ÂŞIK TARZI HİKÂYE GELENEĞİ ARAŞTIRMALARINDA BİLGİ VE YÖNTEM GÜNCELLEME SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 4, 1 - 11, 24.04.2023

Dilaver Düzgün

Öz

Bugüne kadar Türkiye’de ve Türkiye dışında âşık tarzı hikâye geleneği ile ilgili çok sayıda metin neşri yapılmış, araştırma eserleri yayımlanmış ve akademik çalışmalar yapılmıştır. Bu süreçte konu ile ilgili çeşitli araştırma ve inceleme yöntemleri geliştirilmiş ve başarıyla uygulanmıştır. Ancak ulaşılan yeni bilgi ve bulgular konu ile ilgili mevcut bilgilerin ve kabullerin güncellenmesini zaruri kılmıştır. Aynı şekilde yaşam koşullarının değişmesine bağlı olarak gelenekte ortaya çıkan değişmeler de yeni yöntemlerin geliştirilmesini zorunlu hale getirmiştir. Buna bağlı olarak âşık tarzı hikâye geleneği araştırmalarında çeşitli terminoloji sorunlarının yanı sıra gelenek içinde üretilen unsurların kapsamı, gruplandırılması ve adlandırılması ile ilgili meselelerin yeniden ele alınması ve yeni bakış açılarının geliştirilmesi gerekmektedir. Zamanla gelenek içinde ortaya çıkan farklı üretim ve icra ortamlarının kendi şartları içinde değerlendirilmesi ve yeni yöntemlerin geliştirilmesi, uzun bir geçmişe sahip bulunan bu geleneğin doğru bir biçimde anlaşılmasına önemli katkılar sağlayacaktır. Bu yöndeki çabalar, ayrıca konu ile ilgili araştırma yapan bilim insanlarının zaman ve enerji israfını önleyecektir. Bu araştırmada âşık tarzı halk hikâyeleri ile ilgili bu türden bazı sorunlar ele alınmış ve çözüm önerileri geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

âşık tarzı, halk hikâyesi, sözlü ortam, yazılı ortam, varyant

Kaynakça

• Alptekin, Ali Berat (2009) Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Ankara: Akçağ Yay.
• Atnur, Gülhan (2017) Mısır Valisi Koca Ragıp Paşa’nın Acayib Hikâyesi, Erzurum: Eser Basın Yay. Başgöz, İlhan (1986) Folklor Yazıları, İstanbul: Adam Yay.
• Başgöz, İlhan (2008) Hikâye: Turkish Folk Romance as Performance Art, Bloomington: Indiana University Press.
• Başgöz, İlhan (2012) Türkülü Aşk Hikâyeleri/Bir Gösterim Olarak, İstanbul: Pan Yay.
• Boratav, Pertev Naili (1946) “Doğu Anadolu’da Folklor Derlemeleri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, cilt: 4 sayı: 1, s. 85-95.
• Boratav, Pertev Naili (1946) Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yay.
• Daştan, Nihangül (2021) “Nörofolklor”, Culture and Civilization, cilt: 1, sayı: 1, s. 1-6
• Duymaz, Ali (2014) “120. Yılında Halk Hikâyesi Araştırmaları Tarihine Bir Bakış”, Akademik Kaynak, cilt: 2 sayı: 3, s. 1-23.
• Düzgün, Dilaver (1997) Âşık Yaşar Reyhani/Hayatı, Sanatı ve Şiirlerinden Seçmeler, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.
• Düzgün, Dilaver (2004) “Âşık Edebiyatı”, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı, (Ed.: M. Öcal Oğuz), Ankara: Grafiker Yay.
• Düzgün, Dilaver (2005) Erzurum’da Kahvehaneler ve Âşık Kahvesi Geleneği, Ankara: Aktif Yay.
• Düzgün, Dilaver (2018) “Sözlü Gelenekteki Âşık Tarzı Halk Hikâyelerinin Yapısı”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 61, s. 255-271.
• Ekici, Metin (1995) Dede Korkut Hikâyeleri Tesiri ile Teşekkül Eden Halk Hikâyeleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• Fidan, Süleyman (2017) Âşıklık Geleneği ve Medya Endüstrisi/Geleneksel Müziğin Medyadaki Serüveni, Ankara: Grafiker Yay.
• Günay, Umay (1986) Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• Güven, Merdan (2005) Türkiye Sahasındaki Hikâyeli Türküler Üzerine Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Erzurum
• Güvenç, Ahmet Özgür (2014) “İnternet Folkloru Üzerine Önerilen Bir Terim: E-Folklor”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt: 18 sayı: 2, s. 31-46.
• Köprülüzade Mehmed Fuat (1331/1915) “Türk Edebiyatında Âşık Tazının Menşe ve Tekamülü Hakkında Bir Tecrübe”, Milli Tetebbular Mecmuası, cilt: 1 sayı:1, s. 5-46.
• Kúnos, Ignácz (1892, 1893) “Türkische Volksromane in Klain-Asien”, Ungarische Revue, XII, s. 201-211, 453468; XIII s. 304-316.
• Oğuz, M. Öcal, (1999) “Türk Halkbilimi Çalışmalarında Eşmetin (Varyant) ve Benzer Metin (Versiyon) Sorunu”, Milli Folklor, cilt: 6 sayı: 42, s. 2-5.
• Sakaoğlu, Saim-Ali Berat Alptekin-Yurdanur Sakaoğlu-Esma Şimşek (1997) Meddah Behçet Mahir’in Bütün Hikâyeleri-I, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• Siyavuşgil, Sabri Esat (1944) “Bizde İlk Kahramanlık ve Sevda Romanları”, Ulus Gazetesi, 08/01/1944.
• Spies, Otto (1929) Türkische Volksbücher/Ein Beitrag Zur Vergleichenden Maerchenkunde, Leipzig: Hermann Eichblatt Verlag.
• Spies, Otto (1941) Türk Halk Kitapları/Mukayeseli Masal Bilgisine Bir İlâve, (Çev. Behçet Gönül) İstanbul: Eminönü Halkevi Neşriyatı
• Yücel Çetin, Ayşe (2016) Türk Halk Hikâyelerinde Anlatıcı Tipolojisi, İstanbul: Kitabevi Yay.