Tectono-Stratigraphical Investigation of Çetmi (Konya)

Yıl 2021, , 235 - 248, 10.05.2021

Ulaş İnan Sevimli Özkan Aşık Ulvi Can Ünlügenç

https://doi.org/10.21605/cukurovaumfd.934342

Öz

In the study area, which presents the geological features of the Central Taurides, rock unit assemblages known as Aladağ Unit, Bolkar Mountain Unit and Bozkır Unit, which reflect different environmental conditions in terms of stratigraphy, structural and metamorphism, has tectonic contact with each other. Aladağ and Bolkar Mountain units consist of mainly shelf type carbonate and clastic rock units, Senonian aged olistolith and olistostromal marine clastics deposited in the Late Devonian-Late Cretaceous range, and are located as horizontally nappes on the Lutetian marine clastics of which belong to the Geyik Dağı association, that whole part of it can not be seen in the area. These two tectonic units which have similar aspects, shows difference each other with their stratigraphy, metamorphism and structural properties. The Bozkır unit looks like various size of tectonic slices of a mega mélange comprising Triassic-Cretaceous age basin-slope and less platform sediments, basic submarine volcanics, tuff, diabase, serpentinite, etc. It has been thought that a narrow and short-lived oceanic basin were formed between Geyik dağı and Aladağ units represented by ophiolitic mélange including ophiolites, pelagic carbonates interbedded with syphilitic volcanics during Late Paleocene-early Eocene period. The mélange is seen as tectonic slices of varying different thicknesses between the Geyik dağı unit, the Bolkar dağı and the Aladağ tectonic units. Considering the structural, stratigraphic and metamorphism properties of the tectonic units with each other; (a) In the Early Triassic-Senonian range, from south to north, Geyik Mountain, Aladağ, Bolkar Mountain and Bozkır units formed a basin extending from the platform to the ocean; (b) related to the closing of the basin, which could be named as Northern Neo-Tethys ocean, during late Senonian, initially the Bozkır unit sliced and thrusted onto the Bolkardağı and Aladağ units; (c) It is thought that the Bolkar Mountain and Aladağ tectonic units were transported tectonically over the relatively autochthonous the Geyik Dağı unit, including the slices of the Bozkır Unit, together with the ophiolites of the basin that closed at the end of the İlerdian.

Anahtar Kelimeler

Çetmi (Konya), Central Tauride Tectonic units, Geyik-Aladağ-Bozkır units

Çetmi (Konya) Civarının Tektono-Stratigrafisi

Öz

İnceleme alanı, Orta Torosların jeolojik özelliklerini içermekle birlikte, Aladağ Birliği, Bolkar Dağı Birliği ve Bozkır Birliği adlarıyla bilinen ve yapısal, stratigrafi ve metamorfizma özellikleri bakımından birbirinden ayrı ortam koşullarını yansıtan kayaç birimi toplulukları aralarında tektonik dokanaklı olarak birbirleri üzerinde yer almaktadır. Bolkar Dağı ve Aladağ birlikleri, Geç Devoniyen-Geç Kretase yaş aralığında çökelmiş olan şelf tipi karbonat ile kırıntılı kaya birimlerini içermektedir. İçerisinde Senoniyen yaşlı olistolit ve olistostromal bloklar bulunmakla birlikte, tamamı inceleme alanında gözlemlenmeyen Geyik dağı birliğine ait olan Lütesiyen yaşlı denizel kırıntılıların üzerinde çok düşük açılı naplar halinde üzerlemektedir. Bu iki tektonik birlik, birbirleriyle benzerlik göstermekle birlikte hem stratigrafik hem
yapısal hem de metamorfizma özellikleri açısından farklıdırlar. Yamaç, havza ve az oranda platform çökelleri ile temsil edilen Bozkır Birliği, Triyas-Kretase aralığında bazik deniz altı volkanitleri, tüf, vb. kayaların değişik boyutlarda blok ve dilimleri kapsayan büyük bir melanj şeklindedir. Geç Paleosen- Erken Eosen yaş aralığında, Aladağ ve Geyik Dağı birliklerinin arasında ofiyolit, spilitik volkanit arakatkılı pelajik kireçtaşlarını kapsayan “Ofiyolitli Melanj” ile temsil edilen dar ve kısa ömürlü bir
okyanus havzasının yer aldığı düşünülmektedir. Karışık, Geyik dağı birliği ile Aladağ ve Bolkar dağı birlikleri arasında, değişik kalınlıklarda naplar halinde bulunmaktadır. Birliklerin birbirleri ile stratigrafik, yapısal ve metamorfizma özelikleri dikkate alındığında; (a) Erken Triyas-Senoniyen aralığında, güneyden kuzeye doğru Geyik dağı, Aladağ, Bolkar dağı ve Bozkır birliği şeklinde bir dizilimle, platformdan okyanusa uzanan bir havzayı oluşturdukları; (b) Kuzey Tetis Okyanusu olarak adlandırılabilecek olan bu havzanın Geç Senoniyen’de kapanmasına bağlı olarak, Bozkır birliğinin kendi içinde dilimlenip, Bolkar dağı ve Aladağ birliklerini üzerlediği; (c) İlerdiyen sonunda Bolkar dağı ve Aladağ birliklerin kapanan havzanın ofiyolitleriyle birlikte, üzerinde Bozkır Birliğinin dilimlerini de bulundurarak göreceli otokton olan Geyik dağı birliği üzerine tektonik olarak taşındığı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çetmi, Orta Toroslar, Tektonik birlikler, Geyik-Aladağ-Bozkır birlikleri, Çetmi, Orta Toroslar, Tektonik birlikler, Geyik-Aladağ-Bozkır birlikleri

Kaynakça

• 1. Blumenthall, M., 1944. Schichtfolge und Bauder Taurusketten im Hinterland Von Bozkır: Rev. Fak. Sc. Üniv., İstanbul, Serie B,t. lX, fasc., 2.
• 2. Blumenthall, M., 1951. Batı Toroslar’da Alanya Ark Ülkesinde Jeolojik Araştırmalar: M.T.A. Derg., S.D, No. 5, Ankara.
• 3. Blumenthal, M., Göksu, E., 1949. Akseki Civarındaki Dağlarda Boksit Zuhuratı, Bunların Jeolojik Durumu ve Jenezi Hakkında İzahat (Die Bauxit-Vorkommen der Berge um Akseki Erörterungen Über İlire Geologische Position, Ausmasse und Genese): MTA yayınları, Ankara, Seri B, No: 14, 59.
• 4. Özgül, N., 1971. Orta Toroslar’ın Kuzey Kesiminin Yapısal Gelişiminde Blok Hareketleri’nin Önemi: T.J.K. Bült.c. XIV, Sayı: 1, Ankara.
• 5. Özgül, N., 1976. Torosların Bazı Temel Jeoloji Özellikleri T.J.K. Bült. Ankara, 19, 5-78.
• 6. Demirtaşlı, E., 1967. Pınarbaşı-Sarız-Mağara İlçeleri Arasındaki Sahanın Litostratigrafi Birimleri ve Petrol İmkanları: M.T.A. Der. Rap. No. 3489. Ankara.
• 7. Demirtaşlı, E., 1978. Carboniferous of the Area Between Pınarbaşı and Sarız (in) Guide Book of Field Excursions of the Carboniferous Stratigraphy of Turkey: Spec. Publ. M.T.A., Ankara.
• 8. Uğuz, M.F., 1989. Silifke-Ovacık Gülnar (İçel İli) Arasının Jeolojisi: İstanbul Ühiv. Fen Bilimleri Enst. Jeoloji Müh., Genel Jeoloji Prog., Doktora Tezi, Doktora Tezi, İstanbul, 172.
• 9. Demirtaşlı, E., Turhan, N., Bilgin, A.Z. ve Selim, M., 1975. Bolkardağlarının Jeolojisi: Cumhuriyetin 50. Yılı Yer Bilimleri Kongresi tebliğleri, MTA Yayl., 42-47.
• 10.Uğuz, M.F., 1994. Karaman-Hadım Dolayının Jeolojisi: MTA Derl. Rap. No: 9722.
• 11. Özgül, N., Gedik, I., 1973. Orta Toroslar’da Alt Paleozoyik Yaşta Çaltepe Kireçtaşı ve Seydişehir Formasyonu’nun Stratigrafisi ve Konodont Faunası Hakkında Yeni Bilgiler: T.J.K. Bült., Ankara, 16, 2.
• 12.Aşık, Ö., 2009. Çetmi-Bolay Civarının (Taşkent D-GD’su-Konya) Tektono- Stratigrafisi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana, 50.
• 13. Turan, A., 1990. Korualan ve Bağbaşı (Hadim- Konya) Arasındaki Bölgenin Yapısal Özellikleri: DEÜ Müh. Fak. Fen ve Müh. Derg., Konya, 2(3), 51-65.
• 14. Turan, A., 1995. Bağbaşı-Korualan (Hadim- Konya) Kasabaları Arasındaki Otokton ve Allokton Serilerin Ayrıntılı Stratigrafisi ve Jeolojik Evrimi”, S.Ü. Araştırma Projesi, No: MMF-92-108, 60.
• 15. Turan, A., 1997. Bağbaşı-Korualan Kasabaları (Hadim-Konya) Arasındaki Otokton ve Allokton Birliklerin Stratigrafisi, S.Ü. Müh.- Mim. Fak. Derg., 12(1), 46-62.
• 16. Metin, S., 1983. Doğu Toroslar’da Derebaşı (Develi), Armutalan ve Gedikli (Saimbeyli) Köyleri Arasının Jeolojisi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü, İstanbul.
• 17. Demirtaşlı, E., 1967. Pınarbaşı-Sarız-Mağara İlçeleri Arasındaki Sahanın Litostratigrafi Birimleri ve Petrol İmkanları: M.T.A. Der. Rap. No. 3489. Ankara.
• 18. Demirtaşlı, E., 1978. Carboniferous of the Area Between Pınarbaşı and Sarız (in) Guide Book of Field Excursions of the Carboniferous Stratigraphy of Turkey: Spec. Publ. M.T.A., Ankara, 25-29.
• 19. Turan, A., 2000. Karaköy (Gündoğmuş)- Hadim Arasındaki Toroslar’ın Stratigrafisi, Dokuz Eylül Üniv. Müh. Fak. Fen ve Mühendislik Dergisi, 4, 61-89.
• 20. Özgül, N., 1984. Stratigraphy and Tectonic Evolution of The Central Taurides, Geology of the Taurides, Interna. Symp., Ankara, 77-90.
• 21. Özgül, N., 1997. Bozkır-Hadim-Taşkent (Orta Toroslarʹın Kuzey Kesimi) Dolaylarında Yer Alan Tektono–Stratigrafık Birliklerin Stratigrafisi. MTA Enst. Derg. 119, 117–174.
• 22. Turan, A., 1997b. Göksu Vadisi Boyunca Yüzleyen Miyosen Öncesi Tektono-stratigrafik Birliklerin Stratigrafisi, Silifke Batısı (İçel), Geosound Yerbilimleri Derg., 30/2, 855-874.
• 23. Aksu, T., 2009, Gülpınar - Afşar (Taşkent KKd’ Su, Konya) Tektono-Stratigrafisi, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Fen Bilimleri Enstütisü Yüksek Lisans Tezi, Adana, 86.
• 24. Monod, O., 1977, Recherches Geologiques Dans le Taurus Occidental au Sud de Beyşehir (Turquie); Univ. Paris-Sud, C.d'Orsay, Docteur Essciens, 442.
• 25. Mackintosh P.W., Robertson A.H.F., 2012, Sedimentary and Structural Evidence for Twophase Upper Cretaceous and Eocene Emplacement of the Tauride Thrust Sheets in Central Southern Turkey, Geological Society, London, Special Publications, 372, 299-322.
• 26. Andrew T., Robertson A.H.F., 2002, The Beyşehir–Hoyran–Hadim Nappes: Genesis and Emplacement of Mesozoic Marginal and Oceanic Units of the Northern Neotethys in Southern Turkey, Journal of the Geological Society, 159, 529-543.