Madde kullanım bozukluğu olan bireylerde cezaevi geçmişi ve denetimli serbestliğin bağımlılık profillerine etkisi

Yıl 2025, Cilt: 50 Sayı: 3, 594 - 608, 30.09.2025

Gülşen Filazoğlu Çokluk , Aleyna Damla Yıldızbaş , Onat Yetim , Fatih Bal

https://doi.org/10.17826/cumj.1653256

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, madde kullanım bozukluğu (MKB) olan bireylerin psikolojik ve davranışsal profillerini cezaevi geçmişleri ve denetimli serbestlik durumlarına göre karşılaştırmaktır.
Gereç ve Yöntem: Bu retrospektif çalışmaya, 2022-2023 yılları arasında İstanbul'daki özel bir bağımlılık hastanesinin AMATEM servisinde yatarak tedavi gören ve MKB tanısı konan 18-25 yaş arası 607 hasta dahil edilmiştir. Bağımlılık şiddetini, psikolojik semptomları ve davranışsal özellikleri ölçmek için doğrulanmış çok boyutlu bir değerlendirme aracı olan Bağımlılık Profil İndeksi (API) kullanılmıştır.
Bulgular: Denetimli serbestlik altındaki bireyler, denetimli serbestlik altında olmayanlara kıyasla önemli ölçüde daha yüksek düzeyde bağımlılık şiddeti, tanı puanları, yaşam etkisi ve aşerme sergilemiştir. Toplam API puanları da önemli ölçüde yükselmiş, öfke artmış ve özgüven azalmıştır. Hapishane geçmişi olanlar arasında kokain kullanımı önemli ölçüde daha yaygınken, şartlı tahliye edilenler arasında kokain kullanımı daha yüksekti..
Sonuç: Bu sonuçlar, yasal statünün bağımlılık şiddeti ve psikolojik belirti örüntüleriyle yakından bağlantılı olduğunu göstermektedir. Bulgular, MKB ile suç davranışı arasında çift yönlü ve çok boyutlu bir ilişki olduğunu göstermektedir; müdahale programları sadece bağımlılık semptomlarına göre değil, aynı zamanda bireyin suç geçmişine ve psikososyal ihtiyaçlarına göre de yapılandırılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

madde kullanım bozukluğu , denetimli serbestlik , cezaevi öyküsü , ruhsal süreçler

Etik Beyan

Çalışma, 1 Mart 2023 tarihli ve 2023/134 sayılı kararıyla İstanbul Gelişim Üniversitesi Etik Kurulu tarafından onaylanmıştır. Çalışmaya katılan tüm katılımcılardan bilgilendirilmiş onam formu aracılığıyla gönüllü katılım onayı alınmıştır.

The effect of prison history and probation on addiction profiles in individuals with substance use disorders

Öz

Purpose: This study aims to compare the psychological and behavioral profiles of individuals with substance use disorders (SUD) according to their prison history and probation status.
Materials and Methods: This retrospective study included 607 inpatients aged 18–25 diagnosed with SUD and treated at the AMATEM service of a private addiction hospital in Istanbul between 2022 and 2023. The Addiction Profile Index (API), a validated multidimensional assessment tool, was used to measure addiction severity, psychological symptoms, and behavioral traits.
Results: Individuals under probation exhibited significantly higher levels of addiction severity, diagnostic scores, life impact, and craving compared to those not under probation. Their total API scores were also significantly elevated, alongside increased anger and reduced self-confidence. Crack use was significantly more common among those with a prison history, while cocaine use was higher among probationers.
Conclusion: These results suggest that legal status is closely linked to addiction severity and psychological symptom patterns. The findings also indicate a bidirectional and multidimensional relationship between SUD and criminal behavior. Intervention programs should be structured not only according to addiction symptoms but also according to the individual's criminal history and psychosocial needs.

Anahtar Kelimeler

substance use disorders , probation , incarceration history , psychological processes

Etik Beyan

This study was conducted in accordance with the ethical principles outlined in the Declaration of Helsinki. Ethical approval was obtained from the relevant Ethics Committee of İstanbul Gelisim University. All data used in this research were collected retrospectively from the archive records of MOODIST Hospital's inpatient AMATEM service between November 2021 and November 2022. Since the study involved retrospective data collection, informed consent was not required. However, all patient data were anonymized and de-identified to ensure confidentiality and comply with ethical standards for human research. There are no conflicts of interest or financial disclosures related to this study. The authors affirm that this research was conducted with integrity, and no part of the study involved plagiarism, fabrication, or manipulation of data. Should you need any further details regarding the ethical approval process, please feel free to contact the corresponding author.

Destekleyen Kurum

none

Teşekkür

none

Kaynakça

• Ögel K, Tamar D, Evren C, Sır A, Aytekin M, Aydın N et al. Substance use and crime. Psychiatry Psychology, Psychopharmacology. 1999;3:441-50.
• Burkay S. Suç teorileri ve suç olgusu: antalya örneği [Yüksek lisasn tezi). Antalya, Akdeniz Üniversitesi, 2008.
• Karakartal D. The relationship between drug use and crime. Natl J Humanit Educ Sci. 2020;6:614-17.
• Güler Akın Ş. Yasa dışı madde kullanımı nedeniyle denetimli serbestlik tedbirine tabi tutulan erkek ergen ve yetişkin bireylerin motivasyon durumlarının değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. Izmir, Ege Üniversitesi, 2013.
• Düztaş SK. Madde kullanım suçu ile denetimli serbestlik kurumuna yönlendirilen kişilerin profil özellikleri ve bağımlılık şiddetlerinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Istanbul, İstanbul Üniversitesi, 2011.
• Baysan Arabacı L, Dikeç G, Taş Soylu G, Bilaç Ö, Uzunoğlu G, Ayakdaş Dağlı D et al. Analysis of substance use and psychiatric disorder diagnoses in adolescents with a history of crime: A cross-sectional study. Int J Ment Health Addict. 2024;22:146-61.
• Neighbors B, Kempton T, Forehand R. Co-occurrence of substance abuse with conduct, anxiety, and depressive disorders in juvenile offenders. Addict Behav. 1992;17:379-86.
• Bradford JMcDW, Stermac NE, Grant RJ, Glancy DR, McLean EJ. Substance abuse and criminal behavior. Psychiatr Clin North Am. 1992;15:605-22.
• Sinha R, Easton C. Substance abuse and criminality. J Am Acad Psychiatry Law. 1999;27:513-26.
• Petersen DM. Substance abuse, criminal behavior, and older adults. J Offender Rehabil. 2015;54:587-607.
• Friedman AS. Substance use/abuse as a predictor of illegal and violent behavior: a review of the relevant literature. Aggress Violent Behav. 1998;3:339-55.
• Fridell M, Hesse M, Billsten J. Criminal behavior in antisocial substance abusers: a follow-up in the criminal justice system five to fifteen years after treatment. J Addict Dis. 2006;25:97-110.
• Gumpert CH, Winerdal U. Substance abuse treatment and criminal recidivism among individuals with suspected mental disorder, substance abuse, and antisocial behavior. Int J Forensic Ment Health. 2010;9:119-26.
• McKinlay A, Corrigan JD, Horwood LJ, Fergusson DM. Substance abuse and criminal activities following traumatic brain injury in childhood, adolescence, and early adulthood. J Head Trauma Rehabil. 2014;29:498-506.
• Demir B, Kocamer Sahin S, Altındağ A, Elboga G, Unal A. Substance use profile, treatment adherence, treatment outcomes, and related factors in probationers: A retrospective file review. J Ethn Subst Abuse. 2021;20:490-505.
• Timko C, Vest N, Cucciare MA, Smelson D, Blonigen D. Substance use and criminogenic thinking: A longitudinal latent class analysis of veterans with criminal histories. J Subst Abuse Treat. 2022;143:108893.
• Ergelen M, Paltun SC, Bilici R, Sabırlı S, Özaydın M. Examination of sociodemographic and clinical characteristics and addiction profiles of patients applying to high- and low-to-moderate-intensity outpatient treatment centers. Addicta. 2024;11:123-35.
• Amaoui S, Martín-Pérez C, Marín-Morales A, Bueso-Izquierdo N, García-León MÁ, Pérez-García M et al. Functional connectivity of resting state and socio-emotional processes in male perpetrators of intimate partner violence against women. Sci Rep. 2022;12:10090.
• Vintró-Alcaraz C, Munguía L, Granero R, Gaspar-Pérez A, Solé-Morata N, Sánchez I et al. Emotion regulation as a transdiagnostic factor in eating disorders and gambling disorder: Effects on treatment outcomes. J Behav Addict. 2022;11:140-6.
• Romero-Martínez Á, Lila M, Sarrate-Costa C, Comes-Fayos J, Moya-Albiol L. Neuropsychological performance, substance misuse, and recidivism risk in perpetrators of intimate partner violence. Psychosoc Interv. 2023;32:69-77.
• Curtis A, Gooden JR, Cox CA, Harries T, Peterson V, Enticott PG et al. Neurocognitive functioning among individuals accessing an addiction neuropsychology clinic with and without a history of offending. Psychiatr Psychol Law. 2021;28:854-66.
• Campanella S, Arikan MK, Ilhan R, Sanader Vukadinivic B, Pogarell O. New insights in the treatment of substance use disorders thanks to electrophysiological tools. Clin EEG Neurosci. 2025, doi: 10.1177/15500594251324506.
• Ögel K, Karadağ F, Evren C, Gürol DT. Bağımlılık Profil İndeksi (BAPİ) Uygulama Rehberi. Istanbul, Yeniden Yayınları, 2012.
• Büyüköztürk Ş, Çakmak EK, Akgün ÖE, Karadeniz Ş, Demirel F. Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara, Pegem, 2017.
• Demiralay Ş, Keser İ, Güven FM. Özel bir hastanenin psikiyatri servisinde bağımlılık tedavisi alan hastaların sosyodemografik ve klinik özelliklerinin retrospektif analizi. Klinik Psikiyatri Dergisi. 2021;24:383-93.
• Grosso JA, Epstein EE, McCrady BS, Gaba A, Cook S. Women's motivators for seeking treatment for alcohol use disorders. Addict Behav. 2013;38:2236-45.
• Walton-Moss B, McCaul ME. Factors associated with lifetime use of drug treatment among women drug users. Addict Behav. 2006;31:246-53.
• Ünübol B, Ünübol H, Bilici R. Kadın bağımlılarda içselleştirilmiş damgalanmanın bağımlılıközelliklerine ve algılanan sosyal desteğe olan etkisinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Derg. 2019;20:269-76.
• Ögel K. Türkiye’de Madde Bağımlılığı. Istanbul, IQ Publications, 2000.
• Narkolog. Profile Analysis of Substance Users. Ankara, NDB Publications, 2022.
• Çinka E, İkiz T. Madde bağımlılığının deri -benlik kuramı çerçevesinde projektif testler aracılığı ile değerlendirilmesi. Bağımlılık Dergisi. 2020;21:326-37.
• Nebioğlu M, Yalnız H, Güven FM, Geçici Ö. Use of other substances among opiate addicts and its relationship with sociodemographic characteristics. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2013;12:35-42.
• Öztürk YE, Kırlıoğlu M, Kıraç R. Alkol ve madde bağımlılığında risk faktörleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi. 2015;18:97-118.
• Mustafaoğlu R, Mutlu EK, Mutlu C, Çiftçi A, Razak Özdinçler A. Madde kullanım bozukluğunun ergenlerde anksiyete, depresyon ve yaşam kalitesine etkisi. Bağımlılık Dergisi. 2020;21:308-16.
• Asan Ö, Tıkır B, Okay İT, Göka E. Bir AMATEM birimine başvuran alkol ve madde kullanım bozukluğu olan hastaların sosyodemografik ve klinik özellikleri. Bağımlılık Dergisi. 2015;16:15-24.
• Filiz N. Madde Kullanım Bozukluğu Tedavisi Gören Hastaların Bağımlılık Profili ve Genel Özyeterlilikleri Arasındaki İlişki (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep, Sanko Üniversitesi. 2021.
• Mutlu EA, Sarıkaya ÖÖ. Bir AMATEM kliniğinde tedavi gören hastaların sosyodemografik verilerinin incelenmesi. Klinik Psikiyatri Dergisi. 2019;22:276-85.
• Musalar ÖÖ. Denetimli Serbestlik Tedbiri Ile Tedavi Kararı Verilenlerde Madde Kullanım Özellikleri, I. Eksen ve II. Eksen Tanılarının Araştırılması (Tıpta Uzmanlık Tezi). İzmir, Ege Üniversitesi. 2011.
• Aksoy A, Ögel K. Kendine zarar verme davranışı. Anadolu Psikiyatri Derg. 2003;4:226-36.
• Höktem B. Üniversite öğrencilerinde çocukluk çağı travmaları, disosiyatif yaşantılar, kendine zarar verme davranışı ve alkol madde kullanımı arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, İstanbul Gelişim Üniversitesi, 2020.
• Kaya Y, Şahin N. Kadınlarda madde kullanımı ve hemşirenin rolü. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi. 2013;10:3-7.
• Gülen B. Eroin kullanım bozukluğu olan bireylerin otomatik düşünceleri, üst bilişsel model ve stresle başa çıkma tarzının değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul, Işık Üniversitesi. 2019.
• Çoşkun S. Uçucu madde kullanan ergenlerde bilinçlendirme eğitiminin etkinliği [Doktora tezi]. İstanbul, Marmara Üniversitesi. 2006.
• Kargın M, Hiçdurmaz D. Esrar kullanımının yol açtığı tedaviye dirençli bir psikotik bozukluk olgusu. Acıbadem Universitesi Saglik Bilimleri Dergisi. 2019;4:775-8.
• Hisar T, Kızılkurt ÖK, Dilbaz N. 15–25 yaş arasındaki madde kullanım bozukluğu olan bireylerde öfke ve aile işlevlerinin zorbalık davranışı üzerine etkisi. Anadolu Psikiyatri Derg. 2020;21:301-9.
• Ekmekçi Pektezel G. Cinayet suçu hükümlüleri ile cinsel istismar suçu hükümlülerinin suç işleme eğilimleri ve sosyo‑demografik özellikleri arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya, Sakarya Üniversitesi. 2019.
• Dodd T, Nicholas S, Povey D, Walker A. Crime in England and Wales 2003/2004. Home Office Crime Bulletin. London, Home Office. 2004,
• Saatçioğlu Ö, Türkcan S, Işıklı M, Uygur N. Tutuklularda depresyon. Düşünen Adam. 1996;9:25-30.
• Swan GE, Jack LM, Valdes AM, Ring HZ, Ton CC, Curry SJ et al. Joint effect of dopaminergic genes on likelihood of smoking following treatment with bupropion SR. Health Psychol. 2007;26:361-68.
• Cross D, Crow T, Powers A, Bradley B. Childhood trauma, PTSD, and problematic alcohol and substance use in low-income, African-American men and women. Child Abuse Negl. 2015;44:26-35.
• Håkansson A, Jesionowska V. Associations between substance use and type of crime in prisoners with substance use problems – A focus on violence and fatal violence. Subst Abuse Rehabil. 2018;9:1-9.
• Kızmaz Z. Gelişmiş Batı ülkelerinde suç oranlarının düşmesinde etkili olan faktörler (1990-2008). Ceza Hukuku Kriminoloji Dergisi. 2021;9:433-78.