik b. Abdillâh. Nihâyetü’l-matlab fî dirâyeti’l-mezheb. thk. Abdülazîm Mahmûd ed-Dîb Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 2007.
• Derdîr, Ebü’l-Berekât Ahmed b. Muhammed. eş-Şerhu’l-kebîr. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• Esen, Hüseyin. “Zina”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013. 44/440-444.
• Feyyûmî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed. el-Miṣbâḥu’l-münîr fî ġarîbi’ş-Şerḥi’l-kebîr li’r-Râfiʿî. thk. Abdülazîm eş-Şinâvî. Kahire: Dâru’l-Meʻârif, ts.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Vasît fi’l-mezheb. nşr. Ahmed Mahmûd İbrâhîm Kahire: Dâru’s-Selâm, 1997.
• Haraşî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh. Şerhu’l-Haraşî ʻalâ Muhatasari Halîl. Bulak: Matbaʻatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1317.
• Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Ali. ed-Dürrü’l-muhtâr. nşr. Abdülmünʻim Halîl İbrâhîm Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Heytemî, Ahmed b. Muhammed. Tuhfetü’l-muhtâc. Mısır: el-Mektebetü’t-ticâriyyeti’l-kübrâ, 1983.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillâh. el-İstizkâr. nşr. Sâlim Muhammed Atâ-Muhammed Ali Muʻavvaz Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Ali b. Halef. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. nşr. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2003.
• İbnü’l-Hâcib, Ebû Amr Osmân b. Ömer. Câmiʻu’l-ümmehât. nşr. Ebû Abdirrahmân el-Ahdar el-Ahdarî. Dımaşk-Beyrut: Dâru’l-Yemâme, 1998.
• İbnü’l-Harrât, Ebû Muhammed Abdülhak b. Abdirrahmân. el-Ahkâmü’ş-şerʻiyyetü’l-kübrâ. thk. Ebû Abdillah Hüseyin b. Ukkâşe Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2001.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1405.
• İbn Kudâme, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Muhammed. eş-Şerhu’l-kebîr ʻalâ metni’l-Mukniʻ. nşr. Dâru’l-Menâr Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1983.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Müflih, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Müflih. Kitâbü’l-Fürû‘. thk. Abdullah b. Abdilmuhsin et-Türkî Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2003.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dakâik. nşr. Zekeriyyâ Umeyrât Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasen Ali b. İsmâʻîl. el-Muḥkem ve’l-muḥîṭü’l-aʿẓam. thk. Abdülhamîd el-Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Useymîn, Muhammed b. Sâlih. eş-Şerhu’l-mümtiʻ ʻalâ Zâdi’l-müstakniʻ. thrc. Muhammed b. Süleymân Demmam: Dâru İbni’l-Cevzî, 1422-1428.
• Kaffâl, Ebûbekir Muhammed b. Ahmed. Hilyetü’l-‘ulemâ. Beyrut: Dâru’l-Erkam, 1980.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. İdrîs. ez-Zahîre. thk. Muhammed Haccî vd. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
• Karavî, Muhammed el-Arabî. el-Hulâsatü’l-fıkhiyye ʻalâ mezhebi’s-sâdeti’l-Mâlikiyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd. Bedâiʻu’s-sanâiʻ fî tertîbi’ş-şerâiʻ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Kayapınar, Hüseyin. “Mesbûk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004), 29/266-268.
• Kevsec, Ebû Yaʻkûb İshâk b. Mansûr. Mesâilü’l-İmâm Ahmed bin Hanbel ve İshâk bin Râhûye. thk. Muhammed b. Abdillah ez-Zâhim vd. Medine: Câmiʻatü’l-İslâmiyye, 2004.
• Mevvâk, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yûsuf. et-Tâc ve’l-iklîl ʿalâ (bi-şerḥi) Muḫtaṣarı Ḫalîl. nşr. Zekeriyyâ Umeyrât Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• Müslim, Ebü’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1991.
• Ruaynî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed. Mevâhibü’l-celîl. Beyrut: Dâru Alemi’l-Kütüb, 2003.
• Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1994.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1989.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. nşr. Muhammed Zührî en-Neccâr Beyrut: Dâru’l-Maʻrife, 1973.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrahim b. Ali. el-Mühezzeb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Muğni’l-muhtâc. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Zeyla‘î, Ebû Muhammed Abdullah b. Yûsuf. Nasbü’r-râye li-ehâdîsi’l-Hidâye. thk. Muhammed Avvâme Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 1997.
• Zeylaʻî, Ebû Muhammed Osmân b. Ali. Tebyînü’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dakâik. Bulak: Matbaʻatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1313-1315.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Fâsık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995. 12/202-205.