ÇİN KAYNAKLARINA GÖRE TÜRKLERDE NEVRUZ

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 2, 67 - 78, 30.05.2016

Nuraniye Hidayet Ekrem

Öz

ÖZ

 

Nevruz, Farsça bir kelime olup, “Yenigün” manasındadır. Mart ayının 21.günü Güneşin “koç” burcuna girmesi geçmişten günümüze Türkler tarafından özel bir gün olarak kutlanmış ve çeşitli ritüeller ile kutlanmıştır. Günümüzde Nevruz Uluslararası Bayram niteliği kazanmıştır. Nevruzun menşei hakkındaki bilgiler çok çeşitli rivayetlere dayandırılmaktadır. Fakat ilim adamları Türk ve Pers menşeili olduğunda yoğunlaşmışlardır. İlki, Çin kaynaklarına dayanılarak Nevruzun Türk menşeli olduğudur. Bu görüşe göre Nevruz, bilinen en eski devirlerden beri Türklerin bayramıdır Türkler vasıtasıyla bütün Avrasya’ya yayılmıştır. Çin kaynaklarına göre Türkler arasında, İlk Bahar (21 Mart), Yaz (Mayıs ayında) ve Son Bahar (Ağustos ayında) mevsimlerindeki ritüeller, Hunlardan beri devletin resmi ve kutsal bayramı olarak ve bir kurtuluşa erme günü olarak kutlanıyor idi. Nevruzun menşei hakkında ikinci görüş ise, Pers menşeli olduğu görüşüdür. Nevruz teriminin Farsça bir kelime olmasından ve Şehname adlı eserde rivayet edilen mitolojik bilgilere dayanılarak bu bayramın menşeinin Perslere dayandığı görüşüdür. Bu çalışmada mitolojik rivayetlere değil resmi Çin kaynaklarına dayanılarak Nevruzun Türk menşeli olabileceği ispat edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Nevruz, Türkler, Çin kaynakları, Nevruzun menşei, Persler, Farslar

Anahtar Kelimeler

Nevruz, Türkler, Yıllık etkinlikler, Çin kaynakları, Nevruzun menşei

Kaynakça

• “İranlıların ulusal birlikteliğinin simgesi Nevruz”, İran İslam Cumhuriyeti Büyükelçiliği Kültür Müsteşarlığı, 18 Mart 2015, http://article.irankulturevi.com/Iranlilarin-ulusal-birlikteliginin-simgesi-Nevruz-148i.cgi, (Erişim: 25. Şubat 2016
• Ban Gu 班固. (1962). Han Shu 漢書 (Han Sülalesi Tarihi, M.Ö. 206-M.S. 8). 卷94a <匈奴傳上>. 北京:中華書局( Pekin: Chung-hua Kitabevi)
• Bazin, Louis. (1998). 著《突厥曆法研究》 (耿昇譯). 北京: 中華書局.
• Bokova, İrin. (2015). “UNESCO Genel Direktörü Uluslararası Nevruz Günü Mesajı”, 21 Mart 2015, http://unesdoc.unesco.org/images/0023/002318/231887E.pdf a, (Erişim: 25.02.2016).
• Cai Hongsheng 蔡鴻生. (1998).《唐代九姓胡與突厥文化. 北京: 中華書局.
• Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• Cen Zhung-mian 岑仲勉. (1982) Sui Tang Shi 隋唐史 (Sui ve Tang Sülaleleri Tarihi). 北京:中華書局. (Pekin: Chung-hua Kitabevi)
• Cen Zhung-mian岑仲勉. (2000).《隋唐史》 石家莊: 河北教育出版社.
• Dankoff, Robert. (1982). (trans), Compendium of the Turkic Dialects: Dīwān Luγāt at-Turk, Part I,
• Divitçioğlu, Sencer. (1992). Nasıl Bir Tarih. Ankara: Bağlam Yayıncılık,
• Du You杜佑. (1935). Tongdian 通典, 卷199 邊防十五北狄六. 上海:上海商務印書館(Shanghai: Shang-wu Kitapevi,).
• Ercilasun, Ahmet-Akkoyunlu, Ziyat. (2015). Divan ü Lügat-it-Türk. Ankara: Türk dil Kurumu Yayınevi, 2. Baskı.
• Fan Ye 范曄, (1965), Hou Han Shu 後漢書 (Sonraki Han Sülalesi Tarihi, M.S.25-M.S.220), 卷89 <南匈奴列傳>. 北京:中華書局(Pekin: Chung-hua Kitabevi).
• Gencevi, Nizami. (1982). İskendername, (Çeviren: Abdulla Şaik), Bakı.
• Hong Hao 洪皓. (1986).《松漠紀聞》 (翟立偉標注). 長春:吉林文史出版社.
• Kaşgarlı Mahmud. (1985). Divan ü Lugat-it-Türk: s. 347-348
• Le Shi 樂史. (2007).《太平寰宇記》卷199 <黠戛斯>, 北京: 中華書局.
• Li Paiyao 李白藥. (1972). Bei Qi Shu 北齊書 (Kuzey Chi Sülalesi Tarihi, 550-575 Yılları). 北京:中華書局(Pekin: Chung-hua Kitabevi)
• Li Xinchuan李心傳. (2006).《建炎以來朝野雜記》(乙集卷19)下冊. 北京: 中華書局
• Li Yanshou 李延壽. (1973), Bei Shi 北史 (Kuzey Devletler Tarihi, 386-581 Yılları). 北京:中華書局(Chung-hua Kitabevi, Pekin)
• Li Yanshou 李延壽. (1973).《北史》卷99 <突厥傳>. 北京:中華書局(Pekin: Chung-hua Kitabevi)
• Lin Gan 林幹. (1987). Göktürkler ve Uygurların Tarihine Ait Araştırmalardan Seçmeler 突厥與回紇歷史論文選集. 北京:中華書局 (Pekin: Chung-hua Kitabevi)
• Linghu Defen令狐德棻. (1971). Zhou shu 周書 (Chou Sülalesi Tarihi, 557-581 Yılları), 卷50 <異域下∙突厥傳>, 北京:中華書局(Pekin: Chung-hua Kitabevi)
• Liu Xu 劉昫, (1975), Jiu Tang shu 舊唐書 (Eski Tang Sülalesi Tarihi, 618-907 Yılları), 北京:中華書局(Pekin: Chung-hua Kitabevi)
• Lobsang Çoidan羅布桑卻丹. (1988). 蒙古風俗鑒》第9卷第48 <蒙古地方的氣候>, 趙景陽譯. 瀋陽: 遼寧民族出版社
• Louis, Bazin. (1998). 著《突厥曆法研究》 (耿昇譯). 北京: 中華書局
• Ma Duanlin 馬端臨. (1936). Wenhsian Tongkao 文獻通考 (Eski Kaynaklar Üzerine Tahliller). 上海:商務印書館(Shang-hai: Shang-wu Kitabevi)
• Mustafayev, Beşir. (2013). “Adriyatik’ten Çin Seddine Uzanan Nevruz Geleneği”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt:2, Sayı:3, Temmuz 2013, Türkiye, s. 71.
• Ou-yang Xiu 歐陽修. (1975). Xin Tang shu 新唐書 (Yeni Tang Sülalesi Tarihi. 618-907 Yılları), 卷215a <突厥傳上>. 北京:中華書局(Pekin: Chung-hua Kitabevi)
• Ou-yang Xiu 歐陽修. (1975). Xin Tang shu 新唐書 (Yeni Tang Sülalesi Tarihi. 618-907 Yılları), 卷217下 <回鶻下∙黠戛斯傳>.北京:中華書局(Pekin: Chung-hua Kitabevi)
• Özkan, İsa, (1995), “Türk Boylarının Edebiyat Ve Folklorunda Nevruz Şenlikleri”, Bilge Yenigün dergisi, Nu:4, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara
• Parmaksızoğlu, İsmet. (1989). “Nevruz”, Türk Ansiklopedisi, Cilt: XXV. İstanbul
• Pirverdioğlu, Ahmet. (2002). “Türklerde Yılbaşı ve Bahar Geleneği”, Türkler, Cilt III, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 44-50.
• Sima Qian司馬遷.《史記》卷110 <匈奴列傳>. 北京:中華書局.
• Tel, Gülşen. (2008). Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı Bozkır Kavimlerinde Zaman Ve Takvim (Başlangıçtan Uygur Dönemi Sonuna Kadar) Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Tez Danışmanı: Prof. Dr. İlhami Durmuş, Ankara.
• Wang Guwei 王國維. (2009). <蒙韃備錄箋證>, 謝維揚、房鑫亮主編, 《王國維全集》第11冊. 杭州: 浙江教育出版社.
• Wei Shou 魏收. (1974). Wei Shu 魏書 (Wei Sülalesi Tarihi, 386-534 Yılları). 北京:中華書局(Pekin: Chung-hua Kitabevi)
• Wei Zeng 魏徵. (1973). Sui shu 隋書 (Sui Sülalesi Tarihi, 589-618 Yılları), 卷84 <北狄∙突厥傳>. 北京: 中華書局(Pekin: Chung-hua Kitabevi)
• Xu Mengshen徐夢莘. (1987).《三朝北盟會編》卷3, 上冊. 上海:上海古籍出版社
• Zheng Sixiao鄭思肖. (1998).《鄭思肖集∙大義略敘》(陳福康點校). 上海:上海古籍出版社