Serıkāt al-Shī'riyya and al-Abbāsî's Approach

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 1, 56 - 78, 30.06.2024

Mehmet Sıddık Yegül Halim Öznurhan

https://doi.org/10.30627/cuilah.1438877

Öz

Critics of Arabic literature and scholars of rhetoric have taken into account the interactions between poets and analyzed these issues under the title of sariqa. The concept of al-seriqāt al-shī'riyya, which in the dictionary means “the use of a poem that is not one's own by attributing it to himself, is nowadays considered within the scope of plagiarism, which is used to express the originality of an academic text. From this point of view, the subject of sariqa is not a concept that has remained in history, but an important topic that continues its vitality. In this context, various studies have been conducted on the concept of sariqa and which quotations can or cannot be evaluated within the scope of sariqa, and the subject has been tried to be explained with examples. Abdurrahīm al-Abbāsī has been one of the important contributors to this issue with his explanations and examples. In this article, the concept of sariqa is discussed and Abdurrahīm al-Abbāsī's approach to the concept of sariqa and his views on the subject are analyzed. As a result, it has been determined that al-Abbāsī stands close to al-Qazwīnī on the subject of sariqa and considers tazmīn (quotation) and iktibās (quotation) arts related to sariqa.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Sariqa, Tazmīn, Iktibās, Abdurrahīm al-Abbāsī.

SERİKĀTÜ’Ş-Şİ‘RİYYE VE EL-ABBÂSÎ'NİN YAKLAŞIMI

Öz

Arap edebiyatı eleştirmenleri ve belâgat âlimleri, şairler arasında vuku bulan etkileşimleri dikkate almış ve bu hususları serika başlığı altında incelemişlerdir. Sözlükte “bir kimsenin kendisine ait olmayan bir şiiri kendisine nispet ederek kullanması” anlamına gelen es-serikātü’ş-şi‘riyye kavramı, günümüzde akademik bir metnin özgün oluşunu ifade etmek için kullanılan intihâl kapsamında değerlendirilir. Bu açıdan bakıldığında serika konusu tarihte kalmış bir kavram olmayıp canlılığını devam ettiren önemli bir başlık olarak karşımıza çıkar. Bu bağlamda serika kavramı hakkında çeşitli çalışmalar yürütülmüş ve hangi alıntıların serika kapsamında değerlendirileceği veya değerlendirilemeyeceği üzerinde durulmuş ve konu örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır. Abdürrahîm el-Abbâsî de yaptığı açıklamalar ve verdiği örneklerle bu konuya önemli katkılarda bulunanlardan biri olmuştur. Makalemizde serika kavramı ele alınmış ve Abdürrahîm el-Abbâsî’nin serika kavramına yaklaşımı, konu hakkındaki görüşleri incelenmiştir. Sonuç olarak el-Abbâsî’nin serika konusunda el-Kazvînî’ye yakın bir çizgide durduğu ve tazmîn ile iktibâsı serikaya bağlı sanatlar olarak değerlendirdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgatı, Serika, Tazmîn, İktibâs., Abdürrahîm el-Abbâsî

Kaynakça

• Abbasî, Ebü’l-Feth Bedrüddîn Abdürrahîm b. Abdirrahmân b. Ahmed b. el-Hasen, Meʿâhidu’t-Tenṣîṣ ʿalâ Şevâhidi’t-Telḫîṣ, thk. Hâmid Abdullah el-Mahallâvî, 2 Cilt. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2013.
• Âmedî, Ebû’l-Kâsım el-Hasen b. Bişr b. Yahyâ, el-Muvâzenetu beyne Şiʿri Ebî Temmâm ve’l-Baḥterî, thk. Seyyid Ahmed Sakar - Abdullâh el-Muhârib, 3 Cilt. y.y., b.y. 1994.
• Âmilî, Bahâeddin, el-Keşkûl, thk., Muhammed Abdülkerîm en-Nemrî, Dâru'l-kutubi'l-ilmiyye, Beyrut 1998.
• Bedahşânî, Muhammed Enver, el-Belâġatu’ṣ-Ṣâfiye, Menşûrât Dâru’l-‛İlm, Karaçi-Pakistan 1995.
• Bedîʿî, Yûsuf ed-Dımeşkî, eṣ-Ṣubḥu’l-Munebbî ʿan Ḥays̱iyyeti’l-Mutenebbî, 2 Cilt. el-Maṭbaʿatu’l-ʿİmâreti’ş-Şerefiyye, b.y., 1308.
• Berbârî, Şehîre, “es-Serikâtu’ş-şi’riyye inde’l-Kâdî el-Cürcânî”, Muhammed Haydar Üniversitesi; Sükkere 8/1 (2018).
• Beşşâr b. Bürd, Ebû Muâz, Dîvânü Beşşâr b. Bürd, Asımetü’s-sekâfeti’l-arabiyye, Kahire 1950.
• Buhtürî, Ebû Ubâde el-Velîd b. Ubeyd b. Yahyâ et-Tâî, Dîvân, Dâru’l-maarif, b.y. 2009.
• Cerrâvî, Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Abdisselâm et-Tâdelî, el-Ḥamâsetu’l-Mağribiyye: Muḫtaṣaru Kitâbi Ṣafveti’l-Edeb ve Naḫbeti Dîvâni’l-ʿArab, thk. Muhammed Rıdvân ed-Dâye, 2 Cilt. Dâru’l-Fikri’l-Muʿâṣır, Beyrut 1991.
• Curcânî, Ebû’l-Hasen ʿAlî b. Abdulʿazîr el-Kâdî, el-Vesâṭa Beyne’l-Mutenebbî ve Ḫuṣûmihî, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahîm - Alî Muhammed el-Becâvî, y.y., b.y. ts.
• Durmuş, İsmail, “İntihal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/347-350. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Durmuş, İsmail, “Tazmin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 40/204-206. TDV Yayınları, İstanbul 2011.
• Ebû Nüvâs, el-Hasen b. Hâni’ b. Abdilevvel el-Hakemî, Dîvân, Dârü’l-Kütübi’l-Vataniyye, Abu Dabi 2010.
• Ebu’ş-Şîs, Muhammed el-Huzaî, Dîvân, el-Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut 1984.
• Ebû Temmâm, Habîb b. Evs b. Hâris et-Tâî, Dîvân, Mektebetu Muhammed Ali Subeyh, b.y., ts.
• Efveh el-Evdî, Şalâ’e b. Amr b. Mâlik, Dîvân, thk. Muhammed Altuncî, Dâru Sâdır, Beyrut 1998.
• Halâyile, M. Halîl, el-Muṣṭalaḥu’l-belâğî fî Meʿâhidi’t-tenṣîṣ ʿalâ şevâhidi’t-Telḫîs li-ʿAbdirrahîm el-ʿAbbâsî, Alemu'l-kütubi'l-hadîs lin-neşr vet-tevzî, Amman 2006.
• Halebi, Şehabeddin Mahmûd, Hüsnü’t-tevessül ila sınaati’t-teressül, el-Matbaatü’l-vehbiyye, Mısır 1881.
• Harîrî, Ebû Muhammed el-Kâsım b. Alî el-Basrî, Mulḥatu’l-İʿrâb, y.y., Kahire 2005.
• Hâsir, Selm, Dîvân, thk. Şâkir el-Aşûr, Dâru Sâdır, Beyrut 2017.
• Heddâre, Muhammed Mustafa, Müşkiletü’s-seriḳâti fi’n-naḳdi’lʿarabiyyi, Mektebetu’l-Anclu el-Mısriyye, b.y., 1958.
• Hutay’e, Ebû Müleyke Cervel b. Evs b. Mâlik el-Absî, Dîvân, Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut 1993.
• İbn Abdi Rabbih, Ebû Amr Ahmed b. Muhammed, el-ʿIḳdu’l-Ferîd, 8 Cilt. Dâru’l-Kutubi’l-ʿilmiyye, Beyrut 1983.
• İbn Ebu’l-Isbaʿ, Abdulazîm b. el-Vahid b. Zâfir b. Ebu’l-Isbaʿ el-ʿUdvânî el-Bağdâdî el-Mısrî, Taḥrîru’t-Taḥbîr fî Ṣınâʿatu’ş-Şiʿri ve’n-Nes̱ri ve Beyân İʿcâzi’l-Ḳur’ân, y.y., b.y., ts.
• İbn Furrece, Muhammed b. Hamad b. Muhammed b. Abdullâh b. Mahmûd b. Furrece el-Burûcerdî, el-Fetḥu ʿalâ Ebî’l-Fetḥi, thk. Abdukerîm ed-Duceylî, y.y., Bağdat 1987.
• İbn Hicce el-Hamevî, Takiyuddîn Ebû Bekir b. Alî b. Abdullâh el-Ezrârî, Ḫizânetu’l-Edeb ve Ğâyetu’l-Ereb, thk. Assâm Şevkî, 2 Cilt. Dâru Mektebeti’l-Hilâl-Daru’l-Bihâr, Beyrut 2004.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî, Lisânü’l-’Arab, Dâru Sâdır, Beyrut t.y.
• İbn Ma‘sûm, Sadrüddîn Alî Hân el-Hüseynî el-Medenî, Envârü’r-rebîʿ fî envâʿi’l-bedîʿ, y.y., b.y., t.s.
• İbnu’l-Muʿtezz, Ebû’l-Abbâs Abdullâh b. Muhammed el-Abbâsî, el-Bedîʿ fî’l-Bedîʿ, Dâru’l-Cîl, b.y., 1990.
• İbn Reşîk el-Kayravânî, Ebû Alî el-Hasan el-Ezdî, el-ʿUmde fî Meḥâsini’ş-Şiʿr ve Âdâbihi, thk. Muhammed Muhyîddîn Abdulhamîd, 2 Cilt. Dâru’l-Cîl, Beyrut 1981.
• İbnu’ş-Şecerî, Diyâuddîn Ebû’s-Saâdât Hibetu’llâh b. Alî b. Hamza, Emâlî, thk. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî, 3 Cilt. y.y., Kahire 1991.
• İbnü’n-Nebîh, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed Kemâlüddîn, Dîvân, Semerâtü’l-fünûn, b.y. 1299.
• İffet Efendi, Abdünnafi, en-Nef’ü’l-muavvel fi tercemeti’t-Telhis ve’l-Mutavvel, Bosna Vilayet Matbaası, Saraybosna 1289.
• İmruʾu’l-Kays, İbn Hucr b. el-Hâris el-Kindî, Dîvânu İmriʾi’l-Ḳays, thk. Abdurrahmân el-Mustâvî, y.y., Beyrut 2004.
• İsferâyînî, Ebû İshâk İsâmüddîn İbrâhîm b. Muhammed b. Arabşâh, el-Aṭvel, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1864.
• Kazvînî, Ebü’l-Meali Celaleddin el-Hatîb Muhammed el-Hatîb, et-Telḫîṣ fî ʿulûmi’l-belâga, Dâru’l-fikri’l-Arabi, b.y., t.y.
• Mütenebbî, Ebü’t-Tayyib Ahmed b. el-Hüseyn b. el-Hasen b. Abdissamed el-Cu‘fî el-Kindî, Dîvân, Dâru Beyrût, Beyrut 1983.
• Müzenî, Ma‘n b. Evs, Dîvânu Ma‘n b. Evs, thk. Nûrî Hamûdî el-Kaysî ve Hâtim Sâlih ed-Dâmin, Matbaatu Dâri’l-Câhiz, Bağdat 1977.
• Olgun, Tahir (Tâhirülmevlevî), Edebiyat Lügati, Enderun Kitabevi, İstanbul 1994.
• Öner, Necati, Klasik Mantık, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1986.
• Özdoğan, Mehmet Akif, “Klâsik Arap Şiirinde İntihâl Olgusu”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (2005).
• Özen, Şükrü, “Hilâf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. XVII, TDV Yayınları, İstanbul 1998.
• Saraç, Mehmet Ali Yekta, Eski Türk Edebiyatına Giriş: Söz Sanatları. ed. Abdülkadir Gürer,  Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi, Eskişehir 2019.
• Seller, Yusuf, Klasik Arap Edebiyatında İntihal Olgusu ve Şiirdeki Yansımaları, İstanbul Üniversitesi, İstanbul 2021.
• Sâhib b. Abbâd, Ebü’l-Kâsım İsmâîl b. Abbâd b. el-Abbâs et-Tâlekânî, Dîvân, Dârü’l-kalem-Meketebetü’n-nahda, Beyrut 1974.
• Sübkî, Ebû Hâmid Bahâüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkâfî el-Mısrî, ʿArûsü’l-efrâḥ fî şerḥi Telḫîṣi’l-Miftâḥ, el-Mektebetü’l-asriyye, Beyrut 2003.
• Tahânevî, Muhammed b. Alî b. el-Kâdî Muhammed Hâmid b. Muhammed Sâbir el-Fârûkî el-Hanefî, Keşşâfu Iṣṭılâḥâti’l-Funûn ve’l-ʿUlûm, thk. ʿAlî Daḥrûc, 2 Cilt, Mektebetu Lubnân Nâşirûn, Beyrut 1996.
• Teftazanî, Sa’deddin Mesud b Ömer b Abdullah, Muḫtaṣarü’l-meʿânî, Mektebetü’l-büşrâ, Karaçi-Pakistan 2010. Temîmî, Cerîr İbn Atıyye b. el-Hatafâ, Dîvân, Dâru Beyrût, b.y., 1986.
• Tarafe b. el-Abd, Ebû Amr el-Bekrî, Dîvânu Ṭarafe b. el-ʿAbd, thk. Mehdî Muhammed Nâsıruddîn, Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, b.y., 2002.
• Varhâm, Ahmed Belhâc Aye, Enhâr tuğsilü tecâʽîde’z-zât : Dirâsât fi’l-luğa ve’l-belâğa ve’l-fikr ve’şiʽr, Merkezu’l-Kitabi’l-Akademi, Amman 2021.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. ʿAmr, el-Ḳısṭâs fî ʿİlmi’l-ʿArûḍ, thk. Fahreddîn Kabâve, y.y., Beyrut 1988.