An Analysis on the Identity of the Qur‘ān and Qirā‘āts

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 40 - 59, 31.12.2024

Cafer Yerlikaya

https://doi.org/10.30627/cuilah.1545126

Öz

The mushafs, written and reproduced by ʿUt̲h̲mān b. ‘Affān without “ḥarakāt” (Arabic diacritics), were sent to different Islamic towns and regions by the people who would teach their qirā‘āt. The Recitations/qirā‘āts, articulating the calligraphic script (mushafs), have caused disputes among Muslims from the early period onwards. One of these disagreements have involved interpretations and discussions about “whether the Qur‘ān and its qirā‘āts/recitations are separate from each other or represent the same truth.” From the beginning of revelation, the mushafs have been conveyed orally and in written form. Qur‘ān’s the oral transmission has represented the “fem-i muhsin (excellent pronunciation)” and the qirā‘āt, and the written transmission has represented the spelling of the mushaf and its illustration (format). These two modes of transmission of the Qur‘ān have led to some disagreements and disputes among Islamic scholars that “the Qur‘ān and the qirā‘āt are two separate or the same truths.” This situation has been an issue that needs to be investigated, delucidated, and analyzed. This fundamental issue of the study of qirā‘āt is discussed in the contexts of conceptual definition, some narrations, some issues related to qirā‘āt, and the criteria for its authenticity.

Anahtar Kelimeler

Qur‘ān, Seven Letters, Mushaf, Qirā‘āt, Writing

KUR'AN VE KIRAATLERİN ÖZDEŞLİĞİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

Hz. Osman tarafından noktasız ve harekesiz olarak yazılan ve çoğaltılan mushaflar, kıraatini öğretecek kişilerle birlikte değişik İslâm beldelerine gönderilmiştir. İskelet hat ile yazılan resm-i mushafların seslendirmesi olan kıraatler, ilk dönemden itibaren Müslümanlar arasında birtakım ihtilafların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu ihtilaflardan birini de “Kur’an ve kıraatlerin birbirinden ayrı veya aynı hakikat oluşu” hakkındaki yorumlar ve tartışmalar oluşturmuştur. Mushaflar, vahyin başlangıcından itibaren “sözlü” ve “yazılı” olarak, bu iki özellikle birlikte nakledilmiştir. Kur’an’ın şifahî nakli, fem-i muhsini ve kıraatleri, kitâbî olarak rivayeti ise mushaf imlâsını ve resmini temsil etmiştir. Kur’an’ın bu iki nakil şekli, İslâm âlimleri arasında “Kur’an ve kıraatlerin birbirinden ayrı veya aynı iki hakikat olduğu” yönünde bazı görüş ayrılıkları ve ihtilaflarına yol açmıştır. Bu durum da araştırılması, incelenmesi ve tahlil edilmesi gereken bir mesele olmuştur. Kıraat ilminin bu temel meselesi; kavramsal tanım, bazı rivayetler, kıraatler ile ilgili bazı meseleler ve kıraatlerin sıhhat kriterleri bağlamında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Yedi Harf, Mushaf, Kıraat, Yazı

Kaynakça

• Ağırbaş, Abdulhekim. Kırâat Eğitim-Öğretim Geleneği ve Günümüzdeki Uygulamalar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2022.
• Akdağ, Soner. Âsım Kıraatinin Şu’be Rivâyeti. İstanbul‎: Âsitâne Kitabevi‎, 2008.
• ‘Aliyyü’l-İmam, Ahmed. Kur’ân’ın 10 Kıraati‎. çev. Süleyman Gündüz. İstanbul: İnkılâb Yayınları, 2010.
• Altundağ, Mustafa. Sahih Kıraatlerin Kaynağı‎. İstanbul‎: Ensâr Neşriyat‎, 2007.
• Azamî, Muhammed Mustafa. Vahyedilişinden Derlenişine “Kur’ân Tarihi”‎. İstanbul‎: İz Yayıncılık‎, 2011.
• Bayraktutan, Osman. Kıraatlerde Âhad Kavramı‎. Ankara‎: Gece Akademi‎, 2019.
• Bayraktutan, Osman. Kıraatlerde Tevatür Olgusu‎. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü‎, Doktora Tezi, 2015.
• Birışık, Abdulhamit. “‎Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi‎. ‎26‎/383-388. Ankara‎: TDV Yayınları‎, 2002.
• Bozkurt, Nebi - Kaya, Nevzat. “‎İstinsah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi‎. ‎369-371‎. Ankara‎: TDV Yayınları‎, 2001.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed eş-Şerîf. Kitâbu’t-t’arifât‎. Kahramanmaraş‎: Kelam Yayınları‎, 2022.
• Çetin, Abdurrahman. Yedi Harf ve Kıraatler. İstanbul‎: Ensar Neşriyat‎, 2010.
• Dağ, Mehmet. Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım‎. İstanbul‎: İsam Yayınları‎, 2011.
• Dânî, Ebû Amr Osman b. Saîd. Câmi’u’l-beyân fi’l-kırââti’s-seb’ı’l-meşhûra. thk. Muhammed Sadûk el-Cezâirî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye‎, 1426.
• Dânî, Ebû Amr Osman b. Saîd. el-Ahrufu’s-seb’a li’l-Kur’ân. thk. Abdulmuheymin Tahhân. Mekke‎: Dâru’l-Münâre‎, 1997.
• Demirci, Muhsin. Kur’ân Tarihi. İstanbul‎: İFAV Yayınları‎, 2011.
• Dimyâtî, Ahmed b. Muhammed el-Bennâ. İthâfü Fudalâi’l-Beşer bi’l-Kırââti’l-Erbaati Aşera. thk. Muhammed İsmaîl Şa’ban. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Külliyyâti’l-Ezheriyyeti, 1987.
• Ebû Şâme, Şihâbuddîn Abdurrahman b. İsmaîl el-Makdisî. el-Mürşidu’l-veciz ilâ ulûmin tetealleku bi’l-Kitâbi’l-Azîz‎. thk. İbrâhîm Şemsuddîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye‎, 2003.
• Egin, Osman. Ebû Amr ve Kırâatı‎. İzmir‎: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü‎, 1996.
• Endülüsî, Ebî Abdullah Muhammed b. Şerîhı’r-Ra’înî. el-Kâfî fî’l-kırââti’s-seb’ı. thk. Ahmed Mahmud Abdu’s-Semî’ı. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye‎, 2000.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddin Muhammed b. Yakub. el-Kâmûsü’l-muhît‎. thk. Enes Muhammed Zekeriyya Cabir Ahmed. Kâhire: Dâru’l-Hadîs‎, 2008.
• Görgün, Tahsin. “Kur’ân, IV. Mahiyeti”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. ‎26‎/383-388. Ankara‎: TDV Yayınları‎, 2002.
• Güneş, Arif. Kur’ân-ı Kerîm’in Okunmasında Harf-Kırâat-Yazı Kavramı ve İlişkileri‎. Ankara‎: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü‎, Doktora Tezi‎, 1992.
• Hatîb, Abdullatif. el-M’ucemu’l-kırâât‎. Dımeşk: Dâru S’adi’d-Dîn li’t-Tıbâati ve’n-Neşri ve’t-Tevzî’‎, 2002.
• İbn Ebî Dâvûd, Ebû Bekir Abdullah b. Süleyman. Kitâbu’l-Mesâhif‎. thk. Muhibbiddin Abdussecân Vâiz. Beyrut: Daru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye‎, 2002.
• İbn Fâris, Ebû’l-Huseyn Ahmed b. Faris. Mu’cemu mekâyisi’l-lügati. thk. Abdu’s-Selâm Muhammed Hârûn. Mısır: Dâru’l-Fikr‎, 1979.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. nşr. Abdullah Ali el-Kebîr. 6 Cilt. Kahire: Dârü’l-Maârif, ts. İbn Mücâhid, Ebû Bekir. Kitabu’s-seb’a fî’l-kıraat. thk. Şevkî Dayf. Kahire: Dâru’l-Mearif‎, 2009.
• İbnu’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed. en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr‎. thk. Ali Muhammed ed-Dabbâ’. Beyrut‎: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye‎, 1380.
• İbnu’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed. Muncidu’l-mukriîn ve murşidu’t-tâlibîn‎. thk. Ali b. Muhammed el-İmrân. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye‎, 1999.
• Karaçam, İsmail. “‎Kırâatların İntikali”. Kırâat İlmi ve Problemleri. ‎287-312‎. İstanbul‎, 2002.
• Karaçam, İsmail. Kur’ân’ı Kerîm’in Faziletleri ve Okunma Kaideleri‎. İstanbul: M. Ü. İFAV Yayınları‎, 2011.
• Kastallânî, Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Ebû Bekir. Letâifu’l-işârât li fünûni’l-kıraat. thk. Merkezu’d-Dirâsâti’l-Kurâniyye. Medîne: Vizaretü’ş-Şuuni’l-İslamiyye ve’l-Evkaf ve’d-Da’ve‎, 2013.
• Kaysî, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Talib. el-İbâne an meâni’l-kıraat. thk. Abdu’l-Fettâh İsmail Selbî. Kahire‎: Dâru Nahda‎, ts‎.
• Kevserî, Muhammed Zâhid. Makâlâtü’l-Kevserî. thk. Ebûbekir Sifil. İstanbul: Ravza Yayıncılık‎, 2014.
• Muhaysin, Muhammed Sâlim. el-Kırââtü ve eseruhâ fî ulûmi’l-‘arabiyye‎. Kahire: Mektebetü’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye‎, 1983.
• Nebil, İbrahim b. Muhammed. İlmu’l-kıraat‎. Riyâd: Mektebetü’t-Tevbeti‎, 2000.
• Nüveyrî, Ebû’l-Kâsım Muhammed b. Muhammed b. Ali. Şerhu Tayyibeti’n-Neşri fi’l-Kırââti’l-‘Aşr. thk. Mecdî Muhammed Surûr S’ad Baslûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye‎, ts.
• Öğmüş, Harun. “‎Resm-i Mushaf Bağlamında Kur’an ve Kıraat Ayrımı”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi‎, ‎9-28‎.
• Sellâm, Ebû Ubeyd el-Kâsım b. Kitâbü fedâili’l-Kur’ân. thk. Mervan el-Atiyye Muhsin Harabe. Beyrut‎: Dâru İbn Kesîr‎, ts‎.
• Şen, Ziya. İbn-i Kesir ve Kıraati. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü‎, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Tefsîru’t-Taberî câmiu’l-beyân an tevîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin. Kahire‎: Dârı Hicr‎, 2001.
• Yavuz, Fırat. “‎Kıraat, Tertîl ve Tilâvet Kavramlarının Anlamsal Araştırma ve ‎Karşılaştırması”. Kayseri Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi‎ 13 (2002), ‎257-273‎.
• Yerli̇kaya, Cafer. “Halef Kırâati Özelinde Kırâatlerle İlgili Bazı Tahlil ve Tespitler”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 36 (31 Aralık 2020), 307-344. https://doi.org/10.35209/ksuifd.766606
• Yerlikaya, Cafer. Kıraatlerin Sıhhat Kriterlerinin Değerlendirilmesi‎. Kahramanmaraş‎: KSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü‎, Doktora Tezi, 2021.
• Yüksek, Muhammed İsa. Kırâat Disiplininde Metodolojik Alan Tanımlaması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Doktora Tezi, 2014.
• Yüksek, Muhammed İsa. “Tanımları Bağlamında Kur’ân ve Kıraat Özdeşliği‎”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi ‎ 15/2 (2015), 221-253.
• Zerkeşî, Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Kâhire: Dâru’t-Turâs‎, 1957.
• Zürkânî, Muhammed Abdulazîm. Menâhilu’l-‘irfân fî ulûmi’l-Kur’ân‎. thk. Bedîu’s-Seyyid el-Lehhâm. Dımeşk‎: Dâru Kuteybe‎, 2010.