Neojen Adana Havzasında Orta-Geç Miyosen Sırasında Meydana Gelen Regresyona Bağlı Olarak Gelişen Çökelim ve Ortamsal Değişiklikler ile İlgili Sedimanter Kanıtlar (Güney Türkiye)

Yıl 2019, Cilt: 34 Sayı: 4, 1 - 8, 31.12.2019

Ulvi Can Ünlügenç Ahmet Can Akıncı Hatice Karakılçık

https://doi.org/10.21605/cukurovaummfd.702008

Öz

Bu çalışmada, Adana havzasının (Güney Anadolu) Tersiyer evriminin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamak amacıyla Orta-Geç Miyosen çökellerinin detay sedimanter ve stratigrafik özellikleri araştırılmıştır. Bu amaçla, bölgede Orta-Geç Miyosen birimlerinin stratigrafik ilişkileri gözetilerek detay haritalama ve sedimanter log alımı ve yorumlaması yapılmıştır. Adana Havzasının sedimanter evrimi, Erken Miyosen döneminde Çukurova bölgesinde bir ön havza olarak başlamaktadır. Havzanın oluşumu, Erken Miyosen sırasında büyük ölçekli bir denizel transgresyon ile başlamaktadır. Miyosen öncesi sedimantasyon alanı, Akitaniyen-Burdigaliyen transgresyonundan sonra Miyosen sedimantasyonunun gelişimini önemli ölçüde etkileyen, komşu bir çöküntü alanına sahip büyük bir platform konumundaydı.Bu çökelme ortamı, transgresyon sonrasında Miyosen dönemindeki sedimantasyonu önemli ölçüde kontrol etmiştir. Havzadaki Miyosen çökelleri, kuzeye doğru ilerleyen bu transgresyon sonucunda gelişmiştir. Kıyıya yakın bölgelerde kuzey kaynaklı litoral-acı su ve deltayik karakterli Kaplankaya Formasyonu ve biraz daha derinde resifal Karaisalı Formasyonu depolanmıştır. Bölgeye zaman zaman ilerleyen su basmaları sonucu ortamın derinleşmesi Akitaniyen-Burdigaliyen dönemlerinde meydana gelmiş olup, Serravaliyen’e kadar devam etmiştir. Bu durum, eski sahil şeridinin havza sınırının kuzeye doğru ilerlemesine neden olmuştur. Daha güneyde eş zamanlı tektonik çökme, havzada güneye doğru ilerleyen bir derinleşmeye yol açmıştır. Sonuç olarak, havzada karasaldan derin deniz türbiditlerine kadar uzanan çok çeşitli fasiyes türleri çökelmiştir. Langiyen-Serravalliyen’deki bu geçiş sırasında, Havzanın kuzey kenar kesimleri, ilerleyen tektonik, sedimantasyon ve çökme olaylarının bir sonucu olarak normal faylanma ile deforme olmuştur.

Güvenç Formasyonu; i) derin deniz sedimanları, ii) deniz kenarındaki sedimanlar ve iii) sığ deniz sedimanları olmak üzere 3 fasiyes tipine ayırtlanmış ve haritalanmıştır. Derin deniz sedimanları, Erken-Orta Serravaliyen döneminin erken evrelerinde havzanın derin kesimlerinde çökelmiştir. Orta-Geç Serravaliyen döneminde kıyı ötesi tortullar havzanın güney bölgelerinde depolanmıştır. Daha güneyde, devam eden regresyon nedeniyle, Serravaliyen’deki sığ deniz sedimentleri havzada çökelmiştir. Türkiye’nin neotektonik dönemi ile ilişkili olarak, havza içinde biriken transgresif birimler Geç Serravalliyen-Erken Tortoniyen döneminde eğim kazanmıştır. Erken Tortoniyen döneminde, güneye doğru denizin geri çekilmesine yeni tektonik düzen eşlik etti. Böylelikle, menderesli nehir ve sığ deniz (plaj) çökellerini içeren Kuzgun Formasyonu’nun Kuzgun üyesi olan Tortoniyen regresif istifleri, Güvenç Formasyonu üzerine düşük açılı uyumsuzlukla gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Adana havzası, Neojen çökelleri, Transgresyon, Regresyo

Sedimentary Evidences for the Depositional and Environmental Changes Regarding to Regression during Mid to Late Miocene in the Neogene Adana Basin (Southern Turkey)

Öz

In this study we investigate sedimentary and stratigraphic characteristics of the Mid to Late Miocene deposits to better understanding of the Tertiary evolution of the Adana Basin (Southern Turkey). For this purpose, detailed mapping, sedimentary survey and interpretations were made considering the stratigraphic relations in the Middle-Late Miocene units in the region. The depositional evolution of the Adana Basin starts during the Early Miocene as a foreland basin within the Çukurova region. An extensive marine transgression during the Early Miocene commenced the filling of the basin. The pre-Miocene deposition area was a large platform with an adjacent depression area. This depositional environment widely controlled the Miocene sedimentation after the Aquitanian-Burdigalian transgression.
The Miocene sequences in the Adana Basin were deposited due to the northward transgression. The northerly sourced deltaic and littoral-brackish Kaplankaya Formation and a slightly deeper reefal Karaisalı Formation were deposited in the areas close to the shore. Documented by shallow to deeper marine sedimentation, the marine inundation of the region occurred during Aquitanian-Burdigalian and continued into the Serravallian causing the former coastline to migrate north. Synchronously tectonic subsidence further south cause southward progressive deepening. Therefore, various facies types, ranging from deep marine turbidites to terrestrial, deposited in the basin. The northern margin of the basin was experienced normal faulting in consequence of progressive tectonic and subsidence events during this marine transgression in the Langhian-Serravallian.

Mapped and interpreted within three facies types, Güvenç Formation include; i) deep marine sediments, ii) offshore sediments and iii) shallow marine sediments. Deep sea deposits were accumulated in the early stages of the Early-Middle Serravalian period in the deeper part of the basin. During the Mid-to Late Serravallian offshore sediments were deposited in the southern parts of the basin. Further south, due to the continued regression, the shallow marine sediments were deposited in the basin during the Serravalian. Related to the neotectonic period of Anatolia, the transgressive sequences deposited within the basin were tilted during Late Serravallian to Early Tortonian period. The marine regression towards the south was accompanied by tectonic re-organisation in the Early Tortonian. Consequently, regressive sequences of the Tortonian age, the Kuzgun member of Kuzgun Formation, which involve shallow marine (beach) sediments and meandering river deposits are resting on the tilted Güvenç Formation with low angle unconformity.

Anahtar Kelimeler

Adana basin, Neogene sediments, Transgression, Regression

Kaynakça

• 1. Brinkmann, R., 1976. The Geology of Turkey. Elsevier, Amsterdam, 158.
• 2. Kelling, G., Gökçen, S.L., Floyd, P.A., Gökçen, N., 1987. Neogene Tectonics and Plate Convergence in the Eastern Mediterranean: New Data from Southern Turkey. Geology, 15, 425-429.
• 3. Ünlügenç, U. C., 1993. Controls on Cenozoic Sedimentation in the Adana Basin, Southern Turkey (Ph.D. Thesis), Keele University, UK. Two Volumes, 229.
• 4. Ünlügenç U.C., Akıncı, A.C., 2017. Kızıldere-Güveloğlu (Ceyhan-Adana) Civarının Tektono-stratigrafisi, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 32(2), 85-99.
• 5. Yalçın, N.M., Görür, N., 1983. Sedimentological Evolution of the Adana Basin. In: O. Tekeli and M.C. Göncüoğlu (Eds), Proceedings of the International Symposium on the Geology of the Taurus Belt. Ankara, 165-172.
• 6. Gürbüz, K., Ünlügenç, U.C., 2000. Kumca Zengin Fırtına Sedimanları ile Türbiditler Arasındaki Farklılıklara Adana Baseni’nden Bir Örnek. Yerbilimleri (Geosound), Adana, 36, 15-28.
• 7. Nazik, A., Toker, V., 1986. Karaisalı Yöresi Orta Miyosen İstifinin Foraminifer Biyostratigrafisi. M.T.A. Derg., 103/104, 139-150.
• 8. Tanar, Ü., 1985. Körlü (Tarsus-Mersin) Bölgesi Karaisalı, Kuzgun, Memişli Formasyonlarının Molluska Faunası. Jeoloji Müh. Dergisi, Ankara, 24, 17-20.